Meer examentijd voor iedereen?

Langere examentijd voor iedereen zou de stigmatisering van studenten met een functiebeperking wegwerken, gezien zij vaak negatieve reacties krijgen op de extra tijd die zij krijgen (zie Veto 4302). De maatregel zou administratieve werklast verminderen en goed nieuws zijn voor studenten met een niet-erkende functiebeperking zoals faalangst of hevige stress.

Het project van de Dienst Studentenvoorzieningen valt binnen de zoektocht naar ‘inclusiever onderwijs’. Het doel van die vorm van onderwijs is dat studenten met een functiebeperking minder als ‘uitzondering’ worden gezien en beter worden opgenomen binnen het reguliere onderwijssysteem. De zoektocht naar hoe onderwijs inclusiever kan worden, is zowel nationaal als internationaal volop in opmars. Het M-decreet van de Vlaamse overheid, dat voor ogen heeft om zoveel mogelijk kinderen met een beperking les te laten volgen in het gewoon secundair onderwijs, is daar een voorbeeld van.

Liesbeth Van Heden van de Dienst Studeren en Functiebeperking begeleidt het project. ‘Het aantal studenten met een functiebeperking stijgt elk jaar enorm’, zegt van Heden. ‘Dat stelt de universiteit voor een aantal uitdagingen. Enerzijds wil je die studenten volwaardig laten participeren aan het studentenleven, anderzijds wordt de draagkracht voor docenten en de faculteiten op de proef gesteld. Daar staat geen extra financiële hulp tegenover.’

'Om aan die (deels praktische) problemen het hoofd te bieden, is het de vraag hoe de universiteit het onderwijs inclusiever kan maken', vertelt Van Heden. Zowel voor de doelgroep van studenten met een functiebeperking, maar ook naar alle studenten toe. ‘Het komt hier op neer: hoe kunnen we universele maatregelen nemen die iedereen ten goede komen?’

Er zijn natuurlijk veel manieren om onderwijs inclusiever te maken, zowel wat betreft onderwijstechnieken als evaluatiemethodes. De KU Leuven koos ervoor om die laatste onder de loep te nemen. ‘Er is gekozen om te focussen op examens, meer bepaald op de examentijd’, licht Van Heden toe.

Concreet denkt men na over langere examentijd voor iedereen. Een examen dat nu bijvoorbeeld drie uur duurt en waar studenten die het nodig hebben één uur extra krijgen, zou in dat model voor alle studenten vier uur duren. Studenten met een functiebeperking zouden zo minder last hebben van stigmatisering (negatieve reacties van medestudenten en professoren).

Het zou ook positief zijn voor studenten zonder erkende functiebeperking, zoals faalangst. Zij krijgen nu geen langere examentijd terwijl ze die wel kunnen gebruiken. Een ander mogelijk gevolg is dat de administratieve overlast voor studenten en zorgcoördinatoren zal verminderen: studenten moeten niet meer via een lange weg aangepaste examentijd bekomen, wat dus ook minder administratief werk betekent.

Inclusive design

Voor het zover is, is nog heel wat onderzoek nodig. Professor Dieter Baeyens van de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen superviseert, in samenwerking met professoren Katja Petry en Ilse Noens, een doctoraatsonderzoek naar ‘redelijke aanpassingen’ voor studenten met een functiebeperking en universal inclusive design. ‘We doen onderzoek naar zowel de subjectieve en objectieve effectiviteit van langere examentijd’, licht Baeyens toe.

Baeyens vertrekt vanuit de ‘handicap-creatie theorie’. ‘In dat model bestaat een functiebeperking niet op zichzelf. Een persoon wordt niet geboren met een handicap, maar krijgt een handicap omdat hij in een bepaalde situatie terecht komt die hem hindert in zijn functioneren. Als iemand bijvoorbeeld niet kan stappen, is dat gewoon een fysiek kenmerk dat op zich is nog niet de beperkende situatie is. Het wordt pas beperkend als er alleen trappen zijn, omdat je in een rolstoel zit en niet naar de tweede verdieping geraakt. Een functiebeperking gaat dus om de combinatie van persoonskenmerken en omgevingskenmerken.’

Hetzelfde geldt dus voor functiebeperkingen in onderwijs. ‘Als je iemand met ADHD, die heel snel is afgeleid, vraagt om het belang van de Franse Revolutie op het huidige rechtssysteem te duiden, waarom verwacht je dan dat die dat kan in de aanwezigheid van 300 medestudenten? We zetten die persoon niet in een ideale situatie om zijn kennis te tonen.’ De examenvorm zorgt ervoor dat de ADHD-student een functiebeperking ervaart.

‘Daarom dien je je als docent de vraag te stellen: hoe kan ik een situatie creëren die niet beperkend werkt voor de student?’, licht Baeyens verder toe. ‘Langere examentijd is één van de compenserende mogelijkheden omdat de verloren tijd door afleiding in een druk auditorium extra wordt aangeboden.’

Het toekennen van langere examentijd wordt door studenten die er gebruik van maken als een van de meest effectieve ‘redelijke aanpassingen’ ervaren én wordt ook het vaakst toegepast in (hoger) onderwijs. ‘Wetenschappelijk is nog niet bewezen dat langere examentijd objectief effectief is en in het hoger onderwijs altijd voor elke student tot betere prestatie leidt. Subjectief ligt dat iets anders’, legt Baeyens uit.

‘We horen namelijk van de studenten dat het voor gemoedsrust zorgt te weten dat ze extra tijd kunnen gebruiken. Hierdoor wordt de stress voor en tijdens het examen misschien lager, wat dan op zich ook weer tot een betere concentratie kan leiden’, licht Baeyens toe. Hij wijst erop dat het een van de gemakkelijkste te organiseren aanpassingen is.

Onbegrip bij medestudenten

Als je het principe van inclusief onderwijs wilt toepassen op examens, is iedereen dezelfde, en dus langere, examentijd toekennen een logische stap. ‘Je neemt als criterium voor examentijd die studenten die veel tijd nodig hebben. Studenten met én zonder functiebeperking nemen dan de tijd die ze nodig hebben’, vertelt Baeyens.

‘Dat maakt dus dat je meer inclusief denkt’, vindt de professor. ‘Er is geen nood voor de studenten met ADHD om zich kenbaar te maken en te laten registreren voor redelijke aanpassingen. Dat is voor heel veel studenten in het huidige systeem nog vaak een drempel.’

Baeyens wijst erop dat verder onderzoek nodig is als het gaat over redelijke aanpassingen. ‘ Er is nu soms onbegrip bij medestudenten die vermoeden dat bijvoorbeeld extra examentijd meer doet dan alleen maar het compenseren voor de beperkende invloed. Zij vrezen dus voor oneerlijk voordeel. Om het draagvlak voldoende breed te houden bij de medestudenten zonder functiebeperkingen, moet je dus ook goed weten hoeveel extra examentijd gerechtvaardigd is. Op dit moment is de keuze voor toekenning van een derde of een vierde extra examentijd nog eerder arbitrair.’

De Dienst Studentenvoorzieningen wil nu via literatuurstudie en bevragingen bij docenten en studenten onderzoeken of zoiets überhaupt mogelijk is en wat eventuele bekommernissen zijn. ‘Hoe komt het dat we zo vasthouden aan een bepaalde tijd op examens? Is dat puur praktisch of heeft het te maken met eindtermen?’, vraagt Van Heden. ‘Reële experimenten met langere examentijd voor iedereen zouden zeker een mogelijk deel kunnen zijn binnen het onderzoek. ’