De ene lesopname is de andere niet

Vanaf dit academiejaar zijn lesopnames niet meer verplicht aan de KU Leuven. Die beslissing kwam er ondanks pogingen van de Studentenraad om het gebruik van lesopnames te verankeren. In de nota van het universiteitsbestuur worden faculteiten en professoren 'krachtig aangemoedigd' om lesopnames te voorzien. Die aanpak wordt begin november geëvalueerd.

Deze aanbeveling van het rectoraat gaf de vrijheid aan faculteiten om lesopnames te organiseren zoals ze geschikt achten voor hun context. Dat was een bewuste keuze aangezien een verplichting gevoelig ligt voor veel proffen en faculteiten. Het creëerde weliswaar een wildgroei aan facultaire regels en richtlijnen.

Enorme verschillen tussen faculteiten

De formulering van de nota zorgt ervoor dat er zowel verschillen in interpretatie als in toepassing zijn. Sommige faculteiten kiezen er bijvoorbeeld zelf voor om het hun docenten sterk aan te raden lessen op te nemen. Andere laten docenten dan weer inschatten wat werkbaar en wenselijk is. Aan de ene faculteit weerhoudt de stijl van lesgeven om opnames breder in te zetten, aan de andere is de infrastructuur een spelbreker.

Slechts enkele faculteiten hebben al zicht op hoe hun beleid zich in de realiteit vertaalt. Zo koos 70% van de docenten van de faculteit Rechtsgeleerdheid en Criminologische Wetenschappen voor lesopnames. Ook de faculteit Sociale Wetenschappen heeft al cijfers en meent dat ongeveer 60% van de vakken van lesopnames voorzien worden. Volgens decaan Veerle Foulon worden aan de faculteit Farmaceutische Wetenschappen bijna alle lessen opgenomen.

Gedifferentieerde aanpak

Sommige faculteiten hebben ervoor gekozen om het beleid rond lesopnames te laten verschillen tussen groepen studenten of soorten vakken. Meestal gaat het om een onderscheid tussen hoorcolleges en seminaries, waarvan de laatste vakken meer voorkomen bij ouderejaars. Anderen differentiëren hun aanpak per fase. Al lijkt die aanpak eerder een uitzondering dan de regel te zijn.

Zo heeft de faculteit Bio-Ingenieurswetenschappen beslist om in de eerste fase van de bacheloropleiding geen opnames te voorzien van hoorcolleges. 'We hopen daarmee startende studenten te engageren in het on-campus onderwijs', verklaart bevoegd vicedecaan Erik Matthijs. Vanaf de tweede fase van de bachelor worden lesopnames in de regel wel beschikbaar gesteld. 'Zo krijgen studenten vanaf de tweede fase geleidelijk meer eigenaarschap over hun opleiding', vult hij aan.

Andere faculteiten kiezen er dan weer voor om voor alle fases lesopnames te voorzien. 'Zeker voor de bachelors!', meent decaan van de faculteit Farmaceutische Wetenschappen, Veerle Foulon. Ze argumenteert dat het net voor de studenten van die opleidingen belangrijk is om op lesopnames terug te kunnen vallen om de leerstof zelfstandig te verwerken. 'Bijvoorbeeld tijdens de derde zittijd, wanneer er geen lessen meer zijn', vult ze aan.

Er wordt gedacht aan de niet-reguliere student

Dat voor bepaalde groepen studenten lesopnames wel heel belangrijk zijn, bevestigen de meeste bevraagde vicedecanen. Het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte (HIW) besliste bijvoorbeeld om hun avondprogramma's af te bouwen. 'Het is gebleken dat lesopnames voor werkstudenten een waardig alternatief zijn', meent decaan Gerd Van Riel. 'Voor die doelgroep worden lesopnames gegarandeerd', vult hij aan.

Ook voor studenten met een functiebeperking kunnen lesopnames een noodzakelijke faciliteit zijn. 'Er is een groep waarvoor fysieke aanwezigheid niet evident is', geeft Foulon toe. Sommige faculteiten maken zich dan ook sterk hun noden te beantwoorden. Aan de faculteit Architectuur kan er bij een vraag van zo'n student om lesopnames geen discussie zijn.

Verplichten ligt gevoelig

In sommige faculteiten moeten docenten hun keuze voor geen lesopnames te voorzien wel motiveren, zowel naar het faculteitsbestuur als naar de studenten toe. Aan de faculteit Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie werd aan docenten gevraagd hun standpunten en werkwijze helder te formuleren aan de studenten bij de opstart van de lessen. Ook Filip Van den Bossche van de faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen (FEB) bevestigt: 'Docenten moeten hierover op een vaste plek in hun Toledo-cursus naar de studenten toe communiceren.'

Het gebrek aan een universitaire verplichting weerhield sommige faculteiten echter niet om zelf strengere eisen te stellen. Zo vindt Stéphane Symons, vicedecaan Onderwijs voor het HIW, dat voor een aantal colleges de keuze niet bij de docent mag liggen. 'Het gaat om kern-OPO's uit de bacheloropleiding die tot vorig jaar in het avondprogramma werden aangeboden', stelt hij.

Gedaan met wachten

Een ander punt waar faculteiten zelf over moesten beslissen, was de duur van de beschikbaarheid van lesopnames. Zo besliste de faculteit Wetenschappen om in de naam van consistentie haar docenten aan te raden lesopnames minstens tot twee weken na de respectievelijke les beschikbaar te stellen en bovendien gedurende de volledige examenperiode. De faculteit Letteren verplicht haar docenten dan weer om lesopnames binnen de vier dagen online te plaatsen.

In de faculteit Rechtsgeleerdheid en Criminologische wetenschappen, waar het de docenten vrij stond zelf te beslissen, koos twee derde van de docenten ervoor de lesopnames tot het einde van het academiejaar online te laten staan. Voor Sociale Wetenschappen gaat het in de meeste gevallen om onbeperkte beschikbaarheid.

Infrastructuur nog niet altijd mee

Deze beleidskeuzes botsen in de realiteit echter vaak op hindernissen. Een aantal faculteiten gaven aan vooral op het vlak van infrastructuur op haar grenzen te botsen. Zo zijn de meeste lokalen die door de faculteit Theologie en Religiewetenschappen tot op vandaag nog niet uitgerust zijn met voldoende opnameapparatuur.

Andere faculteiten geven aan dat op de meeste plaatsen basisinfrastructuur aanwezig is. Zo meent Filip Van den Bossche van de FEB dat het in weinig lokalen volstrekt onmogelijk is om een opname van minimale kwaliteit te maken. 'Al verschillen de mogelijkheden uiteraard tussen de lokalen', voegt hij toe.

Koenraad Brosens van Letteren herinnert eraan dat de ene lesopname de andere niet is. 'We moeten voorkomen dat studenten halverwege het semester beseffen dat er geen goede opnames zijn.'

Vice-decaan Hans Leinfelder van Architectuur meent dat er ook grote verschillen zijn tussen hun campussen. 'In tegenstelling tot de campussen in Leuven zijn de faciliteiten in Gent en Brussel uiterst beperkt.' Filip Van den Bossche van FEB bevestigt dit: 'De mogelijkheden verschillen over de campussen heen.'

Blendisering vraagt tijd

Bovendien zijn nog niet alle proffen mee in het verhaal van blended onderwijs. Decaan Bénédicte Lemmelijn van Theologie en Religiewetenschappen gaf bijvoorbeeld aan dat veel proffen oorspronkelijk geen voorstander waren, omdat in hun lessen soms maatschappelijk of kerkelijk delicate onderwerpen besproken worden. 'Die zaken zouden moeten kunnen uitgedrukt worden, zonder het risico dat ze in andere ongenuanceerde contexten terechtkomen', voegt ze toe.

Een andere reden waarom docenten vaak niet staan te springen om hun lessen op te nemen, is omdat ze bang zijn dat studenten niet naar hun lessen zullen komen. Veel faculteitsbesturen werken dan ook aan het sensibiliseren van studenten. 'Zowel voor het leerproces, als voor de groepsdynamiek tussen studenten onderling en tussen studenten en hun docenten zijn fysieke lessen belangrijk', voegt Inge Zink, vicedecaan onderwijs aan de faculteit Geneeskunde, toe.

Andere docenten hebben het dan weer gewoon moeilijk met de soms complexe technologie. Het HIW gaat hier actief mee aan de slag en heeft een blendiseringsteam opgericht. Dat zijn jobstudenten die de taak krijgen om docenten te ondersteunen bij het maken van lesopnames.

Evaluatie komt snel dichterbij

Lesopnames zien er tijdens de eerste weken van dit nieuwe academiejaar dus overal anders uit. Het is echter nog niet zeker of dat beleid zal verdergezet worden voor de rest van het semester. Begin november zal het door de universiteit worden geëvalueerd en de POC's zijn reeds bezig met de opvolging op korte termijn.

De grote vraag zal zijn of de wijziging in het beleid rond lesopnames iets zal kunnen doen aan de terugval in de aanwezigheid in lessen. Hoewel de eerste signalen positief lijken, kan een terugval nog altijd later op het semester plaatsvinden.