'Je moet geen professor worden als je rijk wil worden'

De professor vooraan in de aula is traditioneel op te delen in vier types: je begint als docent, waarna je kunt opklimmen tot hoofddocent, hoogleraar en tot slot het eindstation van gewoon hoogleraar bereikt. Het spreekt voor zich dat een hoofddocent meer verdient dan een docent, of een gewoon hoogleraar meer dan een hoogleraar. Maar promotie maken aan de KU Leuven is niet altijd eenvoudig.

Niet alles koek en ei

Volgens Maïka De Keyzer, fractievoorzitter van vakbond ABVV KU Leuven en professor aan de faculteit Letteren, stellen zich verschillende problemen met de huidige bevorderingsprocedure.

Als een hoofddocent bijvoorbeeld wil promoveren tot hoogleraar, moet die aan een aantal voorwaarden voldoen om een dossier te mogen indienen. Een beoordelingscommissie vergelijkt het dossier met de dossiers van collega's in dezelfde graad. De commissie moet regelmatig kandidaten weigeren die wel aan alle voorwaarden voldoen, omdat er gewoonweg geen financiële middelen voorhanden zijn.

Bij weigering kan de kandidaat het jaar erna opnieuw een dossier indienen en eventueel concurreren met andere collega's. Dat is administratief een zware taak voor zowel de kandidaat als de beoordelingscommissie. 'Het systeem werkt ontmoedigend en creëert soms echt wrevel', zegt De Keyzer.

Het wachtkamersysteem

Om een einde te maken aan de inefficiënte bevorderingsregeling, werkt de KU Leuven momenteel aan een oplossing. Zo bestaat er aan sommige faculteiten bijvoorbeeld een 'wachtkamersysteem', waarbij een kandidaat die geweigerd werd door een financieel probleem in een wachtkamer wordt geplaatst. Wanneer er weer financiële middelen beschikbaar zijn, wordt de kandidaat in kwestie automatisch gepromoveerd.

Toch is niet iedereen fan van dat systeem. Het houdt een risico in dat je juist de meest dynamische, talentvolle, gemotiveerde mensen niet kan belonen, aldus Veerle Baekelandt. Zij is lid van de Vereniging van het Academisch Personeel KU Leuven en gewoon hoogleraar aan de faculteit Geneeskunde. Of de KU Leuven het wachtkamersysteem uniform zal invoeren of een alternatief systeem uitdenkt, moet de toekomst uitwijzen.

Een appeltje voor de dorst

Het is geen geheim dat veel professoren al eens een centje bijverdienen in de privésfeer buiten hun academische loopbaan. Toch is dat lang niet het geval bij alle professoren. Vooral de exacte wetenschappers doen hun voordeel, voor de humane wetenschappen ligt dat moeilijker.

'In bepaalde gevallen kan je bijverdienen in de privésector, zolang dat op een transparante manier gebeurt en niet extreem is', zegt Baekelandt. 'Je moet dat kunnen verantwoorden: het mag niet ten koste zijn van de professorenopdracht.'

Zo stelt Yves Soen, hoofd van Personeelsbeleid Zelfstandig Academisch Personeel aan de KU Leuven, dat heel wat professoren aan de faculteit Geneeskunde initieel in het ziekenhuis zijn aangesteld. Indien ze zich ook inzetten voor onderzoek en onderwijs, kunnen ze een beperkte aanstelling als professor krijgen.

Ambtenaar voor de aula

'Je moet geen professor worden als je rijk wil zijn', poneert Baekelandt. 'Dan moet je een andere job zoeken. De startlonen voor professoren zijn goed, maar in de private markt kunnen de lonen bij goede prestaties meer stijgen.'

Een professor is namelijk een ambtenaar. Bijgevolg wordt het loon van een professor bepaald volgens vaststaande regels. 'Als je excellent bent of middelmatig, extra verantwoordelijkheden opneemt of niet, zie je dat niet weerspiegeld in je loon', verklaart Baekelandt.

Waar de groeimogelijkheden in verloning stokken, is het pensioen van een professor wel gunstiger dan in andere beroepstakken. Ook kennen vastbenoemde professoren een grote werkzekerheid. 'Er moet al veel gebeuren voordat je je loon verliest', aldus Baekelandt.

Academici kunnen hun onkostenvergoeding niet zomaar aanvragen, zoals op de private werkvloer. Aan de KU Leuven trekken onderzoekers hun onkosten, zoals reiskosten naar buitenlandse congressen, af van hun onderzoeksbudget. Ze moeten die bestedingen dus goed incalculeren om genoeg onderzoeksbudget over te houden.

Vrijwel verplichten tot vakantie

'Als professor moet je geen strikt aantal vakantiedagen registreren, maar heb je een onbepaald aantal', informeert Baekelandt. Een academicus moet weliswaar het opgelegde takenpakket vervullen, ongeacht hoeveel vrije tijd die inplant.

'Op het eerste zicht lijkt het leuk om een onbeperkt aantal verlofdagen te hebben,' nuanceert De Keyzer, 'maar in de praktijk nemen professoren net minder vakantiedagen op en moeten ze daartoe eerder worden aangespoord.'

'Als de vakantiedagen zijn vastgelegd, vormt het een verworven recht', aldus De Keyzer. Je bent verzekerd van een bepaald aantal vakantiedagen in plaats van het risico te lopen geen verlof op te nemen.

De Vlaamse overheid bepaalt

Zowel de hoogte van het loon als de loonverschillen tussen de verschillende graden van de academici worden door de Vlaamse overheid vastgelegd. Dat gebeurt via de zogeheten 'loonbarema's'; tabellen met brutolonen.

Er zijn verschillende loonbarema's, afhankelijk van de graad — docent, hoofddocent, hoogleraar, gewoon hoogleraar — van een academicus. Dat wordt dus door de Vlaamse overheid vastgelegd. Er is geen ruimte voor discussie.

De brutolonen bevinden zich op verschillende 'treden'. Hoe langer een werknemer — in dit geval een academicus — in dienst is, hoe hoger die op de trede van zijn loonbarema staat. Om de drie jaar maakt de werknemer als gevolg daarvan een sprong en verkrijgt dan een loonsverhoging tot die het maximum bereikt.

Om een idee te geven: een docent met enkele jaren ervaring als postdoctorandus die net start aan de KU Leuven verdient 5.318,27 euro bruto per maand. Een ervaren professor verdient maximum 10.360,16 euro bruto per maand.

Voor de bepaling van de anciënniteit wordt sowieso alle academische ervaring in aanmerking genomen; de niet-academische werkervaring wordt meestal meegeteld. De brutolonen verschillen niet tussen de verschillende faculteiten.