Geen financiering voorzien voor 10.650 studenten

Het kabinet van minister van Financiën en Begroting Matthias Diependaele heeft het beleid omtrent de indexatie van werkingsmiddelen voor het hoger onderwijs aangepast in de begroting voor 2023. Er zal worden gewerkt met een systeem van indexprovisie om de decretaal verankerde indexering automatisch door te voeren.

Die beleidswijziging kwam er nadat de Vlaamse onderwijsraad (Vlor) in een advies had opgeroepen om de werkingsmiddelen van alle onderwijsniveaus correct te indexeren. Volgens hen was dat de enige manier om de dalende koopkracht tegen te gaan en de kwaliteit te kunnen blijven garanderen. Dat advies was aangevraagd door het kabinet van diezelfde minister Diependaele.

Bij de universiteiten kon het advies op veel bijval rekenen. Via de Vlaamse interuniversitaire raad (Vlir) stonden ze samen met de Vlaamse hogescholenraad (Vhlora) namelijk mee aan de grondslag van die eis tot indexering. Werner Jacobs, CFO van de UAntwerpen, vindt het niet oké dat beloftes rond indexatie niet steeds gehonoreerd werden. 'Belastingen worden wel altijd geïndexeerd', maakt hij zich sterk.

Indexering al vier keer overgeslagen

Volgens meerdere bronnen zou de niet-indexering van werkingsmiddelen voor het hoger onderwijs al langer een issue zijn. Concreet zou die in een decreet verankerde indexering al vier keer niet volledig uitgevoerd zijn.

Wim Desmet, de algemeen beheerder van de KU Leuven, meent dat de indexering van werkingsmiddelen verankerd is in de Codex Hoger Onderwijs. 'Wetende dat meerdere sectoren met onderindexering te maken hebben, moeten de afspraken rond indexering nagekomen worden', aldus Desmet.

Belangrijk om te weten is dat sommige middelen voor het onderwijs wel geïndexeerd worden. In de volksmond wordt dat de 80/20-regel genoemd. Tachtig procent van de werkingsmiddelen voor het hoger onderwijs gaat naar lonen en dat bedrag wordt normaliter wel geïndexeerd. Twintig procent is gereserveerd voor algemene middelen.

Van die twintig procent worden echter ook lonen betaald van sommige onderzoekers. Slechts een gedeelte van het personeel valt daaronder, maar voor universiteiten is dat toch een grote kost. 'We gaan mee in de indexering die door de overheid opgelegd wordt, maar moeten die meerkost dus voor een gedeelte zelf bijpassen', geeft Werner Jacobs, CFO van de UAntwerpen toe.

Inflatie verergert situatie

Nu de inflatie buitenaardse proporties aanneemt, wordt het uitblijven van een correcte indexatie een prangender probleem. Filip De Bruyne van de Vlor meent dat het hoger onderwijs wel enkele jaren kan meegaan in de besparingen, maar stelt dat de situatie bij zo'n grote inflatie niet langer houdbaar is. 'Die vaststelling lag aan de basis van ons advies', voegt hij toe.

Bovendien sleepte de niet-indexering al jaren aan en is er dus sprake van structurele tekorten. Daarnaast zijn de aanpassingen van het budget aan de evolutie van de studentenaantallen al vier keer niet doorgevoerd. Volgens Filip De Bruyne is er voor 10 650 studenten momenteel geen financiering voorzien door de Vlaamse overheid.

Alsook moeten de verhoogde energiekosten met die niet-geïndexeerde werkingsmiddelen worden betaald. De universiteiten nemen allemaal bijkomende maatregelen om op energie te besparen, maar het blijft een schok om te verwerken. De UHasselt schat bijvoorbeeld dat de energiekosten voor dit jaar vier keer zo hoog zullen zijn als in 2019.

De combinatie van die factoren zorgt ervoor dat de universiteiten in een permanente besparingsmodus worden gedwongen. Bij de algemeen beheerders van de Vlaamse universiteiten heerst nog geen wanhoop, maar ze geven wel aan dat hun beleid sterk gehinderd wordt. 'Alles wat voor nieuw beleid voorzien was, wordt nu gebruikt om de energiefacturen te betalen', geeft Jacobs van de UAntwerpen bijvoorbeeld toe.

Probleem nog niet opgelost

Daarom besliste het kabinet van minister Diependaele in samenspraak met het kabinet van minister van Onderwijs Ben Weyts om het systeem van de financiering van hogeronderwijsinstellingen nu te wijzigen. Ze erkennen dat er een constructiefout zat in het vorige systeem, waardoor de basisfinanciering de facto erodeerde. 'Dat was zeker het geval in tijden van snel oplopende inflatie zoals vandaag', geven ze eerlijk toe.

Voortaan kan ook het hoger onderwijs dus rekenen op het systeem van indexprovisies dat al voor andere sectoren toegepast werd. Onder dat systeem worden budgetten automatisch aangepast wanneer de lonen stijgen door de index. Voorheen gebeurde dat aan de hand van een schatting van de gezondheidsindex, wat bij hoge inflatiecijfers voor onaangename verrassingen kan zorgen.

Volgens Filip De Bruyne van de Vlor is dat slechts een gedeeltelijke oplossing. 'De onderindexering van de looncomponent zal zich door die maatregel niet meer voordoen, maar de beleidsaanpassing beantwoordt niet aan de jarenlange niet-indexering van de werkingsmiddelen', stelt hij. Volgens hem blijft er dus een besparing in werking die in een periode met een hoge inflatie sterk doorweegt.