Niet elke ijkingstoets wordt binnen de tijd een starttoets

Vanaf volgend academiejaar zullen studenten die de richting Biomedische wetenschappen willen aanvatten een verplichte niet-bindende starttoets moeten afleggen. Die starttoets is voorlopig de laatste in een rijtje van toetsen die de Vlaamse regering in samenspraak met het hoger onderwijs ontwikkeld.

Sinds Ben Weyts minister van Onderwijs is geworden, is het aantal verplichte starttoetsen maar liefst verdrievoudigd. De ambitie van de regering-Jambon was om naar een 'veralgemeende aanpak' te streven. Het lijkt niet haalbaar om die doelstelling binnen de tijd te halen, al blijft de uiteindelijke ambitie ook na de verkiezingen overeind.

De vicerector Onderwijsbeleid van de KU Leuven Tine Baelmans kan zich vinden in die ambitie. Ook zij gelooft dat een verplichte, maar niet-bindende toets voor het eerste academiejaar een positieve invloed kan hebben.

Nieuwe start, oude toets

De starttoets is in de realiteit zeer vergelijkbaar met de al dan niet bindende ijkingstoetsen die al aan universiteiten zoals de KU Leuven bestaan. 'Die toetsen zijn een aantal jaren geleden gevalideerd', aldus Baelmans. Das was dus voor ze voor heel Vlaanderen verplicht werden.

Toon Robberecht, voorzitter van de universiteitsbrede studentenraad van de KU Leuven (Stura), denkt dat Weyts zo een nieuwe 'start' zal maken. Baelmans hoopt vooral dat het gegoochel met woorden niet tot verwarring leidt. 'Een starttoets kan het idee geven dat je niet zou kunnen starten', voegt ze toe. 'Dat is anders bij een ijkingstoets.'

Momenteel worden er al starttoetsen ingericht voor elf richtingen. Het gaat om richtingen zoals Ingenieurswetenschappen, Wiskunde en Farmaceutica. Daar komt vanaf volgend jaar dus nog Biomedische Wetenschappen bij. Voor richtingen als Geologie en Economie werden in 2021 de benodigde startcompetenties al in kaart gebracht. Zij zouden in principe snel kunnen volgen.

Weyts verzekert dat starttoetsen voor bijkomende richtingen enkel ingevoerd zullen worden wanneer ze voldoende valide zijn. Hij hoopt nog altijd om voor alle opleidingen een starttoets in te voeren. 'Maar dat is voor op lange termijn', voegt hij toe.

Starttoets humane wetenschappen nog veraf

Voorlopig focust Weyts op de STEM-richtingen en de lerarenopleidingen. Voor humane wetenschappen ligt het opstellen van een starttoets of ijkingstoets namelijk heel wat gevoeliger. De KU Leuven werkt zelf aan zo'n toets, en nodigt andere universiteiten uit om daaraan mee te werken. Wouter Devroe, decaan van de faculteit Rechtsgeleerdheid en Criminologische Wetenschappen, geeft aan dat een aantal mensen binnen de Groep Humane Wetenschappen niet geloven in zo'n starttoets.

Devroe meent dat er dit academiejaar weinig gebeurd is rond de starttoets voor humane wetenschappen. 'Onze houding is gericht op actief meewerken, zonder de garantie te geven ooit in staat te zijn om zo'n starttoets op te stellen', biecht hij op. 'We moeten eerst zeker weten dat de test erin zal slagen een goed onderscheid te maken', aldus Devroe.

Vicerector Baelmans is iets optimistischer. Zij geeft toe dat de starttoets voor die richtingen nog in de ontwikkelingsfase zit, volgens haar is de invoering van een niet-verplichtte ijkingstoets binnen twee à drie jaar al mogelijk. 'Er is weliswaar geen datum vooropgesteld', voegt ze toe.

Sommige opleidingen van de Groep Humane Wetenschappen hebben wel al een Taalvast-test. Die taalvaardigheidstest onderzoekt of studenten moeite hebben met het academische taalgebruik. Indien ze niet slagen, wordt hen aangeraden om een aantal extra lessen te volgen. Die toets is geenszins te vergelijken met een starttoets en een verplicht remediëringstraject. 'Taalvast' zou volgens Baelmans een van de componenten worden van een starttoets humane wetenschappen.

De starttoets als oriënteringsmaatregel

Een start- of ijkingstoets is bedoeld om de kennis en inzichten van scholieren te testen. Op basis van het resultaat kunnen ze de inschatting maken of ze een tandje moeten bijsteken of ze toch voor een andere richting willen kiezen. In het geval van een positief resultaat hebben ze meer zekerheid over hun slaagkansen.

Volgens Baelmans en Weyts zijn start- en ijkingstoetsen niet bedoeld om een extra drempel voor het hoger onderwijs op te werpen. 'Het is wel de bedoeling om studenten sneller op de juiste plaats te krijgen', geeft Weyts aan. Volgens hem weten studenten zo meteen waar ze staan en hebben ze een betere kans om van hun eerste jaar een succes te maken.

Dat succes ligt voor de meeste studenten nog ver weg. Dit jaar slaagde, ondanks inspanningen zoals de invoering van de eerste mijlpaal, slechts 44% procent van de generatiestudenten aan de KU Leuven voor al hun vakken van het eerste jaar. Maar liefst 21% haalde geen 30% CSE en moesten hun opleiding vroegtijdig staken.

Zorgzaam hoger onderwijs

Door studenten sneller te laten inzien of ze wel voor de juiste richting hebben gekozen, hoopt Weyts dat ze later minder vaak zullen moeten veranderen van richting. 'Het is geen schande om geen hoger onderwijs te volgen', voegt hij toe. 'De hogeschool of universiteit is niet voor iedereen het beste pad.'

Ook Baelmans vindt ijking belangrijk vanuit het opzicht dat het niet zorgzaam zou zijn om studenten een opleiding te laten starten zonder een feedbackmoment. 'We hebben een systeem met open instroom, maar dat betekent niet dat we studenten niet zo goed mogelijk moeten voorbereiden op hun start', aldus Baelmans.

Devroe voegt toe dat er ook psychologische redenen kunnen zijn waarom een starttoets een goed idee is. 'Het moeten studeren voor een toets om te kunnen starten kan het extra begeerlijk maken om voor die opleiding te kiezen', stelt hij.

Starttoets niet zonder gevaar

Dat de mogelijke voordelen buiten kijf staan, betekent niet dat de invoering van starttoetsen geen prijs kan hebben. Zo meent Robberecht dat de verhoging van stress zeker een bezorgdheid is. 'Hoewel je eigenlijk niet zou moeten studeren en zou moeten kunnen vertrekken vanuit je kennis van het middelbaar', voegt hij toe.

Baelmans pareert dat een starttoets niet te veel stress mag geven, maar wel positieve stress mag bieden. Zij erkent dat je sociale kosten van een maatregel nooit kan uitsluiten, maar verzekert dat die kosten geminimaliseerd zijn door te werken met een zo valide mogelijke test. 'Ook zonder toetsen, zou je mensen hebben die de richting niet volgen omdat ze twijfelen', maakt ze zich sterk.

Volgens Devroe heeft een starttoets altijd het risico om clichés te bevestigen. Zo lopen bepaalde opleidingen een risico om nog minder diversiteit te hebben. Robberecht bevestigt die bezorgdheid. Baelmans meent dat je de pioniersstudenten of beursstudenten net door de bevestiging over de streep trekt. . 'Op die manier kan de starttoets zelf bijdragen tot de verdere democratisering van het onderwijs', beweert ze.