'N-VA staat klaar om het roer op onderwijs over te nemen'

De uitdagingen voor het hoger onderwijs zijn legio, van besparingsdruk over de groeiende kloof met het secundair onderwijs of het gebrek aan een doeltreffend diversiteitsbeleid tot de problematiek van studieduurverlenging. Uit rechtse hoek klinkt de roep om een versterking van de toelatingseisen en verdere incentives die een te ambitieuze studiekeuze tegengaan. De oppositie wil dan weer extra investeringen en een afbouw van oriënteringsproeven. CD&V houdt steeds een veilige middenweg aan.

Een herhaling van de huidige coalitie lijkt erg waarschijnlijk, gelet op de peilingen en opmerkingen van politici. Een regering op links blijft mogelijk, maar is ook een huzarenstuk. Veel hangt af van de positie van CD&V. In de peilingen is ze al lang niet meer de tweede grootste partij in Vlaanderen. CD&V zou in elke mogelijke constellatie kunnen deelnemen, tenzij er na de stembusslag nog een Bourgondisch akkoord uit de lucht komt vallen tussen N-VA, Open Vld en sp.a. Als CD&V te veel rammel krijgt, stapt ze met een onzeker stel kaarten naar de onderhandelingstafel.

Al sloot sp.a-voorzitter John Crombez een samenwerking met N-VA donderdag definitief uit in VRT NWS. ‘De link met Antwerpen is zinloos’, verklaarde hij. ‘Als je ziet wat de thema's zijn die in de verkiezingen voorliggen en die voor ons essentieel zijn - pensioen, zorg en facturen - daar staan we diametraal tegenover elkaar.’

Niemand wil onderwijs

Een even pertinente vraag als hoe realistisch haar claims bij een regeringsdeelname zullen zijn, is of CD&V - en bij uitbreiding elke andere partij buiten N-VA - onderwijs nog wel wil, gezien de moeilijke uitdagingen en hervormingen waar het tegenaan kijkt. Hilde Crevits wordt gezien als een sterke persoonlijkheid die het moeilijke evenwicht kon handhaven. Maar de problemen in het onderwijs stapelen zich op.

Nu CD&V Crevits naar voren schuift als kandidaat minister-president, moet de partij ook de perceptie kunnen bewaken dat zij hogerop belandt. Opnieuw op onderwijs gezet worden, zit er volgens verschillende betrokkenen niet in.

Er wordt in ieder geval (nog) geen andere high profile kandidaat voorgedragen als mogelijke opvolger. Onderwijsexpert Jan Durnez verlaat na deze legislatuur het parlement. ‘Intern is er geen pikorde’, laat hij weten. ‘Er zijn een aantal, ook jongere partijleden met ervaring en expertise. Benjamin Dalle (lijsttrekker Vlaams Parlement, red.) zou dat bijvoorbeeld probleemloos kunnen.’ De regering moet iemand uit Brussel tellen en dat kan Dalle aan boord helpen.

Het lijkt dat CD&V onderwijs aan N-VA zal moeten laten, net als de eerste-ministerpost. De partij zou dan wel eens een heel atypisch parcours kunnen gaan rijden. Met haar klassieke portefeuilles en belangengroepen - Onderwijs, Landbouw en Natuur en Welzijn - kon ze de kiezer niet meer bekoren. Dan komen eerder Binnenlandse en Sociale Zaken, Werk, Sport en Jeugd in zicht. Dat past ook in een CD&V-verhaal dat inzet op het verenigingsleven.

Out of the blue begint ook de liberale familie zich nu sterk te profileren op onderwijs, met het twaalfpuntenplan van voorzitter Gwendolyn Rutten. Of de liberalen ook werkelijk die portefeuille willen, is lang niet zeker. ‘Deze vraag is nog niet aan de orde, het programma is het belangrijkst’, stelt onderwijsadviseur Jimmy Koppen. De verbredende focus van Open Vld naar onderwijs lijkt vooral een zet om de partij een sterkere positie te geven aan de onderhandelingstafel.

Als de socialisten in de regering stappen en een onderwijsminister leveren, zou uittredend onderwijsexpert Tine Soens kiezen voor Caroline Gennez. Gennez liet zich er vrijdag in een onderwijsdebat met Crevits in De Ochtend niet toe verleiden openlijk te solliciteren, wat ze in het verleden wel deed. ‘We hopen natuurlijk op een centrumlinkse regering en hebben een duidelijke visie op onderwijs', zegt Soens. 'Het hoger onderwijs specifiek is in ieder geval geen beleidsdomein waar de rode lijnen getrokken zullen worden. Het staat hoog op de agenda, maar lang niet hoog genoeg voor iedereen.’

Behalve N-VA

N-VA maakt al langer duidelijk dat de partij klaar is om roer op onderwijs over te nemen. ‘We hebben altijd klare taal gesproken dat we die post willen omwille van het belang voor de toekomst van Vlaanderen. Onderwijs is de basis voor het behoud van onze sociale welvaartsstaat’, klinkt het bij onderwijsexpert Koen Daniëls (N-VA). ‘In onderhandelingen zullen we daar dus ook erg hard voor onderhandelen. Maar ik weet nog niet met wie of waarover.’ Met N-VA echt aan de knoppen wordt vooral geanticipeerd op een exclusiever hoger onderwijs.

De vraag is wie het dan zou worden. 'Eerst verkiezingen, dan coalities, dan een sterk regeerakkoord en dan pas kijken wie het meest geschikt is.' Daniëls zelf wordt door vriend en vijand bloemetjes toegeworpen voor zijn ervaring en dossierkennis, maar ook het feit dat hij niet Theo Francken is. Ook Francken en Peter De Roover worden genoemd. 'Als mijn partij het mij zou vragen, zou ik het zeker doen', zegt Daniëls. Ministerposten worden verdeeld op basis van allerlei criteria zoals affiniteit met de bevoegdheden, maar ook evenwichten naar gender en provincie. 'Wie uiteindelijk naar voren wordt geschoven, hangt af van die verhoudingen en de gevormde coalitie.’

‘Wat je kan doen is een minister naar voren schuiven die het gezicht is, met een sterk kabinet op de achtergrond’, stelt Koppen. ‘Vanuit de N-VA verwachten wij een strategische keuze.’

Boomerang Francken

In de wandelgangen steigeren velen bij de gedachte aan Franken op onderwijs. Velen herinneren zich Franckens uitval tegen de rectoren wanneer ze zich in een open brief uitspraken voor de regularisering van het gezin van Mawda, de peuter die door een politiekogel om het leven kwam. ‘Als de rectoren een politiek spelletje willen spelen over migratiedossiers, zullen ze de boemerang terug in hun gezicht krijgen’, tweette Francken toen nog als staatssecretaris.

‘Francken is polariserend. Als er een departement is waarin dat nefast is, is het wel onderwijs’, reageert Koppen. ‘Je krijgt met veel instanties te maken en moet evenwichten in stand houden. Het is dan wel een pedagoog, maar hij onderwijsbeleid voeren is nog iets anders.’

Regeerakkoord

De vraag is hoe belangrijk het hoger onderwijs zal zijn voor de vorming van het regeerakkoord en hoe doorslaggevend de verschillen in partijprogramma’s daar zullen zijn.

Erg veel speelruimte om een beleid uit te tekenen heeft een onderwijsminister in ieder geval niet. Het onderwijslandschap is een zwaarbeladen tanker die niet gemakkelijk van richting verandert. Onderwijs is zo belangrijk dat veel beleidsmatige overwegingen ook al in het regeerakkoord vastliggen. Coalitiepartners waken er dan over dat er niet buiten de lijnen gekleurd wordt.

De focus op de belangen van betrokken partijen wil N-VA naar eigen zeggen doorbreken. Daniëls: ‘Met N-VA heb je opnieuw een minister van onderwijs en niet een van onderwijskoepels. Er is nood aan een ambitieuze minister van onderwijs.’

Academici die kabinetten bevolken

Ook de universitaire wereld moet aan het lobbyen slaan. In de afgelopen weken verschenen ook verschillende open brieven van onderzoekers en rectoren. Vaak wordt er geopperd dat kabinetten te veel door de academische lobby aangestuurd worden en dat de KU Leuven de facto het land bestuurt.

‘Leuven neemt de ruimte in die haar gelaten wordt’, zegt Rik Van de Walle, rector van de UGent. ‘Als men al zou vinden dat de universiteit te machtig is, kan je haar dat niet kwalijk nemen. Ik deel de analyse overigens niet. Wanneer ik zelf contact opneem met ministers vind ik altijd een luisterend oor.’

In aanloop naar de verkiezingen nam ook UGent meermaals contact op met de partijen om haar bezorgdheden en bekommernissen mee te delen. 'Wat niet in het regeerakkoord is opgenomen, komt er niet van. Maar als er zelfs maar één regeltje of aanknopingspunt in staat, kan er veel gebeuren.'

Wanneer dat regeerakkoord geschreven wordt, zullen er zeker contacten zijn tussen universiteit en politiek, verzekert Van de Walle. ‘Ik kijk daar naar uit, ik doe daar niet flauw over. Als de vraag er komt, zullen mijn universiteit en ikzelf met plezier input geven.'