Fietsbeleid KU Leuven mag een versnelling hoger

De KU Leuven-fiets, of de zogeheten 2WD-fiets, is ondertussen een vaste waarde in het Leuvense straatbeeld. Personeelsleden van onze universiteit kunnen kiezen voor deze gratis dienstfiets, maar enkel onder strikte voorwaarden. Elke andere Vlaamse onderwijsinstelling koos voor een alternatieve regeling en keert een fietsvergoeding uit aan het peddelend personeel.

Woon-Werk, Dienst-Dienst

Leuven zet in op een duurzaam mobiliteitsbeleid. Onze universiteit gaat daarin mee, en heeft in 2007 een fietsbeleid op poten gezet waarin de 2WD-fiets centraal staat. De 2WD-fiets is een stadsfiets die gratis kan worden gebruikt door elk personeelslid van de KU Leuven, voor het Woon-Werkverkeer en voor korte verplaatsingen van Dienst naar Dienst (twee keer W, twee keer D, vandaar 2WD). Niet enkel de fiets zelf is gratis, maar ook onderhoud en herstellingen kosten de werknemer niets. De vzw Velo, een sociaal-economische organisatie, voert deze werken uit. Om het 2WD-project te realiseren, kreeg de KU Leuven in 2007 512.440 euro aan subsidies van de Vlaamse overheid.

Aan het gebruik van de 2WD-fiets zijn echter ook verplichtingen verbonden. De gebruiker engageert zich om met de fiets naar het werk te komen, en stemt er bovendien mee in dat collega's de fiets tijdens de diensturen kunnen gebruiken. Enkel wanneer je de fiets zelf nodig hebt, kan je het gebruik ervan door een collega weigeren.

Een tweede voorwaarde geldt voor de autogebruikers, die hun recht op gratis parkeren moeten afstaan wanneer ze gebruik maken van het 2WD-systeem. Een van de grootste beperkingen van de regeling treft echter de gebruikers van het openbaar vervoer. Volgens het 2WD-reglement mag de fiets immers niet worden gebruikt in het 'voortraject', het traject van woonplaats naar station. In combinatie met het openbaar vervoer kan de fiets dus enkel worden gebruikt tussen het station en de werkplaats, het 'natraject'. Op die manier blijft de fiets beschikbaar op de campus voor collega's die er tijdens de diensturen gebruik van willen maken.

Misbruik en sociale controle

Nochtans kan het ook anders: aan de overige Vlaamse onderwijsinstellingen krijgen personeelsleden geen fiets, maar wel een klein bedrag (rond de 20 eurocent) voor elke kilometer die ze met de fiets afleggen. Deze fietsvergoeding zou niet enkel de aankoop en het onderhoud van de fiets dekken, maar vergoedt daarenboven ook alle bijkomende kosten (zoals de aankoop van een fietshelm).

Aan de KU Leuven heeft men de fietsvergoeding echter afgezworen. Volgens Bert Overlaet, directeur van de personeelsdienst, is een fietsvergoeding in het voortraject vatbaar voor misbruik. Men kan immers niet controleren of iemand zich effectief met de fiets verplaatst.

Pieter Van Vooren, Milieuadviseur Mobiliteit en Energie van de UGent, waar men wel een fietsvergoeding uitkeert, erkent dit probleem: 'We kunnen dat niet echt nagaan, de enige mogelijke controle is een soort sociale controle.' Daarnaast vraagt de UGent soms een verklaring op eer bij de leidinggevende. 'Bovendien proberen we ook te letten op andere factoren. Als iemand met zo'n fietsvergoeding in piekfijne kledij toekomt terwijl het stormt, weten we ook wel dat er iets niet klopt', aldus Peter Sergeant, teamleider Salarisadministratie van de UGent.

In Leuven geen fietsvergoeding dus, tot spijt van wie het benijdt. Een opvallende uitzondering geldt echter voor campus Brussel. Hoewel onderwijs een gemeenschapsmaterie is, kregen de Vlaamse universiteiten het geld voor een fietsvergoeding van het Vlaams Gewest, als onderdeel van het mobiliteitsbeleid. De Brusselse universiteiten, de VUB en de vroegere KUB (Katholieke Universiteit Brussel) vielen hierdoor uit de boot. Zij moesten een eventuele fietsvergoeding uit die algemene middelen betalen.

De VUB spande daardoor een zaak aan wegens discriminatie - en won. Al zorgde dat wellicht voor het omgekeerde effect dan gewenst: om de ongelijkheid weg te werken, werd besloten geen enkele universiteit nog de fietsvergoeding gewestelijk toe te kennen. De universiteiten zijn vrij in hun keuze om vanuit hun algemene middelen een fietsvergoeding te organiseren. De KU Leuven deed dat niet, de KUB wel.

In 2013 werd de KUB (ondertussen eigenlijk al onderdeel van de HUB) een Brusselse campus van de KU Leuven. De fietsvergoeding vormde voor het ZAP (Zelfstandig Academisch Personeel) van Brussel echter een verworven recht, waar juridisch niet aan geraakt kan worden. Dat betekent dat deze tiental personen als enige van heel het KU Leuven-proffenkorps niet onder het systeem van de 2WD-fietsen vallen.

Logge stadsfiets

Volgens de socialistische vakbond ABVV pleit de meerderheid van het personeel voor de invoering van de fietsvergoeding aan de rest van KU Leuven. De 2WD-fiets moet volgens hen worden afgeschaft. Professor Klaas De Brucker, werknemersafgevaardigde in de Ondernemingsraad van KU Leuven namens ABVV, benadrukt dat de huidige fietsen enkel geschikt zijn voor verplaatsingen binnen de Leuvense stadsring: 'De 2WD-fietsen zijn logge stadsfietsen. Ze zijn enkel geschikt om binnen de ring te rijden. Als men verder rijdt, zijn ze totaal ongeschikt, want te zwaar.'

Overlaet is wel overtuigd van de werking van de huidige regeling: ‘Vanuit het duurzaamheidsperspectief is het een goed werkend systeem. Momenteel rijden er zo’n 4.000 fietsen rond.’ De Brucker meent echter dat niet enkel het aspect duurzaamheid in rekening dient te worden gebracht: 'Het milieu is natuurlijk belangrijk, uiteraard moet dat spelen, maar de KU Leuven moet echter ook naar haar HR-beleid kijken.'

Ondertussen heeft de KU Leuven ook de E-2WD voorgesteld: de elektrische versie van de dienstfiets. In tegenstelling tot de traditionele tweewieler, kost deze elektrische variant 11 euro per maand. Een elektrische fiets is een betere optie voor personeelsleden die grotere afstanden moeten afleggen. Zo wordt de drempel om met de fiets te gaan (zeker voor wie bergop moet) verlaagd.