KU Leuven betaalt personeel jarenlang onder wettelijke minima

De KU Leuven betaalt een deel van haar administratief en technisch personeel (ATP) al jarenlang structureel te weinig, zo blijkt uit onderzoek van Veto. Startende werknemers worden er een of meer treden lager betaald dan wat wettelijk is toegestaan.

Een besluit van de Vlaamse regering koppelt de verloning aan het vereiste diploma van een functie. Maar in de functie-indeling van de KU Leuven starten beginnende werknemers in bepaalde functies consequent een graad te laag. Dat is een achterstand die personeelsleden hun volledige carrière niet inhalen.

Illegale ingroeigraden

De overtreding is vorig academiejaar ontdekt door de socialistische vakbond ABVV, ook al bestaat de regelgeving al sinds 2000. De vakbonden eisen onmiddellijke rechtzetting voor de personeelsleden die nu onderbetaald worden. Ondertussen zou elke gedupeerde werknemer naar de arbeidsrechtbank kunnen trekken om zijn gelijk te bepleiten en een schadevergoeding te eisen.

Maar de vakbonden willen ook een collectieve retroactieve schadevergoeding bespreken. In een verregaand scenario zou dat miljoenen kunnen kosten voor de universiteit. De onderhandelingen verlopen moeizaam. Indien ze falen, overwegen de vakbonden om de sociale inspectie in te schakelen, of zelfs een bezoek aan de arbeidsrechtbank.

Vlaamse regelgeving

De verloning van het ATP is volgens de Vlaamse regelgeving onderverdeeld in vier niveaus op basis van het vereiste diploma. Functies met mastervereiste zitten zo in niveau A en functies met bachelorvereiste in niveau B.

Niet iedereen in hetzelfde niveau krijgt hetzelfde loon: universiteiten mogen volgens de wet differentiëren in graden. In niveau B kan je belanden in verloningsgraad 4, 5 of 6. In niveau A is dat graad 7 tot 13.

De KU Leuven heeft binnen dat kader een eigen systeem ontwikkeld, waar de verloningsgraden zijn herverpakt in 'functieklassen'. Functies in eenzelfde functieklasse worden geacht even zwaar te zijn en worden dus ook gelijk verloond.

Elke functieklasse heeft een ingroeigraad, om de job te leren kennen. Wie de functie onder de knie heeft, wordt gepromoveerd naar een modale graad en bij exceptionele werkprestaties kan je voor de hoogste functies in een seniorgraad belanden.

Wat is er mis?

Het schoentje knelt bij de ingroeigraad. Voor sommige functies behoort die verloningsgraad tot een lager diploma dan waarin de functie is ingedeeld. De KU Leuven zelf haalt aan dat die ingroeigraad niet volwaardig zou zijn, en dat personeel daar niet volgens het wettelijk kader verloond moet worden. Maar dat klopt niet volgens professor arbeidsrecht Alexander De Becker (UGent): 'De ingroeigraad moet absoluut binnen dat besluit passen.'

'Tevens devalueert die ingroeigraad de diploma's die de KU Leuven zelf uitreikt', klinkt het bij de vakbonden. Er wordt gevraagd om het denkniveau van een master, maar als een master zich aanmeldt, wordt deze toch als 'te licht' bevonden om de job meteen naar behoren uit te voeren. Dat terwijl de KU Leuven zelf instaat om de kwaliteit van die masters te garanderen. 'Dat staat uiteraard nog volledig los van de totale onwettigheid van het systeem.'

Veto onderzocht enkele vacatures van de KU Leuven die niet stroken met de wet. De structurele overtredingen doen zich op dit moment voor bij de laagstbetaalde master- en bachelorjobs.

Waar is de regeringscommissaris?

Het verloningsdossier wordt nu al negen maanden behandeld op het sociaal overleg. Het blijft een raadsel hoe de structurele overtredingen jarenlang door niemand opgemerkt zijn gebleven.

In principe is de regeringscommissaris belast met het toezicht op de toepassing van Vlaamse regels aan de KU Leuven. De regeringscommissaris wenste niet te reageren zolang het dossier lopende was. Ook minister Weyts wenste bij monde van zijn woordvoerder nog niet te reageren om het sociaal overleg niet verder te bemoeilijken. Andere universiteiten lijken wel helemaal in orde met de toepassing van de wettelijke minima, zo blijkt uit een rondvraag van het ABVV.

Normaal gezien moet de KU Leuven jaarlijks berichten over de toepassing van de regelgeving in haar jaarverslag, maar ze liet dat volgens de vakbonden keer op keer na. Sinds de sociale partners het dossier hebben aangebracht wordt er onderhandeld over verdere stappen. De vakbonden bereikten al dat er geen nieuwe vacatures meer worden uitgeschreven die niet conform de wetgeving zijn.

Daarnaast vragen ze dat iedereen die op dit moment in een illegale graad zit, wordt overgezet. Ze willen dat er nagedacht wordt over nieuwe carrièrepaden in de klassen waar de overtreding zich voordoet. Ook moet het gesprek gevoerd worden over retroactieve schadevergoedingen voor gedupeerden.

KU Leuven hult zich in stilte

Zowel rector Luc Sels als het hoofd van de personeelsdienst en de algemeen beheerder van de universiteit wensen geen reactie te geven zolang het dossier behandeld wordt op het sociaal overleg. Uit communicatie binnen het sociaal overleg blijkt echter dat het standpunt van de KU Leuven al wat voeten in de aarde heeft gehad.

Het beleid twijfelt zoals gezegd aan de volwaardigheid van de ingroeigraad. Ze beargumenteren daarnaast dat een job niet verloond dient te worden op basis van diploma, maar eerder op de inhoud van de job. 'Maar als je op voorhand bekend maakt dat een master vereist is, dan moet je de mensen ook daarnaar verlonen', reageert De Becker.

De universiteit heeft blijkbaar wel overwogen om werknemers in een niet-conforme graad over te plaatsen naar een hogere graad, maar ze heeft hier een zwabberkoers afgelegd. Mogelijk speelden financiële motieven mee.

Financiële perikelen voor faculteiten

Wat kan die financiële impact dan zijn voor de KU Leuven om de overtreding recht te zetten? Een moeilijk te beantwoorden vraag, zeker als er ook over schadevergoedingen op langere termijn wordt gesproken.

Wel is het zo dat aan de KU Leuven personeelskosten worden uitgedrukt in zogenaamde 'rekeneenheden'. Zo'n rekeneenheid staat op dit moment voor ongeveer 60.000 euro. Faculteiten en diensten krijgen een zak met rekeneenheden waarmee ze hun interne begroting opmaken.

De uitdrukking van die loonkosten in rekeneenheden gebeurt niet gradueel maar in sprongen. Een ATP'er tot in graad 6 staat zo bijvoorbeeld voor 1 rekeneenheid. ATP'ers vanaf graad 7 maken echter een sprong van 1 naar 1,5 rekeneenheden. Op die manier kunnen de faculteiten en diensten volgens het goedehuisvaderprincipe hun begroting op orde proberen te houden.

Dat heeft tot gevolg dat er voor veel faculteiten en diensten grote onvoorziene kosten zouden kunnen bijkomen. Per verkeerd ingeschaald personeelslid in 'bachelorgraad' 6 dat in graad 7 zou moeten zitten, zou het dan gaan om omgerekend 30.000 euro. Wanneer dat niet past binnen hun rekeneenhedenbegroting en er overconsumptie is, heeft dat boetes tot gevolg en is het een last die kan worden doorgerekend naar toekomstige begrotingen.

Daar begint het echter pas bij: veel personeelsleden zijn in het verleden gestart in een te lage graad. Hun geaccumuleerde inkomensverlies kan erg hoog oplopen voor de universiteit. Zeker als je zou zeggen dat hun vertraagde carrièrepad hen tot vandaag in een te lage graad zet.

Over de gehele universiteit zou het waarschijnlijk gaan om honderden gedupeerden over de jaren heen. Dat terwijl veel faculteiten nu al in financieel woelig water zitten. De vraag rijst of het verloningssysteem van het ATP niet nodeloos complex is gemaakt de voorbije jaren.

Structureel in de fout

Masterfuncties moeten volgens de wet minstens het loon van graad 7 krijgen en bachelorfuncties minstens van graad 4. Maar er zijn twee KU Leuven-klassen waar de ingroeigraad vaak te laag is voor het diploma. Daardoor zal ook een promotie minder sterk uitvallen.

Neem nu het fictieve voorbeeld van Jan. Jan reageert op een vacature waarvoor een master vereist is. Jan moet dus in het niveau van de master worden ingedeeld (niveau A). Maar als hij belandt in de laagste functieklasse waarin een master kan zitten (functieklasse 6), start hij zijn carrière in ingroeigraad 6. Dat terwijl hij als master minstens graad 7 zou moeten krijgen.

Naast die structurele fout in het systeem van de KU Leuven, vinden er regelmatig ad-hocovertredingen plaats. Het gaat dan om eenmalige vacatures die zijn uitgeschreven waarbij de verloning te laag is voor het vereiste diploma. Die zijn een pak moeilijker om op te sporen – ook de universiteit zelf heeft geen zicht op de problematiek.

Waar in de structurele casussen de getroffen personeelsleden één graad te laag verloond werden, kan dat in de ad-hocgevallen oplopen tot twee of soms zelfs drie graden lager dan de wettelijke minima.

Gevolgen

'Gedupeerde werknemers kunnen voor de arbeidsrechtbank hun gelijk bepleiten', bevestigt De Becker. 'Zij kunnen dan een schadevergoeding krijgen voor het geleden loonverlies, zowel direct als indirect doordat de lagere startpositie een hogere promotie in de weg stond.'

In het fictieve voorbeeld van Jan kan hij na één jaar toch gepromoveerd worden naar de modale graad 7, een legale graad dus. Volgens de KU Leuven gebeurt dat in 50% van de gevallen binnen minder dan 14 maanden. Jan blijft hier enkele jaren in zitten en hoort dan dat hij gedurende één jaar te weinig betaald is. Hij stapt naar de arbeidsrechtbank en kan schadevergoeding vragen voor het jaar loonverlies dat hij in graad 6 zat.

Jan kan daarnaast ook beargumenteren dat hij die promotie verdiende. Als hij meteen in de juiste graad gestart was, had hij nu in modale graad 8 gezeten. Ook voor het loonverlies geleden in de jaren erop kan Jan dus schadevergoeding eisen. Er wordt gezweet in het rectoraat.