Letterendecaan zet stap opzij

Deze maandag rimpelde een schokgolf over de KU Leuven: Jo Tollebeek stopt ermee als decaan. De gemiddelde Letterenacademicus viel uit de lucht. Recent was er nog een faculteitsbestuur geweest, er kwamen nog nieuwe plannen en andere werden volop uitgevoerd. Tollebeek zit halverwege zijn tweede termijn.

Tollebeek noemt het liever geen ontslag, maar wel 'het stokje doorgeven'. Hij geeft twee redenen voor zijn estafettezet: ten eerste de zwaarte van het mandaat, zeker in zo'n grote en complexe faculteit als Letteren. Ten tweede wil hij zich inzetten voor een onderzoeksproject naar aanleiding van het zeshonderdjarige bestaan van de KU Leuven.

Begin mei beslist

Het blijft hoe dan ook een opmerkelijke demarche. Tollebeek staat bekend als een bestuurder in hart en nieren, die al jaren in tal van KU Leuven-raden zit. In 2009 werd hij afgewezen als vicerector onderzoek en in 2015 veroverde hij zonder veel bestuurservaring het decaanschap van Letteren. Zijn tegenkandidaat, Ortwin de Graef, had acht jaar vicedecaanschap op de teller.

Het is niet eigen aan Tollebeek om de handdoek in de ring te gooien, klinkt het binnen de faculteit. Aan Veto zegt de decaan dat hij de beslissing begin mei, rond de paasvakantie had gemaakt. 'Ik had het toen besproken met mijn partner en een paar mensen in de faculteit die ik het beste ken. Dat zijn vooral mensen van mijn onderzoeksgroep, waar ik immers terug naartoe ga.'

Tollebeek twijfelde ook al om op te komen voor een tweede termijn, zegt hij. 'Eigenlijk vind ik zes jaar een ideale lengte. Ik heb recent met een voorganger gesproken en die zei ook dat het na zes jaar op was bij hem. Misschien zouden we moeten overschakelen naar een systeem waarbij een decaan voor een termijn van vier jaar wordt gekozen, met de mogelijkheid om nog twee jaar langer aan te blijven zodat je in de steigers gezette projecten kan afwerken.'

Administratief directeur

Opvallend is dat Tollebeeks rechterhand Elise Haemers, de administratief directeur van Letteren, samen met hem vertrekt. Zij heeft een nieuwe uitdaging in de privésector gevonden. De timing is toevallig, benadrukt Tollebeek: 'Het was van het begin duidelijk dat zij maar vijf à zes jaar in deze functie aan de universiteit zou blijven. Er is sowieso heel wat verloop bij dat soort functies aan de universiteit.'

Op zich vindt Tollebeek de gezamenlijke timing ook 'niet zo slecht', want anders had hijzelf de aanstelling moeten regelen voor de rechterhand van zijn opvolger. Haemers is een jaar na Tollebeek gestart en was nauw betrokken bij de grote Letterendossiers.

Te veel gemoeid

Het decanaat is ontegensprekelijk een uitputtende job, maar aftreden midden in een termijn blijft uitzonderlijk. Onderzoek naar de universiteitsgeschiedenis is een passie van Tollebeek, maar het project stond al te boek als zijn 'emeritaatsproject'. Tollebeek was van plan om na zijn decaanschap nog maar een of twee jaar te doen als professor, bevestigt hij aan Veto.

De voornaamste reden voor Tollebeeks ontslag zou erbij liggen dat hij 'zijn hand heeft overspeeld', bevestigen twee bronnen in de faculteit. In bepaalde dossiers heeft hij te sterk zijn stempel willen drukken. Het verzet dat een laatste actie van hem veroorzaakte, vormde de druppel.

Heeft Tollebeek zich te veel gemengd? 'Dat zou ik niet weten', antwoordt hij. 'Die strubbelingen zijn er altijd, in elke faculteit zijn er discussies. Bij ons was er nu een discussie over de positie van egyptologie, destijds ging het over slavistiek. Die discussies zijn er rond elk wat complexer dossier, dat is een deel van je werk.'

Er zijn zeker moeilijkere periodes geweest dan nu, vertelt Tollebeek. 'Maar de laatste jaren vond ik de vermoeiendste jaren. Het multicampusplan (zie verder) heeft veel micromanagement gevraagd, bijvoorbeeld.'

Zware jaren

Tollebeeks zes jaren waren inderdaad niet mals. Letteren zat in 2015 in slechte papieren en men sprak spreekwoordelijk over het failliet van de faculteit. Het herstelplan dat Tollebeek samen met de universiteit opzette zorgde voor de opschorting van Slavistiek en Oost-Europakunde. Even daarvoor was de opleiding Oude Nabije Oostenstudies al verdwenen.

Tollebeeks werkwijze kwam intern sterk onder vuur te liggen. 'Een universiteit is geen dictatuur', kreeg Tollebeek voorgeschoteld door studentenvertegenwoordigers. Betrokkenen waren op het laatste nippertje ingelicht en het concept van medebestuur was met de voeten getreden, gaf zelfs rector Rik Torfs aanvankelijk toe. Tollebeek werd in 2019 vlot herverkozen voor een tweede termijn.

Ook buiten zijn eigen faculteit zorgde Tollebeek voor controverse. De voorbije jaren gingen decanen twee keer openlijk in de clinch over universiteitsplannen. In beide gevallen waren die opgesteld door Tollebeek. Hij was voorzitter van de campusbibliotheekraad terwijl filosofen en theologen steigerden over de bibliotheekplannen. En in oktober voelden de sociale wetenschappers zich in het nauw gedreven over Letterens campusplan. Zij waren inderdaad te laat betrokken in het plan, vond Luc Sels achteraf.

Ook in de covidcrisis viel Tollebeeks eigengereidheid op, toen hij in maart 2020 al heel snel alle lessen aan de faculteit opschortte. Hij liep daarmee uit de pas aan de universiteit, die had gekozen om 'practica en specifieke werkvormen in kleinere groepen' nog door te laten gaan. En dan was er nog twee jaar geleden, toen Tollebeek plots alle doopactiviteiten op faculteitsgronden verbood.

Meesterstrateeg

Tollebeek wordt na zijn demarches een meesterstrateeg genoemd, die tegenstemmen op een slinkse wijze te snel af is. 'Ik vind "meesterstrateeg" een vreemd woord, want dan overschat je de macht van een decaan en wellicht van elke bestuurder aan de universiteit. Er zijn altijd ook heel veel toevalligheden, die elk plan altijd weer doorkruisen. Zo zit de geschiedenis in elkaar.'

Tollebeek laat een machtshiaat achter bij Letteren, zeker omdat Haemers ook vertrekt. Het is de bedoeling om zijn opvolger voor de aanvang van het nieuwe academiejaar te laten starten. De eerste ronde zou daarvoor halverwege augustus moeten plaatsvinden.

• Correctie: de eerste ronde van de decaansverkiezing zal plaatsvinden van 30 augustus tot 10 september. De uiteindelijk verkiezing zal plaatsvinden op de faculteitsraad van vrijdag 8 oktober.