Faculteiten met rug tegen de muur bij nieuwe bachelor European Studies

Er komen twee nieuwe Engelstalige opleidingen aan de KU Leuven. De bachelors European Studies en Sustainability worden voorbereid met zeven andere universiteiten en moeten leiden tot een 'joint bachelor': een gezamenlijk diploma over de instellingen heen.

Niet enkel het diploma, maar ook de opleiding beoogt een verregaande samenwerking: de bachelors lopen parallel over de acht universiteiten heen. Studenten zouden na een basisjaar aan hun moederuniversiteit de keuze krijgen voor een specialisatie aan een van de partneruniversiteiten. De ambitie is dat iedere student gedurende de opleiding twee tot drie verschillende (buitenlandse) universiteiten doorloopt.

Een uniek, maar complex project, erkent ook vicerector Internationalisering Peter Lievens: 'Dit was een van de kernideeën bij de vormgeving van Una Europa (Europees interuniversitair netwerk, red.). We willen verder bouwen op successen met Joint Masters en Joint PhD's.' Deadline voor European Studies staat alvast op het academiejaar 2022-2023; Sustainability moet nog wat rijpen.

Paard van Troje?

Vooral de bachelor in European Studies biedt de KU Leuven een interessant perspectief. De bachelor zou uniek zijn in Belgische context en sluit perfect aan op de reeds bestaande – en populaire – master European Studies.

Leuven heeft al expertise en zou sterk gepleit hebben om van de opleiding een volwaardige bacheloropleiding te maken, terwijl andere universiteiten meer heil zagen in een opleiding van een jaar. Een verhaal dat Lievens ontkent.

De universiteit is alleszins wel al langer op zoek naar een nieuwe multidisciplinaire – en vooral Engelstalige – bacheloropleiding. European Studies steekt zo voorlopig de plannen voor een bachelor Liberal Arts and Sciences voorbij. Dat project botste op moeilijkheden bij onder andere de faculteit Wetenschappen, die met weinig enthousiasme naar de administratieve lasten van de internationale opleiding zou hebben gekeken. Maar, zo verzekert Lievens, ook aan Liberal Arts and Sciences wordt nog verder gewerkt.

Bij sommige decanen heerst voorzichtig enthousiasme over de 'goede voorbereiding'; anderen uiten hun twijfel over de financiering van het traject. De opleiding zou worden opgedeeld over vijf faculteiten, maar slechts een daarvan mag optreden als penvoerende faculteit. De vier andere zouden dan vakken aanbieden zonder veel bijkomende financiering. Hun winst zou er vooral in bestaan studenten naar de eigen masters door te sluizen.

Rest dan nog de vraag wie de pen zou voeren. Grootste kanshebber lijkt de faculteit Letteren, die ook de master aanbiedt in samenwerking met Sociale Wetenschappen. 'Het zou in die zin logisch zijn dat wij ook de bachelor op ons nemen', laat decaan Letteren Jo Tollebeek weten. 'Maar wij willen ons zeker niet opdringen aan de anderen. Bovendien vereist dit penvoerderschap grote inspanningen van de faculteit, juist omdat het om een internationaal en complex programma gaat.'

De drie andere faculteiten – Rechtsgeleerdheid, Economie en Bedrijfswetenschappen (FEB), en het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte (HIW) – lijken eerder aan de zijlijn te staan. Rechtsgeleerdheid wil zich niet wagen aan de administratieve last en de FEB vindt de opleiding budgettair gezien niet interessant. Het HIW wilt voornamelijk extra ruimte voor Engelstalige vakken en hoopt vooral op een doorbraak in de bachelor Liberal Arts and Sciences. Tussen de vijf heerst naar verluidt wel wantrouwen over het dossier.

(De)centraal

Ook tussen het centrale niveau en de faculteiten heerst dat wantrouwen. Het hele project is sterk centraal gestuurd en levert weinig dialoog op met de faculteiten. Ideologisch is het enthousiasme er bij de faculteiten wel, maar financieel lijkt het bij momenten megalomane project voor velen onhaalbaar. Zeker wanneer gesproken wordt over internationale stages, wat een aanzienlijke investering in mankracht vereist.

De faculteit Sociale Wetenschappen erkent de gemengde gevoelens: 'Intellectueel vinden wij dit een project waar we moeten bij zijn; meer dan dat zelfs. We zijn niet toevallig de faculteit die de master European Studies mee trekt', aldus decaan Steven Eggermont. 'Maar je knipt als middelgrote faculteit niet zomaar even met de vingers om een stafmedewerker vrij te maken. Met andere woorden: we willen graag, maar hoe gaan we het aanpakken?'

Lievens ziet hiervoor wel oplossingen: 'Het opstarten van een nieuwe opleiding kost inderdaadgeld en mankracht, en daarvoor zijn wat middelen beschikbaar binnen het Erasmusproject.' De universiteit verwacht ook dat het kostenplaatje wel zal meevallen als het werk verdeeld kan worden over faculteiten en universiteiten. 'Bovendien, eens de opleiding is opgestart en studenten zich inschrijven, loopt ook de financieringsmotor. Dan zal financiële compensatie volgen.'

Verder liggen grote inhoudelijke vraagstukken op tafel. Tot welke masters zou de interdisciplinaire bacheloropleiding precies toegang geven? Dat zou deels afhangen van het minortraject dat gevolgd wordt. Ook de totale studiekost is nog niet gekend. Aan de veelvuldige mobiliteit hangt ongetwijfeld een prijskaartje, maar er zou Europese steun voor studenten kunnen worden aangevraagd.

Anderzijds is er een enorme variëteit in inschrijvingsgelden tussen de Una Europa-universiteiten. Een student riskeert zo 23.200 pond op te hoesten voor een inschrijving in Edinburgh, terwijl die in Leuven slechts 947 euro betaalt voor dezelfde opleiding. Het is alleszins de intentie dat er een eengemaakt systeem komt.

Lievens verwacht de komende dagen meer uitsluitsel over dat punt. Wel staat vast dat een Vlaamse opleiding decretaal gezien niet meer dan 947 euro kan kosten voor Belgen en studenten binnen de Europese Economische Ruimte: 'Al zijn er wel uitzonderingen voor opleidingen georganiseerd in Europees samenwerkingsverband, zoals Erasmus Mundus masteropleidingen', weet de vicerector.