Hogescholen verdeeld over master basisonderwijs: 'Universiteiten hebben hier de expertise niet voor'

Hij werd met toeters en bellen aangekondigd door het kabinet van onderwijsminister Ben Weyts: de master in het basisonderwijs – als onderdeel van een breder pakket aan maatregelen om het Vlaamse onderwijs op te krikken en de strijd aan te gaan met het lerarentekort. 

Die master zou gezamenlijk worden vormgegeven door zowel hogescholen als universiteiten. Uit een rondvraag van Veto blijkt echter een grote ontevredenheid bij veel hogeschoolbesturen over de plannen, al lopen de meningen wel uiteen.

Zo zouden de hogescholen volgens sommigen te weinig tijd hebben gekregen om goed na te denken over de opleiding. Ze zullen bovendien niet het diploma mee mogen uitreiken, wat bij een aantal onder hen op onbegrip stuit. Bovendien plaatsen veel van hen vraagtekens bij het nut van een universitaire master basisonderwijs.

Valse beloftes?

De meeste hogescholen waarmee Veto sprak gaven aan dat de master er heel plotseling kwam. 'Wij hadden eigenlijk onvoldoende tijd om hier veel over na te denken', vertelt een hogeschooldirecteur die anoniem wenste te getuigen. 

In november werden de plannen voor een master basisonderwijs aangekondigd, maar de universiteiten en hogescholen kregen naar verluidt slechts een paar weken de tijd om het eens te geraken over een engagementsverklaring. 

Daarbovenop is het de bedoeling om al tegen de zomer van 2024 een zogenaamde 'toets nieuwe opleiding' op te stellen, die als officiële aanvraag geldt voor de nieuwe opleiding. Die moet immers nog officieel worden geaccrediteerd. 

Toch zijn de gesprekken over de invulling van de opleiding nog volop lopende. Volgens meerdere bronnen zijn de onderhandelaars nog niet eens overeengekomen over het totale aantal studiepunten van de opleiding. 

'Er gaat binnenkort een gemengde werkgroep over de master van start. Die zal het dossier in cocreatie verder vormgeven. Aangezien die werkgroep nog niet is opgestart, kan ik geen bijkomende relevante informatie bezorgen', laat Koen Verlaeckt, secretaris-generaal van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) weten in een schriftelijke reactie.

Geen gezamenlijk diploma

De grootste ontevredenheid over de plannen betreft echter het feit dat de hogescholen niet mee het diploma van de master mogen uitreiken. 'Als je betrokken wordt bij de creatie, maar het diploma niet mag uitdelen, ben je benadeeld', gaat de anonieme directeur verder. 

Nochtans bleek die zogenaamde bidiplomering wel opgenomen in eerdere versies van de engagementsverklaring, blijkt uit documenten die Veto wist in te kijken. De wens van de hogescholen om een eigen 'professionele master' basisonderwijs in te richten, werd door de universitaire partners afgewezen. 

Dan is het ook nog maar de vraag welke universiteiten de master zullen kunnen claimen: het decreet stippelt uit dat maximaal vijf masteropleidingen voor basisonderwijs zullen worden erkend, en 'elke opleiding op slechts één vestiging kan worden aangeboden.' 

De invulling van dat deel van het decreet ligt nog wijd open voor interpretatie en onderhandeling. Mag hogeschool PXL zo bijvoorbeeld samenwerken met de UHasselt in Limburg, of zal het daar eerder de UCLL zijn met de KU Leuven? Een helder kader is er alleszins niet.

Financiering

Andere directeurs die Veto sprak bekijken het positiever. 'Ik zie dit als een positieve stap in een groeiproces richting meer samenwerking, al betreur ik wel het gebrek aan bidiplomering', zegt Koen Goethals, directeur van hogeschool HOGENT. 

Wie de opleiding volgt, wordt dus gewoon een universiteitsstudent, ook al geven de hogescholen de opleiding mee vorm. De hogescholen zouden wel gepaste, structurele financiering krijgen de komende jaren, al is het de vraag of dat voldoende is. Die verdeelsleutel ligt vast: 70 procent voor de universiteit, 30 procent voor de hogescholen.

Volgens sommige betrokkenen is zo'n financiering nog te weinig: 'van de 14 miljoen euro die werd verdeeld tussen universiteit en hogeschool voor de opstart, zou bij ons amper  800.000 euro belanden', hekelt een hogeschooldirecteur anoniem. 'Dat is verre van voldoende om alle engagementen probleemloos aan te gaan.'

Voor wie is de master?

Veel betrokkenen twijfelen eraan of een master basisonderwijs überhaupt enige zin heeft. Marc Hermans, departementshoofd Onderwijs bij PXL Hogeschool: 'De hogeschool levert eigenlijk al erg goede leerkrachten basisonderwijs af. Hoewel verdere professionalisering altijd goed is, is het maar de vraag of dat echt iets toevoegt, terwijl die masters wel aanleiding geven tot een hogere verloning.' 

Hermans wil vooral dat leerkrachten in het basisonderwijs hun vorming tot leerkracht eerst uitgebreid aan de hogeschool volgen. Volgens Marc Vandewalle, voorzitter van de Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA) is dat alleszins wel de bedoeling: 'Men moet eerst de lesbevoegdheid halen via de professionele bachelor aan de hogeschool, eventueel via een verkort programma voor zij-instromers.' 

Maar net die zij-instroom baart Hermans zorgen: 'Er moet voor worden gewaakt dat wie de stap zet naar deze nieuwe master, de praktijk van het leraarschap voldoende heeft meegekregen.' 

Pedagoog Pedro De Bruyckere stelt dat een master basisonderwijs moet samengaan met een nieuw personeelsbeleid op de scholen zelf, wil het kans hebben op slagen: 'Als iemand zo'n master behaalt, dan moet die ook kunnen voelen dat dat een meerwaarde heeft op de werkvloer.' De Bruyckere wijst op de Nederlandse situatie, waar veel masters wegstromen uit de klas omdat ze onvoldoende worden uitgedaagd. 

Onderwijsexpert Dirk Van Damme, die vorig jaar nog een nieuwe visie op het leraarschap voorstelde in het rapport van de zogenaamde Commissie van Wijzen, is geen grote voorstander van de nieuwe master. 'Een professionele bachelor blijft de beste weg om de noodzakelijke professionele competenties van een leraar basisonderwijs te ontwikkelen', vertelt hij. 

Van Damme besluit: 'Ik denk niet dat het veld op de master zit te wachten, tenzij het gaat om een master die verder bouwend op de professionele bachelor specifieke, onderzoeksgebaseerde competenties toevoegt. Algemeen genomen blijf ik sceptisch over de trend van "vermastering".'

Herinneringen aan de educatieve master

De nieuwe master riep bij sommigen herinneringen op aan de educatieve masters die sinds 2019 aan de universiteiten worden gedoceerd. Die opleidingen zijn niet onomstreden: ook vandaag nog klagen studenten over de grote hoop theorie, logge administratie en een gebrek aan praktijkbedding van de geleerde stof. 

'Ook de educatieve master kwam er op vraag van de universiteiten, die echter niet begrepen dat je in een beroepsopleiding studenten moet voorbereiden op de praktijk, in plaats van hen nóg een masterthesis te laten schrijven', vindt een oud-hogeschoolbestuurder die erbij was toen de opleidingen werden vormgegeven.

Ook al zou de master basisonderwijs in de eerste plaats bedoeld zijn voor hogeschoolstudenten die willen professionaliseren, toch vrezen veel partners er wel voor dat de master meer profielen zal aantrekken die enkel een universitair voordiploma hebben. 

'We weten uit onderzoek dat een masterdiploma niet tot betere leraren leidt, goede – op hun praktijk afgestemde – professionalisering wél. Maar dat is niet gebaseerd op onderzoek, wel op de wens om de master op te eisen', besluit de oud-bestuurder. 'Die wens is voor een groot deel gewoon universiteitspolitiek.' Daarin vallen de meeste directeurs die we spraken de bestuurder bij.