Debat rond verengelsing bereikt kookpunt

Het debat rond 'verengelsing' schakelde vorige week nog een versnelling hoger toen Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts besliste om een reeks Engelstalige masteropleidingen te weigeren. Het gaat onder andere om een aanvraag van de VUB, de UGent en de KU Leuven om de master Ingenieurswetenschappen nog uitsluitend in het Engels aan te bieden.

Dat is echter decretaal verboden. Nederlands is namelijk de enige officiële onderwijstaal in Vlaanderen. Universiteiten en hogescholen kunnen uitzonderingen aanvragen, maar die moeten door de Vlaamse regering goedgekeurd worden.

De Standaard interpreteerde deze weigering als een clash tussen Ben Weyts en de universiteiten. Luc Sels, de rector van de KU Leuven reageerde gepikeerd op Twitter: 'Er is gewoon een verschil in visie en dat vraagt om dialoog .' Hij verdedigt zijn standpunt door te wijzen op de onderfinanciering van het onderwijs. 'Gespecialiseerde opleidingen in het Engels en het Nederlands aanbieden is gewoon niet meer haalbaar', aldus de rector.

Zinloos of toch noodzakelijk?

Engelstalige opleidingen zijn al enkele decennia in opmars en universiteiten zien er een sleutelrol voor weggelegd in het 'rationaliseren' van het hoger onderwijs. Met rationaliseren wordt gedoeld op het efficiënter vormgeven van het opleidingsaanbod.

De meningen over die tendens zijn echter verdeeld. 'Een wildgroei aan Engelstalige opleidingen is echt niet zinvol', stelt Bart Maddens, professor politieke wetenschappen aan de KU Leuven. 'Het Nederlands is geen tweederangstaal!', vervolgt Weyts.

Peter Lievens, vicerector Internationaal Beleid ziet het dan weer als noodzakelijk om de beste studenten en onderzoekers van over heel de wereld te kunnen rekruteren. 'Bovendien moeten we inspelen op de toenemende vraag van werkgevers naar meer meertalige afgestudeerden', voegt hij toe.

Volgens Ben Weyts is het erg uitzonderlijk dat richtingen geweigerd worden. Wanneer we zijn trackrecord van de laatste jaren erbij nemen, zien we dat dit niet klopt. Deze Vlaamse regering gaat bewust strenger om met de taalwetgeving voor het onderwijs. Zo werden een jaar geleden maar liefst vijf nieuwe anderstalige richtingen geweigerd.

Weyts trekt ten strijde

Het gaat weliswaar niet alleen om masteropleidingen. De Vlaamse regering velde onlangs ook een negatief oordeel over de nieuwe Engelstalige Bachelor of Applied Linguistics: combination of two languages. Dat was een nieuwe Engelstalige opleiding in Spaanse en Franse taalkunde die de KU Leuven wil aanbieden aan haar studenten.

'Dat is slecht nieuws, want het was een enorm mooi verhaal', verdedigt Lievens. De motivering achter het standpunt van de regering wacht de universiteit nog af. Aan Veto vertelt Weyts alvast dat er al een gelijkaardige Engelstalige opleiding bestaat in de regio.

De aanvraag werd verworpen op basis van de regel dat voor elke nieuwe anderstalige richting een Nederlandstalig alternatief moet bestaan. Lievens betreurt dat de ruimte die de universiteit ter beschikking heeft voor anderstalige bacheloropleidingen zo niet ideaal benut kan worden. Het gaat voor de duidelijkheid slechts om negen procent van het aantal bachelors.

Vlaamse student ziet het gebeuren

Maddens maakt zich zorgen over wat het effect kan zijn van de verdwijning van de Nederlandstalige opleidingen voor Vlaamse studenten: 'De overgang naar hoger onderwijs is al lastig genoeg en studeren in de moedertaal is nog altijd het meest efficiënt.' Hij benadrukt dat vooral voor studenten met een migratieachtergrond het niet vanzelfsprekend is om ook een derde taal onder de knie te krijgen. Ook Weyts vindt dat hoger onderwijs in de eigen taal het academisch aanbod net toegankelijker maakt.

Lievens gelooft echter niet in die drempel. 'Studenten met een migratieverleden hebben het vaak even moeilijk om les te volgen in het Engels dan in het Nederlands', meent hij. 'Onderzoek toont zelfs aan dat verschillen met studenten met een Vlaamse achtergrond net worden weggewerkt in plaats van vergroot wanneer de lessen in het Engels plaatsvinden', gaat Lievens verder.

Maddens argumenteert dan weer dat het Vlaanderen is die het hoger onderwijs financiert, maar dat buitenlandse studenten er wel steeds meer gebruik van maken. 'Zonder Vlaams belastinggeld zou ons hoger onderwijs niet zo democratisch kunnen zijn', aldus Maddens.

Lievens ziet het anders: 'Buitenlandse studenten blijven vaak, oefenen hier jobs uit en betalen later zelf belastingen.' Volgens hem levert de internationalisering van ons onderwijs Vlaanderen dus geld en een sterkere economie op. Weyts bevestigt dat.

Van bachelor tot ManaMa

Volgens Maddens kan meertaligheid perfect aangeleerd worden binnen een Nederlandstalige opleiding en zijn de meeste van die nieuwe Engelse opleidingen overbodig. 'Gespecialiseerde Engelstalige opleidingen, liefst op ManaMa-niveau kunnen zeker waardevol zijn', verklaart Maddens. Maar volgens hem zou de KU Leuven dat enkel moeten doen rond onderwerpen waarin ze excelleert.

Momenteel beweegt de KU Leuven in de omgekeerde richting. Naast de nieuwe Engelstalige bachelors raken steeds meer Engelse vakken tot in het curriculum van Nederlandstalige opleidingen.

'Op bachelorniveau verengelst men om meer Erasmusstudenten aan te trekken', beweert Maddens. Volgens hem is dat niet noodzakelijk in het belang van de Vlaamse studenten en is het zinloos om opleidingen te creëren die buitenlandse studenten evengoed in hun eigen land zouden kunnen volgen. 'Vakken worden te veel en te stoemelings verengelst, zonder een duidelijke visie op de talige component van de opleiding', vervolgt hij.

Lievens wil daarentegen de instroom van buitenlandse studenten verder stimuleren via Engelstalige opleidingen. Die instroom is volgens hem essentieel om het niveau van de KU Leuven op peil te houden. Les volgen met studenten uit verschillende culturen en in verschillende talen biedt daarnaast ook voor de Vlaamse studenten heel wat kansen. 'Daarnaast worden docenten uitgedaagd om creatief om te gaan met hun lessen', voegt hij toe.

Kwaliteit op het spel?

Volgens Maddens zou de kwaliteit van ons onderwijs weliswaar te lijden hebben onder die verdere verengelsing. Hij vervolgt dat op evaluaties soms reactie van studenten komt op het gebrekkige Engels van sommige docenten. Lievens nuanceert dat. Dit is eerder een uitzondering dan de regel aangezien faculteiten controleren of docenten gekwalificeerd zijn om les te geven in een bepaalde taal.

Maddens voegt toe dat er bij de vertaling van lessen heel wat nuances verloren kunnen gaan. Zo stelt hij dat voor vakken zoals de zijne die nuances van groot belang zijn om de complexiteit van onze maatschappij te vatten. Volgens Lievens kan onderwijs net rijker worden door de introductie van een andere taal.

Lievens vervolgt dat veel proffen hun vak net beter kunnen uitleggen in het Engels dan het Nederlands. Het vakjargon van de meeste disciplines staat namelijk vol met Engelse termen. 'Door in het Engels les te geven kan informatie vaak efficiënter worden overgebracht', stelt hij. Weyts is daar volledig tegen: 'Nederlands moet voor alle wetenschapsgebieden een wetenschappelijke taal blijven.'

Lievens vindt niet dat alle richtingen moeten verengelsen en voor de meeste richtingen moet het gebruik van het Nederlands zeker behouden worden. 'Ook buitenlandse studenten zouden aangemoedigd moeten worden om Nederlands te leren, zoals dat ook met Vlaamse studenten in het buitenland gebeurt', vult hij aan.

Internationaal staat stilaan centraal

'Verengelsing' maakt weliswaar deel uit van een grotere evolutie richting internationalisering. Ook die mist volgens sommigen vaak zijn doel. 'Het is belangrijk dat een universiteit als de KU Leuven verankerd blijft in de Vlaamse maatschappij', stelt Maddens bijvoorbeeld.

'De grootste motivatie voor internationalisering is het prestige dat de universiteit op internationaal niveau krijgt', maakt hij zich sterk. De universiteit is volgens hem meer bezig met de plaats die de KU Leuven inneemt op prestigieuze ranglijsten dan de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen en de wet na te leven.

Volgens Lievens is die prestige net noodzakelijk om als universiteit aantrekkelijk te zijn op wereldniveau. 'Door te internationaliseren stimuleren we studenten en docenten om zich voor te bereiden op de internationale context waarin ze later in terecht zullen komen', voegt hij toe.

Weyts is het daarmee eens: 'Universiteiten moeten op internationaal niveau kunnen presteren.' Hij meent dat de hogeronderwijsinstellingen daar reeds in slagen en er geen verdere verengelsing voor nodig is. 'Omdat onze wereld complexer en multicultureler wordt, is het net belangrijk om meer te investeren in het Nederlands als verbindende voertaal van Vlaanderen', sluit hij af.