Comedy aan de KU Leuven

‘Humor is een ongelooflijk krachtige manier om de ernst van iets aan te tonen’, legt Geert Kelchtermans uit, hoogleraar aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen en gespecialiseerd in onderwijsvernieuwing.

Kelchtermans geeft zelf les aan leraren in spe. ‘Stagiairs schuwen humor soms, uit schrik niet au sérieux te worden genomen.’ Ten onrechte, meent hij. ‘Iemand die op een heel verkrampte manier probeert zijn belangrijkheid neer te zetten, zal veel minder effect hebben dan iemand die kan lachen met zichzelf, die met een zekere ironie les geeft.’

Dat heeft te maken met authenticiteit. ‘Humor vereist dat je als prof een beetje afstand neemt van jezelf. In die afstand zit ook een stukje zelfrelativering. Zonder dat dat iets afdoet aan de inzet, de ernst en het engagement van datgene wat er op het spel staat.’

Keerzijde van de medaille

Humor maakt lessen ook levendiger en memorabeler. ‘Vaak is dat heel situationeel, gekoppeld aan interactie met een student die een bepaald antwoord geeft’, zegt Vincent Sagaert, befaamd om zijn grappige lessen GBO. ‘Goederenrecht, dat is nu niet het meest humoristische vak uit zichzelf. Humor laat aan studenten toe om wat meer bij de les te blijven.’ Ook draagt humor in het algemeen bij aan een aangename en interessante leeromgeving. ‘Niet alleen voor de studenten, maar ook voor mij’, vult Sagaert aan.

Onderzoek wijst erop dat informatie inderdaad beter wordt onthouden wanneer ze humoristisch wordt voorgesteld. De keerzijde van de medaille is dat deze verbetering ten koste gaat van informatie die niet humoristisch wordt aangeboden.

Proffen moeten dus goed opletten op welk punt ze met een mopje willen focussen. Kiezen ze een detail uit de leerstof, dan zal dit detail misschien wel goed blijven hangen, maar kunnen kernbegrippen van de cursus hierdoor minder duidelijk worden. ‘Bij didactisch gebruik mag die humor geen doel op zich zijn. Het moet een middel zijn om een bepaalde sfeer te creëren’, stelt Kelchtermans.

Zwart schaap

Even bepalend voor het didactisch nut is het type humor. Humor is dan ook niet homogeen. Daar waar studenten aangeven in evaluaties meer geleerd te hebben van grappige proffen en deze ook hogere quoteringen geven, leiden agressieve vormen van humor juist tot negatieve evaluaties.

Dat beaamt Kelchtermans. ‘Negatief gebruik van humor in de les is bijvoorbeeld een prof die grappig probeert te zijn ten koste van een student. De sympathieke uithangen tegenover de rest van de aula door één persoon belachelijk te maken’, waarschuwt hij. ‘Dat is niet alleen volstrekt onethisch en onprofessioneel, maar je haalt er ook het wantrouwen van de rest mee op de hals.’

Dat is een heel dunne grens, geeft Sagaert toe. Toch vindt de prof dat dat ook niet te hard mag afschrikken. ‘Het voorzichtigste is om in de les je boek af te lezen, dan ga je nooit iets verkeerd zeggen. Dan ga je altijd politiek correct blijven, nooit iemand voor het hoofd stoten en zal niemand zich ooit aangevallen voelen’, hekelt hij. ‘Ik probeer met mijn humor duidelijk te maken dat een en ander ook wel te relativeren is.’