De rector eist een plaats in het publiek debat

De opening van het academiejaar stond dit jaar in het teken van de vrijheid van meningsuiting. Sels had het over ophefmakende gebeurtenissen waar personen gecanceld werden op sociale media. Hij trok dat ook door naar de academische wereld, met bijvoorbeeld de kritiek op de Amerikaanse studie over vrouwen die met een mannelijke mentor sneller succes hebben.

Qua beleid kondigt Sels in De Standaard aan dat hij aan vijftien academici heeft gevraagd 'om zich over de thema's te buigen'. Hij ging niet in op Veto's vraag om meer details.

KU Leuven vrijuit

Sels' discours draagt sporen van KU Leuven vrijuit, de groep KU Leuven-personeel die tijdens de rectorverkiezingen een pamflet verspreidde over de 'inclusie van dissidente stemmen'. Ze waarschuwden voor een pensée unique aan de KU Leuven.

Een link tussen KU Leuven vrijuit en Sels' speech is er niet meteen, valt te horen bij het initiatief. Sels lijkt zich in de speech te inspireren door de regelmatige vragen die hij krijgt om personeel te cancelen. 'Ik word vaker dan u denkt bestookt door mensen die eisen om de een of andere collega te ontslaan of te muilkorven', zei Sels in zijn speech.

In een passage die Sels uiteindelijk niet uitsprak, maar wel gepubliceerd werd op de website van KU Leuven, had hij het - naast de Chinese prom dress en Marieke Lucas Rijneveld - ook over auteur J. K. Rowling. Zij kreeg op Twitter kritiek voor haar opmerking over het gebruik van 'people who menstruate'. 'I'm sure there used to be a word for those people. (...) Wumben? Wimpund? Woomud?', zo schreef ze. 'Een mening die moet kunnen', zo zei Sels, 'maar die op sociale media meteen als transfoob werd bestempeld.'

'Summa cum laude' KU Leuven

Luc Sels stak de plechtige opening van wal door terug te blikken op COVID-19, met achter hem geprojecteerd de eerste coronamail uit januari 2020. Hij stak zichzelf, maar ook de rest van de universiteit een pluim op de hoed en zei dat de universiteit zichzelf onderscheiden had tussen de rest: 'summa cum laude' geslaagd.

Sels leek daarbij ook een subtiele steek uit te delen naar zijn collega-universiteiten, want de KU Leuven voerde zijn coronabeleid 'zonder het scherm te willen monopoliseren of te pas en te onpas de media op te zoeken'. Van de collega-rectoren waren Rik Van de Walle (UGent) en Bernard Vanheusden (UHasselt) aanwezig. Sels sprak ten slotte ook over hoe de KU Leuven heeft gewogen op het coronabeleid en toonde zich bitter over hoe zijn voorstel voor het kothuishouden nooit goedgekeurd is geraakt.

Samenwerkingsspeech

Zoals gewoonlijk las Sels zijn elf pagina's lange speech af zonder geheugensteuntje. Waar drie jaar geleden de nadruk nog lag op onderwijs en 'excellentie door inclusie', ligt de toon de voorbije twee jaar maatschappelijk. Vorig jaar kondigde Sels een vernieuwd tuchtreglement aan op de opening in de nasleep van de dood van Sanda Dia.

In tegenstelling tot de vorige jaren waren beleidsplannen dit jaar afwezig. Of dat een prelude is van Sels' plannen om geen grote veranderingen door te voeren dit jaar valt nog af te wachten, maar het is op zijn minst opmerkelijk.

Sels' speech is collaboratief tot stand gekomen. Tal van professoren hebben bijdragen ingestuurd die Sels heeft verwerkt in zijn speech en die doorheen het academiejaar op KU Leuven Blogt zullen verschijnen.

Reacties

Op sociale media stroomden de reacties al tijdens de speech binnen, iets waar Sels ook naar verwees in zijn speech. Kristof Slagmulder, parlementslid voor Vlaams Belang, schaarde zich achter Sels' boodschap dat cancelcultuur gevaarlijk kan zijn, al ging de nuance van de rector over de woke-beweging wel aan hem voorbij.

Vlaams Belang stelde eerder al een vraag over het thema in de commissie Onderwijs, die daarna werd weggelachen door minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA). Weyts was trouwens ook aanwezig op de opening.

Zoals verwacht kwam er ook kritiek op Sels' woorden. UAntwerpen-professor Ive Marx vroeg zich af op Twitter wanneer de debatten over kolonialisme, racisme, seksisme en ongelijkheid eindelijk gaan beginnen. Een linkse twitteraar vroeg zich af hoe Sels, terwijl extreemrechts politieke hoogdagen kent en dreigt 'linkse' leerkrachten te ontslaan, 'woke' als grootste bedreiging kan zien.

Studentenspeech

Naast de rector geven ook een lid van het academisch personeel, het ondersteunend personeel en de studenten klassiek een speech op de opening. Volgens Studentenraad-voorzitter Pepijn Nollet kreeg het mentaal welzijn van studenten 'door de pandemie eindelijk de hoognodige aandacht waar al langer om wordt gevraagd'. Hij pleitte in zijn speech voor het voortzetten en verduurzamen van de inspanningen.

Nollet had het ook over de eerste mijlpaal, de nieuwe studievoortgangsregels die dit jaar van start gaan aan de KU Leuven. Nollet hoopt dat de universiteit erover waakt 'dat deze mijlpaal onze studenten echt helpt en niet louter statistieken oppoetst.' Bovendien moet elke student dezelfde kansen krijgen om de mijlpaal te behalen.

Andere speeches

De speeches van het zelfstandig academisch en algemeen technisch personeel klopten op dezelfde nagels als vorige jaren. Het technisch personeel ijverde vooral voor het sneller concreet maken van beleid en meer zelfstandigheid. Vertegenwoordiger Annelies Janssens meende dat er een cultuuromslag nodig zal zijn om de 'co-creatie' van beleid te realiseren.

Bij het academisch personeel stond de werk-leven balans centraal. Professor Lut Arckens pleitte eveneens voor meer vrijheid en daarnaast voor periodes zonder student-gerelateerde zaken. Volgens haar is de menselijke kostprijs voor het klimmen op de internationale rankings onaanvaardbaar. Ze ziet in de scheefgetrokken verhouding tussen studenten en personeel een oorzaak voor die menselijke kostprijs.

Daarnaast kwam ook de aanpak van interne competitie bij onderzoeksfinanciering terug. De wens van basisfinanciering werd nogmaals uitgesproken, al heeft Sels tijdens de rectorverkiezingen meermaals herhaald hier niet onmiddellijk werk van te zullen maken. Tegenkandidaat Jan Tytgat had van basisfinanciering zijn speerpunt gemaakt.

Post-corona, maar toch niet helemaal

Dankzij het Covid Safe Ticket leek corona op sommige momenten ver weg tijdens de opening. Mondmaskers waren tijdens de eucharistieviering nog verplicht, maar konden tijdens de speeches in de Pieter De Somer-aula en de receptie achteraf gewoon achterwege blijven.

Eén iets bleef echter constant. De plechtige opening werd afgesloten met de Vlaamse Leeuw en Ode an die Freude, het Europese volkslied. Het Belgische volkslied was de (niet zo) opvallende afwezige.