Hoe Luc Sels indirect de Franse Gemeen­schapsregering deed vallen

Protest van studentenorganisatie Fédération Étudiants Francophones (FEF) over de nieuwe studievoortgangsmaatregelen verdeelde de Franse gemeenschapsregering. Linkse regeringspartijen PS en Ecolo gaven gehoor aan de bezorgdheden van de studenten en stemden in de nacht van dinsdag op woensdag een nieuwe hervorming van de maatregelen, samen met oppositiepartij PTB (PVDA, red.). 

Over die aanpassing was nochtans geen akkoord met de liberale partij MR, die mee in de regering zetelt en nota bene met Pierre-Yves Jeholet de minister-president levert. Die verklaarde daarop woensdag dat de regering in lopende zaken ging.

Niet langer alle eerstejaarsvakken

De nieuwe studievoortgangsmaatregelen in Franstalig België werden ingevoerd door toenmalig minister voor hoger onderwijs Valérie Glatigny (MR). Ze leggen beperkingen op aan de studieduur en studie-efficiëntie van studenten. Zij moeten binnen de twee jaar na aanvang van hun bacheloropleiding geslaagd zijn voor alle eerstejaarsvakken, in totaal 60 studiepunten dus. De volledige bachelor­opleiding moet binnen de vijf jaar afgerond zijn. 

Wie dat niet lukt is niet langer 'gefinancierd', wat betekent dat de overheid niet meer tussenkomt om de opleiding te betalen. In de praktijk betekent dat veelal dat de studenten moeten stoppen met hun studies.

De maatregelen werden in 2021 gestemd en zijn van toepassing op startende bacherlorstudenten vanaf 2022-2023. Dat betekent dat de eerste gevolgen van de hervorming van Glatigny na dit jaar voelbaar zouden zijn. Tweedejaarsstudenten die nog eerstejaarsvakken opnamen zouden aan het einde van dit academiejaar voor al die vakken geslaagd moeten zijn. 

Daar brengen de amendementen die PS en Ecolo vorige week indienden verandering in: ze stellen de effecten van de hervorming grotendeels uit tot na volgend academiejaar. Voor tweedejaarsstudenten die dit jaar normaal gezien voor alle 60 studiepunten uit de eerste bachelor geslaagd moesten zijn, volstaat het nu om slechts 45 ervan behaald te hebben. PS en Ecolo willen zo beter kunnen inschatten wat de gevolgen van de hervorming op de studieresultaten zijn, die informatie is nu nog niet beschikbaar. 

Dat probleem stelde zich minder bij het invoeren van de Vlaamse studievoortgangsmaatregelen deze legislatuur: 'In Vlaanderen hebben we het geluk gehad dat de KU Leuven het systeem al eerder ontwikkelde', zegt rector van de Leuvense universiteit Luc Sels. 'Daardoor waren er al veel gegevens voor handen en konden we het nut van de maatregel helder en onderbouwd aantonen. Dat mis ik wat in het Franstalige debat.' 

Rectoren bezorgd

Naast een tijdelijke bevriezing van de effecten, vijlen de amendementen ook de scherpe kantjes van de hervorming. Zo voorzien ze bijvoorbeeld meer flexibiliteit voor een student die in het eerste jaar heroriënteert. 

'Het is niet zo dat het Franstalige systeem strenger was dan het Vlaamse, maar het liet wel minder vrijheid toe aan de instellingen om rekening te houden met de individuele omstandigheden van de student', zegt professor onderwijsrecht Kurt Willems (KU Leuven). 'Dat was in Vlaanderen wel het geval. Ze lijken nu in Franstalig België ook begrepen te hebben dat een te rigide kader ook heel wat ongewenste effecten met zich mee kan brengen.'

In een persmededeling donderdag liet de Conseil des rectrices et recteurs (CRef), waar alle rectoren van Franstalige universiteiten in zetelen, weten zich bewust te zijn van de moeilijkheden die de hervorming-Glatigny met zich meebrengt voor bepaalde groepen studenten. Zo wordt in de amendementen verwezen naar onder meer studenten die erg onder de psychologische impact van de Covid-pandemie te lijden hadden. 

INTERVIEW ALAIN GERLACHE

Franse Gemeen­schapsregeri­ng in crisis door mijlpaal: 'Meesterzet van PTB'

De CRef schaarde zich in haar mededeling achter de mogelijkheid tot uitzonderingen in geval van zulke specifieke 'noodsituaties'. Ze was ook te vinden voor een versoepeling van de maatregelen voor studenten die zich heroriënteren. De rectoren waarschuwen er wel voor dat de lat op 45 studiepunten leggen, in de plaats van de voorziene 60, mogelijk het doel van de hervorming teniet zou doen. 

'Dat is op dit moment een tijdelijke maatregel tot en met het academiejaar 2024-2025', zegt Willems. 'Maar daardoor komt de definitieve beslissing wel in de schoot van de volgende Franse Gemeenschapsregering terecht. Die zal snel moeten beslissing over het dossier want het gaat maar om een eenjarig uitstel.' 

Slechtste leerling van de klas

'In Franstalig België is de situatie rond studieduurverlenging nog meer prangend dan in Vlaanderen', zegt Sels. 'Ik kijk dus met lede ogen naar het spektakel dat zich nu ontvouwt, en dan nog vooral op politiek vlak.' 

Over heel Europa bekeken haalt gemiddeld 38% van de studenten hun diploma aan het hoger onderwijs binnen de vooropgestelde duur. In Vlaanderen is dat 30%, maar in Franstalig België ligt dat cijfer nog veel lager. Daar haalt slechts 19% van de studenten hun diploma binnen de verwachte termijn. Ook het aantal studenten dat hun diploma met maximaal drie jaar vertraging behaalt, ligt lager in Franstalig België. In Europa is dat 66% van de studenten, ten zuiden van de taalgrens 50%. 

'Studievoortgangsmaatregelen worden vaak gezien als negatief voor studenten', zegt professor Wouter Duyck, onderwijsexpert verbonden aan de UGent en vice-voorzitter van de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO), die hogescholen en universiteiten accrediteert. 'Maar uit studies weten we dat door de lat lager te leggen, studenten zich daar ook aan zullen aanpassen. Ze gebruiken die extra flexibiliteit dan om langer over hun studies doen. Zonder beperkingen presteren studenten niet op het toppunt van hun kunnen.' 

Sels sluit zich daarbij aan: 'Wij zijn bij de mijlpaal uitgegaan van een motiverend effect voor studenten. Doordat zij weten waar de lat ligt, kunnen ze zich daar ook op instellen.' 

Leuven achterna

De hervorming van de studievoortgangsmaatregelen in Franstalig België die in 2021 gestemd werd is erg vergelijkbaar met het Vlaamse mijlpaalsysteem dat sinds dit jaar van kracht is. 

NIEUWS MIJLPAAL

42 procent van de nieuwe studenten haalde de mijlpaal in het eerste jaar

Dat nieuwe Vlaamse systeem volgt het model van de Leuvense studievoortgangsmaatregelen. Die kwamen er in 2020 en traden voor het eerst in werking in het academiejaar 2021-2022, onder de huidige rector Luc Sels. 'De insteek van de Franstalige hervorming is dezelfde als bij ons: na twee jaar moet je al de vakken uit de eerste bachelor met succes hebben afgerond', zegt Sels.

Of Sels zich indirect verantwoordelijk voelt voor de crisis in de Franse Gemeenschapsregering? 'Dat ons systeem inspirerend heeft gewerkt beschouwen we als een teken dat we de juiste keuze hebben gemaakt. Maar de crisis in de Franse Gemeenschapsregering is niet iets dat ik op mijn cv zal zetten', besluit hij al lachend.