(KU) Leuven afwezig in de Vlaamse Canon

Dinsdag 9 mei werd de Vlaamse Canon voorgesteld. Vlaamse ministers Ben Weyts en Jan Jambon (N-VA) pakten uit met een uitgave van de lijst in boekvorm. Maar de ministers willen vooral een toegankelijk dynamisch product afleveren en ontwikkelden daarom een heuse website. 'Kennis staat centraal en de Canon moet inspireren', klinkt het bij Ben Weyts.

De Vlaamse Canon is niet onomstreden: sinds de aankondiging ervan in het regeerakkoord van 2019, hebben heel wat historici kritiek geuit. Hun tegenstand was eerder principieel.

Het valt op dat de Vlaamse biercultuur en Leuven Vlaams niet in de Canon zijn opgenomen. Daarnaast zijn Leuvense historici ondervertegenwoordigd in de onafhankelijke commissie die de Canon heeft samengesteld.

Vlaams minister-president en minister van Cultuur Jan Jambon (N-VA) maakte van de persvoorstelling op dinsdag 9 mei gebruik om ook een Vlaams virtueel museum aan te kondigen dat in 2024 gelanceerd zou worden. Naast de Canon werd ook een Vlaams museum vermeld in het regeerakkoord van 2019 met als doel de Vlaamse identiteit complexloos te laten beleven.

Commissie

De Canon is onderverdeeld in 60 vensters en werd samengesteld door een commissie onder leiding van historicus Emmanuel Gerard (KU Leuven). Hij kreeg hiervoor de opdracht van de Vlaamse overheid. Tientallen onafhankelijke experten ondersteunden die wetenschappelijke commissie. Zo hielp de Vlaamse Jeugdraad bijvoorbeeld om het perspectief van jongeren in de Canon te integreren.

Hoewel de samenstelling van de tekst heel divers is – één van de vensters gaat bijvoorbeeld over de intrede van het homohuwelijk – is de commissie dat niet. Net zoals in grote delen van de academische wereld waren vrouwen en mensen van kleur ondervertegenwoordigd in de commissie en haar experten.

Ook de KU Leuven is ondervertegenwoordigd in de commissie en bij de onafhankelijke experten. De lauwe ontvangst van de Canon in Leuven zou aan de basis daarvan kunnen liggen. Onder meer historicus Johan Tollebeek uitte veel kritiek op de Vlaamse Canon. Samen met andere collega's – en in naam van de Koninklijke Vlaamse Academie van België – publiceerde die in november 2022 een uitgebreid standpunt over waarom zo'n Canon geen goed idee is.

Kritiek

Die kritiek stopte niet aan de stadsgrenzen van Leuven. Naast Tollebeek waren nog veel andere historici het principieel oneens met het feit dat er een Canon gemaakt werd. Nog voordat er een letter geschreven was, uitten zij kritiek op de Vlaamse Canon. Zo werden er vragen gesteld bij de intenties van Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA), die de opdracht gaf om de Canon samen te stellen.

Vanuit de politiek een bepaalde lezing van het verleden promoten, strookt volgens de criticasters niet met de kern van geschiedschrijving. Geschiedenis zou volgens hen moeten gaan over het erkennen van verschillende lezingen of interpretaties van dat verleden. Ze waarschuwden voor het gevaar van een hedendaagse identitair discours te projecteren op het verleden. Dat zou de lezing ervan te sterk kleuren.

Velen waren bezorgd dat deze Canon zou worden opgelegd aan het onderwijs of bij inburgeringstrajecten. Weyts maakte zich sterk dat dat (voorlopig) niet het geval is: 'Wij gaan niets opleggen, het is maar een aanbod.' In de Canon ziet hij naar eigen zeggen eerder een opstap naar kennis. Hij wil vooral aanzetten tot dialoog.

België geen deel van Vlaamse geschiedenis

Verder valt het ook op dat het gaat over de Vlaamse Canon en niet die van België, niet geheel onlogisch aangezien onderwijs een Vlaamse bevoegdheid is en de opdracht uit Vlaams-nationalistische hoek komt. Ook tijdens de voorstelling van de Canon werd België opmerkelijk weinig vermeld.

In aanloop naar de publicatie van de Canon was dat ontbreken van België een veel terugkerende kritiek van historici: de Belgische en Vlaamse geschiedenis zouden te zeer met elkaar verweven zijn om een fijnmazig onderscheid te kunnen maken. Toch lijkt België eerder een voetnoot te zijn geworden in de Canon.

Ondanks dat inhoudelijk hiaat wordt de Belgische onafhankelijkheid als scheidingslijn gebruikt tussen de twee grote delen van de Canon. De opstellers geven aan voor moeilijke inhoudelijke keuzes te hebben gestaan. Zo is Leuven Vlaams niet opgenomen, maar het homohuwelijk en de ontwikkeling van de pil wel.

De Canon zou niet alleen de mooie kanten van de Vlaamse geschiedenis belichten, maar ook de schaduwkanten. Zo komt ook het koloniaal verleden van België wel aan bod. De initiatiefnemers lieten weten dat de Canon in de toekomst op geregelde basis geüpdatet zal kunnen worden, net zoals in Nederland.

Website

Vooral de website kreeg op de persvoorstelling veel lof over zich heen. Naast de teksten en focuspunten, kan je voor elk venster ook in het VRT-archief duiken. Bovendien worden de mogelijkheden om relevant historisch erfgoed te bezoeken, opgelijst.