De 'vuile oorlog' van 2017, toen de studenten Sels rector maakten

'Wie daagt Rik Torfs uit?', kopt Veto in december 2016. 'Waarschijnlijk niemand', was het weinig zinderende antwoord. De tevredenheid rond Torfs' beleid is relatief groot, en daarbij kon nooit iemand in de geschiedenis van de KU Leuven een zittend rector vloeren. Eén naam valt hier en daar wel: Luc Sels.

Binnen de Academische Raad vertolken Sels en wetenschappendecaan Peter Lievens de rol van opposanten. Als decaan van de grootste faculteit kan Sels veel gewicht in de schaal leggen. De bedrijfssocioloog is de antipode van de mediagenieke en vlotte Torfs; 'een soort kerkvorst achter de schermen', zoals een decaan het stelt.

Academicus tegen mediaman

Torfs is zelf ook op de hoogte van de twijfels van Sels. Als decaan loopt Sels tegen het einde van zijn achtjarig mandaat aan. Pogingen vanuit de faculteit om Sels uitzonderlijk een derde termijn te bieden, met als reden dat de faculteit Economie door de integratie van de hogeschoolopleidingen een nieuwe faculteit is geworden, worden getorpedeerd door enkele mede-decanen. Het gerucht ging ook dat Sels een positie kreeg aangeboden in de vicerectoren-ploeg, maar finaal weigerde. 'Sels is een van die beroepslui van de KU Leuven. Het enige wat hij kon doen was voor een bestuursfunctie gaan', stelt een insider.

Op 13 maart 2017 kondigt Sels zijn kandidatuur aan in De Standaard. De publieke rol van Torfs maakte de ontevredenheid van academici steeds groter. 'Zij zagen Sels als een zachte, redelijke figuur. De academicus, veeleer dan een mediaman', vertelt een getuige. 'Hij heeft heel hard de positie ingenomen dat als niemand anders weerwerk zou bieden, hij het zou doen.'

De campagne die volgde was scherp, bij momenten bitsig en bovenal intens: 'De campagne is hard gespeeld, het werd een fysieke uitputtingsslag', vertelt een getuige. 'Dat was heel hard te merken op het einde: ze waren alle twee doodop, ze zagen er niet meer uit.'

Een vuile oorlog

De strijd barst in de laatste week pas echt los. Op 4 mei 2017 stuurt Jos Vaesen, directeur-generaal van de rectorale diensten, een mail met een lijst van professoren in het buitenland naar Wim Robberecht, toenmalig vicerector Biomedische Wetenschappen. 'Kan je aan wie betrouwbaar is een volmacht laten vragen? Dit kan het verschil maken', is de boodschap. De mail belandt niet veel later bij Sels.

Vaesen, die zich daarmee duidelijk achter het kamp-Torfs schaart, is ook secretaris van de Verkiezingscommissie. Sels richt zich niet veel later tot die commissie met een klacht. Vaesen heeft ondanks zijn rol binnen de kiescommissie 'confidentiële gegevens uit het personeelsdossier aangewend en dat voor de doeleinden van de campagne van één kandidaat'. De affaire wordt gelekt aan De Standaard.

De entourage van Torfs is ervan overtuigd dat het lek van bij Sels zelf komt. 'Er werd een beeld van malgoverno gecreëerd, dat later in de campagne nog zou worden uitvergroot', vertelt Torfs later in het boek Onder rectoren. 'Dit is een perverse werkwijze. Ik moest plotseling strijd voeren tegen mezelf, een vuile oorlog.' Sels zelf heeft zijn betrokkenheid bij het lek steeds ontkent.

Vaesen neemt niet veel later ontslag uit de kiescommissie in een poging om de rust te bewaren. Dat zal niet gebeuren; de strijd tussen de twee kandidaat-rectoren blijkt bijzonder nipt en beide kandidaten moeten het onderste uit de kan halen om stemmen te vinden. Dat brengt hen tot een groep die niet zelden de sleutel van een verkiezing uitmaakt: de studenten.

Het Letteren-congres: de finale strijd

De Studentenraad koos in 2017 voor het eerst voor een getrapt 'Amerikaans' stemsysteem. Studenten konden op facultaire congressen een adviserende stem uitbrengen; in een tweede stap kiezen de kiespersonen van die faculteit in blok voor de winnende kandidaat. Niet iedereen was gewonnen voor die procedure: 'Torfs wilde heel graag algemeen stemrecht. Het rectoraat oefende daarvoor ook stevig druk uit', vertelt een voormalig studentenvertegenwoordiger.

Het congres van Letteren valt laat in de stemperiode. De studenten Letteren beschikten over 29 kiespersonen, een kleine 9% van het totaal aantal studentenstemmen. 'Letteren werd in het begin zowel bij de professoren als bij de studenten als redelijk safe voor Torfs aangezien', stelt een getuige.

Er zijn geruchten dat Sels opkomt met de ambitie het onderwijs te rationaliseren. Veel Letteren-studenten, verdeeld in doorgaans kleine richtingen, vrezen na de afschaffing van de opleiding Slavistiek voor het einde van andere opleidingen en keren zich initieel tot Torfs. Sels' campagne wint echter alsmaar aan kracht.

Letteren belooft een finale veldslag te worden: 'Torfs wist van al die congressen de uitslag. Hij moet daar overal mensen gehad hebben', vertelt een studentenvertegenwoordiger. 'Dit was de faculteit waar hij het verschil moest maken.'

'Pro-Torfs'

Na congressen op de campussen in Antwerpen en Brussel staan beide kandidaten quasi-gelijk. In Leuven neemt de druk op een omslag naar Torfs toe. 'Het is geen geheim dat ons toenmalige decanenteam in het Torfskamp zat', vertelt een Letterenstudent. De inleiding die de toenmalige decaan gaf werd bij een oud-stuver ontvangen als 'pro-Torfs'.

Het Leuvense congres kent nog meer moeilijkheden. De organisatie maakt melding van studenten Theologie die tussen Letteren-studenten probeerden te stemmen. Daarnaast wordt de student die het programma van Luc Sels toelicht beticht van partijdigheid. Vijf studenten trekken later naar de kiescommissie met de vraag de stemming ongeldig te verklaren, een klacht waar de kiescommissie uiteindelijk geen gevolg aan zou geven.

'Er werd toen enorm veel druk op ons uitgeoefend om in se de congressen gewoon te negeren en onze stemmen aan Torfs te overhandigen', vertelt een oud-studentenvertegenwoordiger. 'Op een gegeven moment heeft men zelf gedreigd om ons met naam en toenaam als verkiezingsfraudeurs in De Morgen te gooien.'

Sels won de stemming bij Letteren. 'Maar toen ze doorhadden dat we niet bereid waren om af te wijken van onze congressen zijn ze beginnen leunen op onze kiespersonen.' Een Letteren-professor maakte het bijzonder bont en zette druk op zijn thesisstudenten om voor Torfs te stemmen.

'Hij heeft toen die vrijdag studenten vooraan in zijn aula gezet, met de boodschap "Legt nu maar eens uit voor wie gij gaat stemmen"', vertelt een oud-stuver. Ook Torfs zelf vroeg na de klacht van de vijf studenten om de stemming te herzien.

Angstcultuur

De klachten bereiken later de Studentenraad. De studentenvertegenwoordiging voelt zich al langer onvoldoende beschermd tegen de druk van beide kampen en verliest later nog verder het vertrouwen in een objectieve stemming na het debacle rond de verkiezingsmail van Herman Daems, voorzitter van de kiescommissie. Het signaal moet krachtig zijn: Stura zal uit de kiescommissie stappen.

De officiële druppel was de mail van Herman Daems, 'maar voor ons was het ook wel duidelijk dat als we niet beschermd konden worden, het ook niet meer moest', vertelt Joris Gevaert, op dat moment campuscoördinator bij Stura. De Studentenraad roept de avond voor de verkiezingen een bijzondere AV samen.

'We hebben de stuvers op de hoogte gebracht van de verschillende ontwikkelingen in het verhaal. En alle stuvers hebben kunnen zeggen wat zij hadden meegemaakt', verklaart voormalig voorzitter Marie Vanwingh. De steun bij de AV-leden was unaniem. Daags nadien stapt Stura uit de kiescommissie. In een reactie spreekt Stura van een vertrouwensbreuk en een algemene 'angstcultuur' aan de universiteit.

Sels zal die avond de verkiezing winnen. De economiedecaan verliest nipt de stemming bij het professoren-korps, samen goed voor 70% van de gewogen stemmen. Het zijn echter de studenten die Sels met 61% van hun stemmen het rectorschap bezorgen.

In het boek Onder Rectoren schetst een vertrouweling de sfeer: 'Sels zat er helemaal ineengedoken. Hij glimlachte niet, hij leek wel van 't Lam Gods geslagen.' Torfs reageerde verslagen: 'Ik had Torfs de bijzonder nipte uitslag doorgestuurd. Hij belde mij een mi­nuut later op en is ingestort aan de telefoon.'

De rector die verdween

De weken nadien brak een vreemde periode aan. 'Het was niet trumpiaans, maar toch. Torfs koos in zijn laatste maanden als rector welke activiteiten hij wilde doen', vertelt een insider.

Torfs overwoog een klacht na een bijzonder woelige stemming. Door een vertraging in het mailingsysteem had tegenkandidaat Sels, al dan niet opzettelijk, de sperperiode omzeild met een laatste verkiezingsmail. Bovendien zouden enkele stemlocaties op Gasthuisberg te vroeg zijn gesloten. Uiteindelijk wordt van het plan afgezien: het vertrouwen in de kiescommissie was ook namens Torfs te klein.

De jaren daarna blijft het stil rond de voormalige rector, die zich nog slechts sporadisch binnen de universiteit vertoont. 'Hij is nog naar een aantal proclamaties gegaan, maar enkel die van bevriende faculteiten', horen we bij een voormalig studentenvertegenwoordiger. 'Torfs is de enige oud-rector die er nooit is op de opening van het academiejaar', vertelt een decaan. 'Hij heeft gewoon salut gezegd', stelt een andere decaan.

Toch zou Torfs achter de schermen de verkiezingsstrijd nog steeds verderzetten. 'Het valt mij op dat de kritiek op Sels altijd uit De Morgen komt', vertelt een vicerector, verwijzend naar de krant die tijdens de verkiezing dichter bij Torfs stond. 'Ik heb het gevoel dat Torfs achter veel van de kritiek zit', getuigt een decaan. 'Dat mag je echt niet doen.'