‘Halalmenu's zullen jongeren niet over de drempel trekken’

Is Leuven te elitair en vinden minderheden wel genoeg rolmodellen in de aula? Nadia El Marnissi wikt en weegt haar woorden maar komt toch tot een conclusie: er is nog heel wat ruimte voor verbetering. El Marnissi maakt het elke dag vanop de eerste rij mee. Tussen het Olympisch stadion en de multiculturele Abdijstraat, in het hart van de Antwerpse Kielwijk, begeleidt ze bij PEP! vzw jongeren uit kansengroepen in hun schoolwerk. Sommigen staan op de rand van een universitaire loopbaan, anderen zullen de stap nooit wagen. ‘Halalmenu’s gaan jongeren niet over de drempel trekken. Het hele systeem moet veranderen.’

België bungelt onderaan de lijst van de OESO-landen als het over onderwijsgelijkheid gaat. Wat zijn zoal de good practices die we uit andere landen kunnen meenemen?

‘Heel vroeg beginnen. Vanaf de kleuterklas. Maar ook de lerarenopleiding moet hervormd worden. De eerste graad in het secundair is ondertussen hervormd maar ook daar is ruimte voor verbetering. De ongelijkheid zit in de structuur.’

Wordt de zwarte piet in dit debat niet te veel doorgeschoven naar de Vlaamse rectoren terwijl het watervalsysteem al in het secundair onderwijs start?

‘Het is natuurlijk bij de laatste stap, die van het zesde jaar naar het eerste jaar hoger onderwijs, dat het opvalt. Diversiteit in het middelbaar is nu eenmaal vanzelfsprekend omdat jongeren naar school moeten gaan. Op universiteiten en hogescholen is dat niet zo maar ze hebben wel meer budget en bewegingsruimte om iets aan die diversiteit te kunnen doen.’

Waar moet het centraal beleid van zo’n universiteit zich dan op focussen

‘Ze kijken altijd naar diversiteit aantrekken. Daardoor voel je je soms ook bekeken. Neem nu bijvoorbeeld halalmenu’s in studentenrestaurants. Dat gaat jongeren niet over de drempel trekken om te komen. Ze moeten in de eerste plaats een studentenpopulatie creëren waar iedereen zich in thuis voelt zonder extra te benadrukken dat ze mij hier willen als de student met een migratie-achtergrond. We mogen niet vervallen in tokenisme waarbij jij die ene student bent die als uithangbord dient.’

Leuvense rector Luc Sels stelde vorig jaar dat als de universiteit nog meer inzet op internationalisering dat diversiteit wel zou volgen.

‘Dat is op sommige scholen ook de enige diversiteit die ze aantrekken. Ik snap de redenering achter het idee ook niet. Een rijkere internationale student blijft ook gewoon elite, ongeacht de afkomst.’

Merk je hier bij PEP! dat jongeren kijken naar wie er al in de aula zit?

‘We zijn twee weken geleden naar een SID-in geweest en enkele meisjes hebben echt wel de brochures doorbladerd om wat kleur te vinden. Dat is ook het eerste beeld dat studenten van een universiteit krijgen. Daarom dat ook veel leerinstellingen bewust inzetten op diversiteit in hun promo.’

Denk je dat het hen dan bewust om die diversiteit gaat of gewoon om de inschrijvingsaantallen omhoog te duwen?

‘Voor sommigen zal dat wellicht de belangrijkste drijfveer zijn. Maar laten we daar niet te sceptisch over zijn. Ik denk dat als je echt een groot diversiteitsplan uittekent, je wel wat meer wil dan aantallen. Anders steek je er toch niet zoveel moeite in?’

Als we vergelijken met Antwerpen en Brussel, is de KU Leuven een redelijk witte instelling. Enig idee waarom de grootste universiteit van Vlaanderen toch zo weinig divers is?

'Om te beginnen denk ik dat de afstand voor velen al een belangrijke rol speelt. Leuven is ook gekend als de rijkere, witte, middenklasse-universiteit. Antwerpen is al een diverse stad en diegenen die dan toch de stap naar het hoger onderwijs zetten, gaan gewoon naar de UA in plaats van te pendelen of een kot te zoeken.’

Enkele weken geleden stelde je op het Valentijnsmemorandum van de VVS dat jongeren met een migratie-achtergrond nog vaak voor prestigerichtingen als rechten of geneeskunde kiezen. Hoe komt dat?

‘Prestige is één. Hoog mikken. Daarnaast zijn dat geen abstracte richtingen zoals filosofie. Het hangt samen met een beroep dat ze echt kennen.’

Is het zo belangrijk om zicht te hebben op een concreet beroep?

‘Voor jongeren met een migratieachtergrond toch wel. De meeste ouders hebben niet gestudeerd. Ze hebben een zware fysieke job en als je dan voor een mooi beroep kan gaan, dan kies je best voor de richting die daarbij aansluit.’

Jullie slogan ‘Als ik het kan, kan jij het ook.’ bevat natuurlijk een krachtige boodschap, maar wordt tegelijk ook vaak gebruikt door het beleid als een binnenkopper om niet echt iets te ondernemen.

‘De mindset die we willen meegeven is juist: "Het is moeilijk, het is allesbehalve evident en het gaat nog moeilijker worden, maar zet je erover. Het is jammer dat jij harder moet werken dan de rest." Maar ik denk dat als je iemand leert kennen in wie je jezelf herkent, en die hetzelfde beroep uitoefent als waar jij naar toe wil, dat je dan ondanks alle moeilijkheden toch doorzet, in het secundair en later.’

Jullie zetten veel in op rolmodellen. Hoe belangrijk is het voor jongeren om zichzelf weerspiegeld te zien, niet alleen in de studentenpopulatie maar ook in het professoren- of personeelskorps?
‘Heel belangrijk. Dat start al in het secundair. Wanneer je les krijgt van iemand waarin je je herkent, creëert dat extra motivatie. Maar als het in het middelbaar al zo moeilijk is, hoe gaan we dat dan in het hoger onderwijs zover krijgen?’

Hoe komt het dat jongeren met een migratieachtergrond gedemotiveerd raken?

‘Door een samenspel van factoren dat van jongs af aan speelt. Leerkrachten die je niet geloven. Maar ook de media spelen een enorme rol.’

Wat kunnen de media dan beter doen?

‘Ja, (lacht), zoveel. Objectief berichtgeven bijvoorbeeld. Nu is de focus op bepaalde gemeenschappen, en op een bepaalde religie specifiek, heel negatief. Voor sommige jongeren lijkt het zo alsof de maatschappij hen niet aanvaardt. Dan krijgen ze het idee van: ik ga mij hier weer zo hard moeten bewijzen, keer op keer. En waarvoor eigenlijk?’

‘Sommige leerkrachten gaan wellicht ook te veel mee in die verhalen in de media. Daarom is het ook belangrijk om meer diverse leerkrachten voor de klas te hebben, de lerarenopleiding te hervormen, zodat ze weten hoe om te gaan met een toenemende diversiteit in de klas. Dat klinkt misschien heel negatief als ik het zo verwoord. Maar het is de waarheid.’

Jullie zitten hier op het Kiel, toch wel een zeer multiculturele wijk. Ik kan me wel voorstellen dat scholen hier kunnen omgaan met diversiteit?

‘Ja, dat zou je denken. Maar dat is niet zo.’

Zijn er ook vooroordelen ten opzichte van de universiteit?

‘Toch wel. Wij horen dat ook hier in de bijles. Studenten die zich afvragen of ze het wel zullen kunnen. Recent begon een van onze leerlingen al over de buisvakken op de universiteit, terwijl iemand anders, met een niet-migratieachtergrond, misschien eerder denkt: "Ach, ik probeer het gewoon". Bij hen is er altijd die twijfel, onzekerheid of faalangst die gaat meespelen en harder doorweegt.’

Zijn er nog dingen die je zou willen meegeven aan het beleid? Onze rector, of de minister?

‘Ja. Ik zou zeggen: "Maak er nu werk van!" Het klinkt heel mooi, al die plannen en projecten, maar zolang er niets in de praktijk verandert, blijft het alleen maar mooi op papier. Investeren in onderwijs is zonder twijfel de beste investering die je kan maken. Volgens mij moeten sommigen nog beseffen dat als je nu investeert in de jeugd, je daar later echt wel de vruchten van zal plukken.’