Hervorming maakt werk van opwaardering lerarenberoep

Momenteel zijn er twee niveaus en drie instellingen die hetmogelijk maken om als leerkracht aan de slag te gaan. Je kan een professionelegeïntegreerde opleiding op bachelorniveau volgen aan de hogeschool, of eenspecifieke lerarenopleiding (SLO) volgen aan de universiteit of aan een Centrumvoor Volwassenenonderwijs (CVO).

De nood aan een hervorming is duidelijk. "Het aantal studenten in de verschillende lerarenopleidingen gaat achteruit," vertelt Pedro De Bruyckere, onderwijsexpert en pedagoog.

Er is een conceptnota goedgekeurd door de ministerraad om die lerarenopleiding te hervormen. De zogeheten SLO wordt hervormd toteen geïntegreerde educatieve masteropleiding van 120 studiepunten. De huidige vorm van de SLO's heeft namelijk een aantal nadelen. “Je krijgt een uniform diploma, dat losstaatvan de discipline,” analyseert Peter Lievens, voorzitter van het AcademischVormingscentrum voor Leraren (AVL), het huidige systeem. “Dat heeft geleid tot een situatie waarbij verschillende aanvoerders van de lerarenopleidingen vaak abstractie maken van devooropleidingen van de studenten.”

“In de meeste faculteiten staat de lerarenopleiding los van de basisopleiding,” beaamt Didier Pollefeyt, vicerector Onderwijsbeleid aan de KU Leuven. “Nu komt er de mogelijkheid om de lerarenopleiding in de basisopleiding te integreren met een zogenaamde educatieve master. Die opportuniteit bestond nog niet.”

Opwaardering

Heel wat studenten beschouwen de lerarenopleiding momenteel al te veel als een kleine extra die je bovenop je studie doet en dus niet als iets waar je actief voor kiest. “Als je nu in de brochures kijkt, moet je al goed zoeken in de kleine lettertjes voordat je de lerarenopleiding ontdekt. Als de lerarenopleiding een initiële educatieve masteropleiding wordt, kan je dit meer visibel maken voor een achttienjarige,” vindt Lievens.

De perceptie bestaat dat als je voor leerkracht kiest, je niet beter kan, vertelt Pedro De Bruyckere. "Dat is natuurlijk onjuist. De PIAAC (PIAAC staat voor Programme for the International Assessment of Adult Competencies, red.) cijfers tonen aan dat Belgische leerkrachten bij de best gevormde van Europa behoren."

De hervorming moet naast een opwaardering van de lerarenopleiding ook bijdragen tot een betere perceptie van het beroep. Een masteropleiding van 120 studiepunten maakt het mogelijk dat de opleiding officieel kan worden geaccrediteerd en in het kwaliteitszorgsysteem belandt waarin ook andere universitaire opleidingen zitten. Dat biedt garanties voor de kwaliteit.

Dat brengt praktische voordelen met zich mee, want zo kan je met je diploma makkelijker als leerkracht in het buitenland aan de slag: “Door de opwaardering komt er eindelijk een internationale erkenning. De SLO voldoet momenteel namelijk niet aan de Europese afspraken rond het niveau van het hoger onderwijs,” benadrukt Lievens.

De nieuwe geïntegreerde masteropleiding tot leraar bestaat uit maximaal 120 studiepunten, het dubbele van de huidige 60 studiepunten tellende SLO. Dat betekent niet dat je 2 jaar extra zal moeten studeren, want je zal onmiddellijk kunnen starten met de educatieve master na een bacheloropleiding. “Ook nu al kan je aan de faculteit Wetenschappen alle vakken van de SLO volgen ingedaald in de bachelor- en masteropleiding. Het nieuwe programma zal afhankelijk zijn van de vooropleiding, maar over de precieze modaliteiten wordt nog onderhandeld,” verklaart Lievens.

Vermastering basisonderwijs

Een ander belangrijk punt in de conceptnota is de vermastering van het basisonderwijs. Ook studenten met een masterdiploma zouden dan voor de kleuterklas of in de lagere school kunnen staan.

Groot voorstander van die maatregel is Lieven Boeve, directeur-generaal van het Katholiek Onderwijs Vlaanderen: “Een 18-jarige die universiteit aankan en graag in het basisonderwijs wil staan, krijgt nu het advies om universiteit te doen. Die komt daardoor niet meer in het basisonderwijs terecht, want die moet nog anderhalf jaar verder studeren na 5 jaar universitaire studie,” legt Boeve de vinger op het probleem. “Het zou net zeer goed zijn om deze masters rechtstreeks naar het basisonderwijs toe te leiden."

De discussie ligt volgens Boeve nog op tafel, al is er wel een consensus bij alle partijen. Ook vicerector Pollefeyt is overtuigd van de meerwaarde van masters in het basisonderwijs. “We moeten in het basisonderwijs komen tot gemixte teams met gemixte competenties. De kwaliteit in het onderwijs kan en moet zo omhoog.”

Versnipperd CVO-landschap

De CVO’s kunnen nog lerarenopleidingen blijven aanbieden, maar zullen dat in samenwerking met de universiteiten moeten doen. Momenteel verschilt de kwaliteit van de opleidingen namelijk sterk van instelling tot instelling.

Jens Warrie, studentenvertegenwoordiger bij de Studentenraad KU Leuven, vertelt vanuit zijn ervaring: “Er leeft de perceptie dat het op sommige CVO's makkelijker is en dat klopt in de huidige situatie wel.”

“Het CVO-landschap is erg versnipperd. Een groot aantal vooral kleinere CVO’s behaalde bij de visitatierapporten een onvoldoende qua kwaliteit,” beaamt ook Pollefeyt. “Aan de CVO’s is geen vakdidactisch onderzoek aanwezig, waardoor er een kloof is tussen de basisopleiding en de lerarenopleiding. Door de twee allebei op masterniveau te tillen, onder leiding van de universiteit, garandeer je het niveau van de opleidingen.”

Over de mogelijke samenwerkingen tussen de universiteiten en de CVO’s wordt achter de schermen druk onderhandeld: “Het ligt voor de hand in de eerste plaats naar de hogescholen van de associatie te kijken en naar de CVO’s die in dezelfde levensbeschouwelijke lijn liggen, al zijn die lijnen niet absoluut,” licht Pollefeyt toe.

Mandataris SLO bij de Studentenraad KU Leuven Pieter Jan Heymans licht toe: “De vergaderingen met de CVO’s verlopen constructief. Er is veel expertise die niet zomaar verloren kan gaan en het is goed dat te integreren in andere systemen.”

De eerdere paniek die aanvankelijk heerste bij de CVO’s is volgens Heymans weggewerkt: “We moeten kijken naar vlotte samenwerkingen en actieve uitwisseling. Na de eerste paniek is er nu een constructieve dialoog, waarbij we tevreden kunnen zijn van het huidige resultaat.”

Diversiteit

De hervorming die momenteel op tafel ligt, wil dus vooral werk maken van het aantal leerkrachten en de opwaardering van de opleiding. “De problemen bij de start van de lerarenloopbaan is een ander dossier,” benadrukt Lievens. “Er is meer begeleiding van jongere leerkrachten nodig.”

Bovendien komen er heel wat nieuwe uitdagingen aan. Volgens De Bruckere komen vier op tien kleuters uit een thuis waar geen Nederlands gesproken wordt. "Die diversiteit is niet weerspiegeld in het huidige lerarenkorps," stelt De Bruyckere.

Uiteindelijk blijft de vraag of de hervorming van de lerarenopleiding de aantrekkelijkheid van het beroep zal verbeteren. De negatieve perceptie en het moeilijke begin van de loopbaan, schrikken velen af. Beginnende leerkrachten leven van het ene tijdelijke contract naar het andere. "Een derde van de beginnende leerkrachten in het secundair stopt er mee. Ze krijgen te weinig begeleiding en hebben te weinig jobzekerheid. Ik denk niet dat deze hervorming die problematiek zal aanpakken," oordeel De Bruyckere.