Hervormde bachelors zorgen voor gemengde gevoelens

Sinds dit jaar starten eerstejaarsstudenten Politieke wetenschappen, Sociologie en Communicatiewetenschappen aan een hervormde bacheloropleiding. Die hervorming maakte tabula rasa met het klassieke academiejaar. Ze deelt het jaar op in theoretische lesweken en meer praktische lab-weken. De faculteit Sociale Wetenschappen neemt met die doorgedreven hervormingsdrang een pioniersrol op zich.

Het eerste hervormde academiejaar loopt op zijn einde en studenten zijn volop bezig aan hun tweede lab-week. Het juiste moment om bij hen te horen wat zij van die hervorming vinden en wat er nog beter kan. De zestien studenten die aan Veto getuigden, zijn het over het algemeen eens met de meerwaarde die de hervorming kan brengen. Over de verdeling van het werk tijdens het jaar en de opdrachten die tijdens de lab-weken aan bod kwamen, zijn de meningen meer verdeeld.

Volgens vicedecaan Onderwijsbeleid Tim Smits zijn sommige punten van kritiek terecht. 'Maar eerstejaarsstudenten zullen altijd vinden dat ze te veel werk hebben', vervolgt hij. 'Daardoor zullen sommige studenten uitdaging missen, terwijl anderen vroeger in gang zullen moeten schieten', gaat Smits verder.

Alternatief als onderscheid

Concreet zullen studenten in plaats van de traditionele dertien lesweken, maar negen weken theorie voorgeschoteld krijgen. Dat zorgt voor zuurstof zodat studenten hun tijd volledig kunnen steken in een geïntegreerde opdracht die hun vaardigheden aanscherpt. 'Het laat hen toe om de leerstof te herhalen en met elkaar te verbinden', aldus Smits.

Pedagogisch gezien worden die principes gekaderd als de 'STEPS-aanpak'. Dat kan heel letterlijk genomen worden: het semester wordt onderverdeeld in drie stappen. 'Maar we zien de zes semesters van de bachelor ook als cumulatieve stappen', voegt Smits toe. Dat model heeft de faculteit Sociale Wetenschappen niet uit de lucht gegrepen. Volgens Smits werd gekeken naar opleidingen uit het buitenland: 'Als lid van visitaties of via buitenlandse docenten deden we inspiratie op.' Andere elementen werden dan weer overgenomen van de Nederlandse Universiteit van Twente.

Volgens Smits waren er zowel interne als externe redenen om de hervorming door te voeren. 'De faculteit heeft beslist om niet opnieuw met kleine stapjes te werken maar direct van een nieuw blad te vertrekken', vertelt hij. Als externe redenen geeft hij aan dat het marktaandeel van een aantal opleidingen aan het afkalven was en het werkveld aangaf dat er meer professionele skills aangeleerd mochten worden.

Maar de belangrijkste reden voor de hervorming was ongetwijfeld dat de faculteit Sociale Wetenschappen zich meer wilde onderscheiden van equivalente opleidingen aan andere universiteiten. 'Nu kunnen we potentiële studenten duidelijk maken dat ze naar ons moeten komen als als onze aanpak hen bevalt', verklaart Smits.

Voordelen wegen door

Wanneer we Smits vragen de balans op te maken van het eerste jaar in het nieuwe systeem, antwoordt hij kordaat: 'Zowel studenten als docenten voelen dat het werkt.' De studenten die aan Veto getuigden, lijken die analyse te bevestigen. Bijna iedereen ziet in dat meer aandacht voor skills voordelen heeft.

Voor de aanvang van het traject werd verwacht dat de concentratie van opdrachten in een korte periode de werkdruk voor studenten zou verhogen en zo de al lastige blokperiode zou verlengen. Dat bleek niet het geval te zijn. Studenten geven aan dat het vooral de theorieweken zijn waarin het tempo gevoelig hoger lag. 'Tijdens de lab-weken was het veel rustiger', ondervond een student Politieke wetenschappen.

De blok werd daardoor voor veel studenten verlengd, maar op een positieve manier. 'Er heerst een sfeer dat de lab-weken al een soort blokperiode zijn. Als je snel je opdracht maakt, heb je een paar weken extra blok.' Een andere student ervaarde het effect daarvan: 'Door die ''verlengde blok'' had ik minder tijdsnood tijdens de examens.'

Al zijn niet alle studenten het daarmee eens. Elke richting van de faculteit heeft eigen lab-weken en die weken worden dus niet overal op dezelfde manier ervaren. Zo vond een student Communicatiewetenschappen dat er tijdens de lab-weken toch meer inspanningen gevraagd werden dan tijdens een gewone lesweek.

Smits voegt nog toe dat de lab-weken studenten moeten motiveren om vroeger in gang te schieten: 'Tegen het eind van de negen weken moet de leerstof al genoeg gekend zijn om aan de opdrachten te kunnen beginnen.' Al ervaart niet iedereen die druk op dezelfde manier: 'Sommige studenten lopen dan al tegen een achterstand aan, maar kunnen zo ook vroeger heroriëntering beginnen te overwegen.'

Communicatie kan beter

Net zoals de meeste studenten het eens waren over de voordelen, komen ook steeds dezelfde nadelen terug. Bijna iedereen wees op een gebrekkige communicatie: studenten zouden te laat weten wat van hen verwacht wordt en dat leidt tot onzekerheid. Eén student Politieke wetenschappen beschreef het zelfs zo: 'Het is een goed idee, met een slechte uitvoering.'

Smits schrikt wanneer hij dat hoort: 'Ik val uit de lucht. Ik denk dat we voor minstens twee van de drie opleidingen het leertraject van de lab-weken van bij het begin openstond op Toledo.' Hij maakt zich sterk dat in het begin van de lab-weken telkens de planning voor de volgende vier weken gecommuniceerd werd. Studenten geven aan dat ze dat te laat vinden.

'En als er voldoende uitleg is, blijven de taken vaag', vult een student Communicatiewetenschappen aan. Ze denkt dat docenten wel op de hoogte zijn van de hervorming, maar soms een sprintje moeten doen om mee te zijn met de leerstof. Een andere student verwoordt het sterker: 'Ik denk dat docenten zelf niet goed weten wat ze moeten doen.'

Veel studenten klaagden ook over het tempo van de lesweken. Sommigen schoven als mogelijke reden naar voren dat de leerstof die vorig jaar in dertien weken werd gegeven nu in negen weken zou gepropt zijn. Smits weerlegt dat: 'De lesinhoud is aangepast!' Die oefening was volgens Smits niet makkelijk, maar liet toe om opleidingen terug naar hun essentie te brengen.

Kiezen is verliezen

Zowel de voor- als de nadelen kunnen dus niet los worden gezien van de specifieke uitvoering aan deze faculteit en binnen de drie bacheloropleidingen. 'Het is gewoon een ander systeem', geeft Smits toe. Een student Politieke wetenschappen bevestigt dat: 'Het toont dat de faculteit openstaat voor verandering.'

Maar niet alle studenten die dit jaar gestart zijn, zijn fan van die veranderingsdrang. Eén student Politieke wetenschappen gaf zelfs toe door het nieuwe systeem volgend jaar iets anders te gaan studeren. Smits ziet daar geen graten in: 'Het is prima voor mij als een student beseft dat een één van de zovele andere opties in Vlaanderen beter geschikt is voor hem of haar.'

Dat alle docenten met de hervorming mee zouden zijn, vindt Smits ook wat overdreven: 'Ik durf daar mijn hand niet voor in het vuur te steken. Sommigen zullen denken dat het slechter is voor de studenten.' Bij de meeste docenten ziet hij echter enthousiasme. Hij verwijst daarvoor naar het duidelijkere onderscheid tussen theorie en praktijk: 'Nu kunnen we docenten vakken laten geven van het type waar ze goed in zijn.'

Volgens Smits zijn gemiddeld gezien de resultaten daarom ook positief: 'Er zit wat verschil op, maar de examenresultaten zijn zeker niet slechter dan vorig jaar.' Die verschillen zijn volgens hem situatieafhankelijk en dus niet terug te brengen op de hervorming alleen. 'We hadden ook niets anders verwacht aangezien we van de lab-vakken die erbij zijn gekomen geen extra buisvakken wilden maken', voegt hij voor de duidelijkheid toe.

Een kans voor andere faculteiten

Of de hervorming bij Sociale Wetenschappen een voorbeeld moet zijn voor andere faculteiten aan de KU Leuven laat Smits in het midden: 'Het is niet iets wat je zomaar kan kopiëren.' Al geeft hij wel aan dat andere faculteitsbestuurders met interesse kijken naar hun hervorming.

Eén van die faculteitsbestuurders is Wouter Devroe. De decaan van de faculteit Rechtsgeleerdheid en Criminologische Wetenschappen is begeesterd door onderwijsvernieuwing en vindt de hervorming een mooi experiment: 'Het is goed dat faculteiten zelf kunnen experimenteren.' Hij wijst wel op moeilijkheden die het bij de doorstroomoptie Politieke Wetenschappen aan zijn faculteit veroorzaakt heeft: 'We waren verrast, maar zijn ondertussen beter op de hoogte.'

Devroe zal dan ook ongeduldig de evaluatie van Sociale Wetenschappen afwachten: 'Als het goed werkt, kunnen anderen er misschien ook baat bij hebben.' Hij wil toch nog gezegd hebben dat ook zijn faculteit aan het experimenteren is. 'Wij brengen met het vak global law het buitenland naar de studenten. Als het blijft werken, kunnen anderen daar ook van leren.'

Smits denkt dus niet dat alle bacheloropleidingen het systeem onmiddellijk gaan beginnen te gebruiken, 'Maar in veel opleidingen is een versie van ons model mogelijk.' Het zal dus van de ambitie en hervormingsdrang van andere faculteitsbestuurders afhangen of hun voorbeeld navolging krijgt.