'Lode Wils was zonder twijfel de meest invloedrijke geschied­schrijver van de Vlaamse beweging'

Lode Wils studeerde zowel rechten als geschiedenis aan de Leuvense universiteit. Hij werkte er een doctoraat af over de geestelijke Jan David, wat de basis vormde voor zijn eerste boek. Na een tijd als leraar in het middelbaar onderwijs werd Wils in 1965 benoemd als docent aan de net opgerichte Kulak in Kortrijk. In 1968 kreeg hij een leerstoel in Leuven, na de splitsing van de universiteit in KU Leuven en UCLouvain. 

Daarna groeide Wils uit tot een onmisbare stem in de geschiedschrijving over de negentiende en twintigste eeuw in België en Vlaanderen. 'Je kan niet om Lode Wils heen', zegt Karl Drabbe, uitgever bij Ertsberg waar Wils zijn laatste boek Vlaamse beweging, sociale beweging? publiceerde.

'Toen hij zich in de jaren vijftig bezighield met de geschiedenis van late negentiende eeuw, keken heel wat historici vreemd op', aldus Drabbe. 'Dat werd bijna als journalis­tiek beschouwd. Maar nu zijn alle historici van de Vlaamse beweging schatplichtig aan hem.' 

Dat bevestigt professor emeritus Bruno De Wever, hoofdredacteur van WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging: 'Lode Wils was zonder twijfel de meest invloedrijke geschied­schrijver van de Vlaamse beweging.' 

Mythejager 

Wils onderscheidde zich vooral dankzij zijn kritische blik. 'Hij was een nieuw type hoogleraar, iemand voor wie geschiedenis niet enkel om feiten ging, maar vooral om de interpretatie van het verleden', zegt professor emeritus Louis Vos, die bij Wils studeerde en doctoreerde.

Zo wijzigde Wils de perspectieven over de collaboratie met de Duitse bezetter van Vlaamse 'activisten' tijdens de Eerste Wereld­oorlog. 'Hij heeft op dat vlak de knuppel in het hoenderhok gegooid', zegt De Wever. 'De Duitse bezetters zouden de Vlaamse beweging gebruikt hebben voor het realiseren van de eigen doelen, de activisten waren volgens Wils geen helden maar marionetten van de Duitsers', geeft Vos aan. 

Door steeds de mythes over de beweging te willen ontkrachten, kwam Wils in de schijnwerpers van de Vlaams-nationalisten zelf terecht. 'Hij zou een "nestbevuiler" zijn, iemand die de beweging niet vooruit hielp. Maar Wils bleef steeds kiezen voor een wetenschappelijke benadering, niet voor een partijdige visie', aldus Vos. 

Wils-kracht 

Het was dan ook zijn wilskracht en de voortdurende motivatie om de kennis over het verleden verder uit te spitten en naar buiten te brengen die er bij Wils bovenuit stak. 'Toen hij in de vroege jaren tachtig betrokken raakte bij het tijdschrift WT, stond dat een jaargang achter', zegt Vos. 'Door het motiveren van Leuvense studenten en onderzoekers is hij er toen in geslaagd twee jaargangen op een jaar tijd te publiceren.' 

Het is diezelfde wilskracht die hem ertoe aanzette om op 94-jarige leeftijd nog een boek te schrijven dat in 2023 gepubliceerd werd. Volgens Drabbe hield hij er een bijna 'spartaanse' levensstijl op na: 'Hij wist dat het werk nog niet af was. Dat laatste boek heeft vele krachttoeren gekost, maar hij wilde toch nog eens aantonen hoe de vork in de steel zat. Hij was dan ook overtuigd van het eigen gelijk.'

'Tot zijn laatste snik is hij historicus geweest', zegt Drabbe. 'Wils is zo'n monu­ment dat je daar alleen maar ontzag voor kan hebben. Ik heb zelf net geen les meer van hem gehad, maar in onze persoonlijke verhouding beschouwde ik hem - net als zijn oud-student en professor Eric Defoort - als leermeester.'

Met zijn onderzoek wilde Wils het publieke debat in Vlaanderen beïnvloeden. Dat deed hij ook door populariserende boeken te schrijven, in plaats van artikels in hoog aangeschreven academische tijdschriften. 'Hij moedigde zijn licenciaatsstudenten steeds aan om hetzelfde te doen', vertelt Vos. 

Zo was Wils een van de allereerste publieks­historici in Vlaanderen. 'Hij heeft zich nooit opgesloten in een ivoren toren van aca­demische artikelen in het Engels', zegt De Wever. 'Academische geschiedkundigen schreven voordien enkel boeken voor de eigen kring', zegt Drabbe. 'Wils daarentegen schreef op een begrijpbare manier voor een groot publiek. Hij is de geestelijke vader van heel veel publiekshistorici.' 

Wilsisten 

Dat hij zovele generaties overspant en vernieuwend was in zijn manier van werken maakt dat Wils een sterke indruk naliet op vele collega's en studenten. 'Tijdens zijn seminaries in de late jaren zestig kregen we de kans om bij te dragen aan zijn onderzoek. We noemden onszelf dan ook "wilsisten"', zegt Vos. 'Ook wij voelden ons door Wils geroepen om met geschiedenis bezig te zijn.' 

Meer dan een halve eeuw na de introductie van de term werd ze recent weer opgediept door professor Anton Vrints van de UGent, lid van de redactie van WT waarvan Wils meer dan veertig jaar deel uitmaakte. Vrints gaf zijn bijdrage in het huldenummer voor de 95ste verjaardag van Wils de titel 'Bekentenissen van een wilsist'.

Wils overleed op 10 december na euthanasie. 'Het huldenummer was een symbolische afsluiter van zijn leven als historicus. Hij beschouwde dat daarmee als afgerond', zegt De Wever.' Lode Wils drukte tot zijn over­lijden zijn stempel op de Belgische geschiedenis, en liet zo een rijke weten­schappelijke erfenis achter. 

Het huldenummer voor Lode Wils verscheen bij WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, 2024, nr. 1. Lode Wils' kleindochter Joanna was hoofdredacteur van Veto in jaargang 49 en actief sinds jaargang 46. De redactie van Veto wenst haar en haar familie alle steun in deze moeilijke periode.