Jan Tytgat: 'Het zou getuigen van naïviteit als ik dat hier alleen doe'

Een foto in labojas zit er voor vandaag niet in. Jan Tytgat wil aantonen dat hij een kandidaat voor alle groepen van de KU Leuven is. Zelfs de laboflesjes in de boekenkast moeten het ontgelden. Vanop de negende verdieping van het faculteitsgebouw Farmaceutische Wetenschappen heeft de toxicoloog een goed en kritisch zicht op de Leuvense binnenstad.

Tytgat is de enige kandidaat die mogelijk zittend rector Luc Sels een tweede termijn in de weg legt. Als 'alternatieve kandidaat' profileert hij zich vooral op het thema van vertrouwen, met als exponent een uitgebreide basisfinanciering. 'U zal van mij geen 190 pagina's manifest krijgen. Hoe langer dat die lijst is, hoe minder geloofwaardig het wordt.'

Een simpele opener: hoeveel uren slaapt een kandidaat-rector gemiddeld?
Jan Tytgat: 'Laat ons zeggen, zes uur. Voldoende, want slaap is belangrijk. Ik denk dat ik er ook niet zo vermoeid uit zie.'

Is het moeilijker om als gewone professor op te komen als rector?
'Het frappeert me dat veel mensen mij proficiat wensen voor mijn moed en durf. Want inderdaad, je kandidaat stellen als gewone professor vergt opoffering. Je komt uit je vertrouwde wereld. Het is effectief een uitdaging, maar ook geen bevlieging. Ik heb daar echt lang en grondig over nagedacht.'

'Ik zie ook voordelen aan mijn positie, want ik kan vertrekken vanuit twintig jaar ervaring in de "periferie". Dan heb je toch het voordeel van voeling met studenten, postdocs, doctorandi en personeel. Ik meen dat als je heel lang in het beleid zit, je die voeling verliest.'

Soms wordt uw kandidatuur als populistisch omschreven. Hoe ziet u dat zelf?
'Dat is me nog niet ter ore gekomen. Ik zou dat onterecht vinden, omdat ik toch echt probeer mijn kandidatuur gedragen te houden. Ik vind dat dat nodig is in zo'n technische rectorverkiezing.'

'Als mensen mij populistisch vinden, dan zie ik daar wel een verklaring in dat ik heel concreet ben. Ik heb een duidelijk engagement met betrekking tot het UZ Leuven en de herindeling van het academiejaar, maar ook de basisfinanciering, en naar het technisch personeel zeg ik: marktconforme arbeidsvoorwaarden en ik vul die in. Dat is niet strooien met geld of met cadeautjes. Ik benadruk dat het berekende plannen zijn, en geen loze beloftes.'

Sels had het op het studentendebat nochtans meermaals over uw 'geldpers': 50.000 euro per prof voor basisfinanciering, investeringen in studentenvoorzieningen, parafiscale voordelen voor personeel. Waar haalt u dat geld vandaan?
'Sta mij toe te corrigeren wat Luc Sels in De Standaard heeft gezegd. 50.000 voor elke prof spreek ik formeel tegen, dat heb ik nooit beloofd. Ik vind dat desinformatie. Die cijfers zijn trouwens niet mijn berekeningen, maar de cijfers van DOOM (een werkgroep binnen de KU Leuven, red.).'

'De cijfers per ZAP'er zijn nog te bediscussiëren, want dat hangt ervan af welke financiering je mee in de enveloppe steekt om egalitair te verdelen. De DOOM spreekt ook over verschillende bedragen – voor collega's in W&T gaan ze tot 70.000 per jaar. Daar focus ik mij niet op. Ik heb naar professoren toe maar een simpel engagement: basisfinanciering. Over de modaliteiten sta ik open.'

(Het verkiezingsprogramma van Jan Tytgat stelt dat 'aan elk ZAP per academiejaar ong. 40.000 à 50.000 EUR kan gegeven worden, zonder aan budgetoverschrijding te doen, ongeacht de groep waartoe de betrokken ZAP behoort, incl. UZ Gasthuisberg', red.)

Luc Sels maakt in zijn programma een schatting van slechts 32.000 tot 40.000 euro per professor. Is dat ook waar u zou landen?
'Nee, ik kom gemiddeld aan 45.000 euro.'

Is dit te verenigen met de Vlaamse wetgeving?
'Dat is een goede vraag. Ja, er is een besluit van de Vlaamse regering uit 2012 dat twee modaliteiten voor basisfinanciering bepaalt die men mag kiezen. De tweede past perfect in mijn voorstel: je mag, voor twee tot vijf jaar, ZAP'ers een bedrag toekennen van 45.000 euro.'

Barack Obama

U heeft zelf nog geen beleidservaring. Ziet u dat als een nadeel?
'Ik heb geen beleidservaring, maar kijk eens naar de VUB en de UAntwerpen. Daar heb je twee rectoren zonder beleidservaring, Caroline Pauwels en Herman Van Goethem (Pauwels was voorheen directeur van een 70-koppig onderzoekscentrum en vakgroepvoorzitter, Van Goethem was vicedecaan en departementsvoorzitter, red.), en zij zijn al een tweede keer rector geworden.'

'Internationaal gezien kan je zelfs Barack Obama citeren. Hij had weinig of geen ervaring en veel mensen percipiëren hem toch als een goede president. Dus dan zeg ik: welke garantie biedt beleidservaring? De huidige rector is acht jaar decaan geweest en vier jaar rector. Maar de Tevredenheidsmonitor van het personeel – van hen die het beleid uitvoeren – staat voor veel aspecten in het rood. Ik zou zo geen gelukkige rector zijn.'

'Geef mij een kans, zeker in de pandemie. Ik citeer Churchill: never waste a good crisis. We moeten er het beste van maken, met nieuwe en dappere bestuurders die aandacht besteden aan nieuwe initiatieven en zaken opstarten. Dan denk ik dat beleidservaring op dit ogenblik in de pandemie echt geen vereiste is of geen voordeel.'

U vond Rik Torfs een betere rector dan de huidige rector. Hebt u zich ook door hem laten adviseren?
'U mag het zeker niet zo stellen, of zo extreem stellen. Als je dan toch een voorbeeld zoekt van een Vlaamse rector, dan wil ik toch wel zelf Caroline Pauwels salueren aan de VUB. Omdat zij op een serene en ook vriendelijke manier altijd een positieve boodschap brengt.'

'En daar mogen wij als KU Leuven terecht een meerwaarde hebben. Kijk, we zijn toch wel groter. En eigenlijk zijn we kwalitatief beter. Als je dat niet arrogant zegt en met respect, dan mag je daarvoor uitkomen. Als je de manier ziet waarop Caroline Pauwels het moreel leiderschap invult in Vlaanderen, in bijvoorbeeld Terzake of De Afspraak, mis ik op dit ogenblik KU Leuvens aanwezigheid. Die wil ik terug invullen.'

'Je gaat mij niet zien in spelprogramma's, dat mag je optekenen. Als je toch verwijst naar Rik Torfs: De slimste mens heeft al een paar keer aan mijn mouw getrokken om mee te doen. Nee, ik wil wel als toxicoloog meedoen in een aantal wetenschapsprogramma's – denk aan Het lichaam van Coppens.'

Heeft u een team waardoor u zich laat adviseren? En ligt dat dicht bij de bestuursploeg van Torfs?
'Ik vind jullie vraag heel logisch, en die komt steeds meer naar boven. Het zou echt getuigen van zeer grote naïviteit als ik dat hier alleen doe. Ik heb uiteraard een team, niet alleen ZAP'ers, maar ook doctorandi, post-doctorandi en ATP'ers, die mij dagelijks bijstaan. Dat kan ik bevestigen.'

Kan u namen noemen?
'Ik heb uiteraard contact met mensen die ervaring hebben. Maar ik zeg: ik heb vertrouwen in u. Heb dan ook vertrouwen in mij. Als ik verkozen word op 11 mei zal ik snel de namen van het team bekend maken.'

Gaat u dan ook voor een genderparitaire bestuursploeg?
'Uiteraard. Dat is geen discussie meer, dat is een evidentie vandaag.'

De vicerectoren staan nu meer in de schaduw van Luc Sels zelf. Zou u meer decentraal werken?
'Als je kan vertrouwen op de expertise van je collega's, moet je niet noodzakelijk voor alles als rector de woordvoerder zijn. Bijvoorbeeld al de mails over de pandemie: je moet je eens afvragen of dat wel de taak is van een rector. Je hebt, voor jullie, toch een vicerector Studentenbeleid? Zijn er geen belangrijke lopende zaken voor de rector om in de hand te nemen? Sels laat, als je het mij vraagt, te weinig het forum voor de vicerectoren.'

Dat is over communicatie, maar dan in beleidszaken: Torfs liet veel beleid over aan zijn vicerectoren. Waar wilt u naar toe?
'Als ik concreet ben: ik land daar tussenin. Dat gaat een blended formule zijn.'

Departementale conflicten

Vier jaar geleden kondigde u uw kandidatuur min of meer aan naar aanleiding van een conflict binnen uw onderzoeksgroep. Is er nog steeds een verband met uw kandidatuur?
'Neen, helemaal niet. Ik wil dat toelichten: het toont aan dat ik niet zomaar een jaknikker ben. Ik ben geïnteresseerd in beleid en het goed functioneren van mijn departement, en heb de afgelopen jaren dan ook regelmatig kritische vragen gesteld op departementsraden. Dan kan je begrijpen dat een decaan of een departementsvoorzitter dat niet altijd leuk vindt.'

'Komt daarbij dat ik regelmatig in de media kom. En in Vlaanderen weet u: je steekt je kop boven het maaiveld en dat kan al wel eens aanleiding geven tot jaloezie. Belangrijk is nu dat die periode achter ons ligt. En het toont aan dat je als volwassen mensen verschillende meningen moet en kan bijleggen.'

Is de financiële situatie met uw dienst intussen verbeterd?
'Ja, maar de moeilijkheid om aan middelen te geraken blijft. Daarom pleit ik ook voor basisfinanciering. Dat geldt ook voor mij. Ik denk dat ik fier mag zijn op mijn track record, en toch is het voor mij nog steeds even moeilijk om aan financiering te geraken. Ik ervaar die noodkreet van collega's ook, vandaar komt ook mijn motivatie.'

Qua internationale instroom zegt u in uw plan te streven naar kwaliteit boven kwantiteit: minder studenten, meer kwaliteit. Hoe plant u die topstudenten aan te trekken?
'Sta me toe dat te corrigeren: je mag het nooit zwart-wit zien. Ik weet dat de huidige rector vooral heeft ingezet op kwantiteit. Maar als we als gastheer de inkomende studenten niet eens adequaat kunnen huisvesten – denk aan de kotcontainers – is dat toch niet goed.'

'Dan zou ik de balans een klein beetje verder naar de kwaliteit willen verleggen, omdat de meerwaarde van die buitenlandse studenten zo hoger zal zijn. Af en toe merk je dat een Erasmusstudent bij een examen nauwelijks Engels kan. Statistisch gezien hebben internationale studenten ook een kleinere slaagkans. Je kan je dan echt wel de vraag stellen waarom we dat als KU Leuven doen. Waar is voor ons de meerwaarde? Je moet dat durven zeggen.'

En concreet: waar vinden we die topstudenten?
'Je kan dat doen via onze Dienst Internationalisering en de Raad voor Internationaal Beleid, door bijvoorbeeld in de eerste plaats de associaties die we nu hebben, te blijven ondersteunen. Als we dan nieuwe partners toelaten moeten we hen ook goed durven bekijken: hoe scoren zij, wat is hun beleid… En als we daar een klik mee vinden, kunnen we beslissen ermee verder te gaan.'

U zegt zelf dat de mijlpaal ondemocratisch is ingevoerd. Is dat een reden om hem af te voeren?
'De mijlpaal is in de Academische Raad gestemd. Dus factum est: ik kan daar niets meer aan veranderen. En voor alle duidelijkheid: ik ben er niet a priori tegen. Als de studenten mij zeggen dat het systeem finaal een stap in de goede richting is, dan ben ik mee. Maar als het nieuwe systeem geen meerwaarde is, moet een nieuw aangestelde rector de mogelijkheid hebben om dat terug in vraag durven stellen.'

Wat is uw visie over die studievoortgangsmaatregels uit het Vlaamse regeerakkoord?
'Daar kan ik zeker leven met de visie van de huidige rector. Niet alles moet slecht zijn.'

Moreel kompas

Een van uw speerpunten betreft het herstel van 'het morele kompas' en de 'voortrekkersrol' van de KU Leuven in het maatschappelijk debat. Zijn we die de laatste vier jaar verloren?
'Ja, sta mij toe te stellen dat dat effectief de laatste vier jaar achteruit is gegaan. De kern van de zaak en ook de ambitie om op te komen is een engagement: voor een andere universiteit, met meer samenwerking, minder competitie, meer vertrouwen en meer tevredenheid. Vertrouwen uitspreken zorgt voor zelfvertrouwen; dat verlegt grenzen bij mensen.'

'Ik ben geen kandidaat-rector die zegt: "Ik heb twintig realisaties bereikt, ik ga 25 engagementen bieden." Zo ben ik niet, ik heb maar één basisengagement op basis van het vertrouwen waar ik net over vertelde. U zal van mij ook geen 190 pagina's manifest krijgen, want het komt er bij mij niet op aan om hokjes af te vinken en mijn realisaties aan te geven. Hoe langer dat die lijst is, hoe minder geloofwaardig het wordt.'

Bij dat 'morele kompas' denken we wel meteen aan de zaak-Reuzegom. Heeft dat de KU Leuven een imagoprobleem opgeleverd?
'Dat is een heel delicaat dossier, en ik heb me ook steeds voorgenomen dat niet in de campagne te gebruiken. Maar als u de vraag stelt, wil ik ze ook niet uit de weg gaan. Wij zijn wetenschappers, we moeten kijken naar de feiten. En een feit is dat internationaal de naam en faam van de KU Leuven inzake diversiteit in zwaar water is gekomen.'

'Ik heb alle medeleven voor de familie en de nabestaanden. Ik had ook niet in de schoenen willen staan van de huidige rector. Dat er imagoschade is, dat kan je echt niet ontkennen, en dan meen ik in alle sereniteit dat de KU Leuven beter had kunnen reageren.'

Had die zaak moeten leiden tot conclusies aan de top? Had de rector zijn ontslag moeten aanbieden?
'Het is niet aan mij om een motie van wantrouwen in te dienen. Ik kan alleen, nogmaals in alle sereniteit, zeggen dat de feiten gebeurd zijn zoals ze gebeurd zijn. De KU Leuven verdiende wel beter. Was ik toen rector geweest, had ik het anders aangepakt.'

Hoe zou u dat imagoprobleem aanpakken?
'Door diversiteit zichtbaarder te maken, zodat het niet enkel bij teksten in werkgroepen blijft. De huidige rector heeft veel "verwerkgroept". Dat is goed voor complexe dossiers, maar werkgroepen mogen geen finaliteit op zich worden. Dat geeft blijk van slecht bestuur. Men zegt: "Ik weet ervan, maar ik ga het voor mij uit duwen." Zo'n rector wil ik niet zijn.'

'Kortom: er mag een werkgroep zijn, maar met een houdbaarheidsdatum. Zodat je op het einde ook iets met die conclusie kan doen. Als je daarover voldoende communiceert, dan denk ik dat de KU Leuven qua diversiteit beter kan doen.'

Wilt u die rol zelf opnemen, bijvoorbeeld in de media?
'Absoluut, onder meer ook om dat moreel leiderschap te herwinnen. Ik wil niet elke dag of week in de studio's zitten. Is het echter om een maatschappelijk belangrijke positie in te nemen, vind ik dat een rector als woordvoerder moet optreden. Alle andere, meer specifieke domeinen moet je overlaten aan de experten. Daar moet een rector niet tussenkomen.'

Hebt u het idee dat uw kandidatuur bepaalde plannen van de rector heeft kunnen bijsturen?
'Ik denk het wel. Wat de verkiezingsuitslag ook zal zijn op 11 mei, we hebben allemaal het beste voor met de KU Leuven, dat is evident. Als er dan bepaalde plannen van mij worden meegenomen, ben ik moreel gezien blij. Dan heeft het toch tot iets gediend.'

Wordt u bijvoorbeeld warm van wat de rector zegt over basisfinanciering, toch wel 'uw' thema?
'Dat vond ik teleurstellend: het is een beetje koud en warm blazen. In Veto verscheen exact vier jaar geleden een open brief waar 371 academici voor basisfinanciering pleiten. Intussen hebben 600 academici dat ondertekend.'

'Weet u, en dat is voor mij een saillant detail, dat drie van de huidige vicerectoren, waaronder de huidige vicerector Onderzoeksbeleid, die brief hebben ondertekend? Is dat niet cynisch?'

'Dat noem ik doen alsof je neus bloedt. Ik kom op met uitgebreide basisfinanciering; ik ben tenminste klaar en duidelijk. Sels pakt in zijn programma uit met twintig realisaties. Wel, ik kan enkel zeggen: wees kritisch.'

'Weet ook dat als je op collega Sels zou stemmen, hij geen verantwoording meer moet afleggen omdat je niet voor een derde termijn kan gaan. Je geeft eigenlijk carte blanche. Als je dan ziet dat de voorbije jaren verschillende speerpunten niet gerealiseerd zijn en zijn eigen vicerectoren koud en warm blazen over basisfinanciering, dan vraag ik me af wat we de komende vier jaar nog mogen verwachten.'

Wat staat er op de agenda op 12 mei?
'Als ik mij niet vergis heb ik gewoon les. U moet weten, dit is geen gemakkelijke taak, ik heb ook nog lessenblokken die lopen, naast mijn dienstverlening en onderzoek. Ik hoop dus dat de mensen toch wat appreciatie kunnen opbrengen voor deze opdracht.'

Dus ook als u wint staat u daags nadien voor de aula?
'Ja, dat is toch een basisopdracht voor ons?'

Dit interview werd afgenomen op woensdag 28 april.