Nieuw collectief wil de academicus als intellectueel in het debat

‘De geëngageerde academici’ noemen ze zichzelf. Het collectief wordt getrokken door een aantal proffen van verschillende universiteiten aan beide zijden van de taalgrens. De groep wil het maatschappelijk engagement van academici aanwakkeren.

‘Het is nog een piepjong initiatief, maar de positieve reacties tonen dat er nood aan is’, zegt Yves Moreau, prof Ingenieurswetenschappen aan de KU Leuven. Hij is een van de trekkers van het project. ‘We vinden het belangrijk dat academici uit hun ivoren toren komen en zich weer sterker gaan profileren. We hopen dat ze hun plaats in het publieke debat meer gaan innemen, zonder evenwel te willen bepalen wat die plaats precies is.’

Bekende Vlaamse proffen, zoals Eva Brems en Freddy Mortier, ondertekenden het charter al. Opvallend is dat het charter oproept om ook buiten de eigen academische expertise een rol in het maatschappelijk debat op te nemen. 'Wij zijn academici die besloten hebben tussen te komen in het maatschappelijk debat over algemene onderwerpen die niet tot onze strikte specialismen behoren', staat te lezen op hun website.

‘Onze kennis moet omgezet worden in acties, maar ze laat ons ook toe om onze expertise te overstijgen, om deel te nemen aan het publieke debat over de grote uitdagingen waarmee onze maatschappij wordt geconfronteerd’, aldus het charter.

De prof als intellectueel

De prof moet dus zijn rol als intellectueel opnemen in het debat, ook los van eigen onderzoek. Daar bestaat in academische middens felle discussie over. Heel wat proffen verkiezen daarom wetenschapscommunicatie over hun eigen onderzoek. ‘Persoonlijk beperk ik me liever tot materies waar ik in gespecialiseerd ben, of zaken waar ik informatie over beschik die de gemiddelde persoon niet na twee keer googelen zelf kan vinden’, zegt Jogchum Vrielink (Université Saint-Louis), professor Rechten die vaak juridische duiding brengt in de media.

‘Die bijzondere positie als expert heb je niet omdat je zoveel slimmer bent dan iemand anders, maar eerder omdat je gewoon langer met een bepaalde thematiek bezig bent. Daardoor heb je achtergrondkennis en ken je alle argumenten in het debat. Maar dat heb je veel minder over thema’s waar je geen onderzoek naar hebt gedaan’, werpt Vrielink op.

Moreau geeft toe dat dat inderdaad gevoelig ligt of een academicus de grenzen van zijn expertise mag, dan wel moet overschrijden. ‘Wie buiten zijn expertise treedt, neemt uiteraard een risico dwaze dingen te zullen zeggen.’ Door terughoudend te zijn, neemt de onverschilligheid echter toe. ‘Open je ogen, want er gaat te veel mis in de maatschappij’, stelt Moreau.

Beleid

Concrete eisen voor het beleid hebben de geëngageerde academici momenteel nog niet. ‘We willen vooral een landschap creëren waar dialoog over de rol van de universiteit in de maatschappij kan gevoerd worden’, dixit Moreau. Al beseft de prof dat hoewel het principe van een geëngageerde universiteit op weinig verzet kan rekenen, de uitwerking ervan een stuk gevoeliger ligt. ‘In de praktijk gaat het dan over heel fundamentele zaken, zoals onderzoeksbeleid.’

Een ander heikel punt is dat engagement doorgaans niet beloond wordt in het academisch dossier, zo stelt decaan Letteren Jo Tollebeek. Collega’s leveren vaak de kritiek dat ze wel een stuk voor een krant willen schrijven of aan een debat deelnemen. ‘Maar als ze later bevordering vragen, telt dat nooit mee. Dat vind ik niet correct. Het is een deel van je engagement, maar het is ook een deel van je job', zegt de decaan.

Vicerector Onderzoeksbeleid Reine Meylaerts laat weten dat dat niet volledig klopt. Ook zij vindt het een van de taken van de academicus om aan wetenschapscommunicatie te doen. 'Voor heel wat tenure track docenten wordt daar met recht en reden rekening mee gehouden', stelt ze. 'Maar dat hoeft daarom nog niet in een algemeen format te worden gegoten. We willen geen eenheidsworst.'