What’s Wong in Hong Kong?

Groot-Brittannië droeg haar kolonie Hong Kong in 1997 over aan de Volksrepubliek China als gevolg van de Sino-Brittish Joint Declaration. Hong Kong zou vijftig jaar haar socio-economische en juridische instellingen behouden, maar door de uitleveringswet van 13 maart 2019 kwam daar een einde aan. In tegenstelling tot wat gangbaar was in het verleden - toen de gouverneur, Carrie Lam, enkel discretionair kon overgaan tot overlevering aan een land waarvan men de rechtsorde a priori vertrouwt - vreest de bevolking nu dat iedereen aan een land kan worden overgeleverd zelfs al staat haar rechtsorde de doodstraf toe – zoals in het geval van China.

De verzetszomer

Op 9 juni brak het eerste grote protest uit met één miljoen demonstranten, aldus de protestvoerders. De politie hield het op slechts 240.000 betogers. Niettemin kondigde Carrie Lam aan dat een tweede lezing van de wet zou doorgaan, waarop de betogers het gebouw van de Legislative Council (parlement) bestormden. Drie dagen later blokkeerde men de toegang tot het gebouw om de tweede lezing te verhinderen. Voor het eerst sinds de overdracht van Hong Kong aan China brak er geweld uit tussen betogers en de politie met 79 gewonden tot gevolg. Lam brandmerkte de tot dan toe vreedzame betoging tot georganiseerde rellen, wat impliceerde dat gearresteerden tot een tienjarige gevangenisstraf konden worden veroordeeld.

Op 15 juni werd de wet opgeschort voor onbepaalde duur, maar ’s anderendaags vond er opnieuw een grote protestmars plaats. Midden juli richten de betogers zich voor het eerst openlijk tegen de Chinese overheid door het Liaison Office, de representatie van China in Hong Kong, binnen te vallen. Dezelfde nacht verschijnen in Yuen Long, een ondergronds metrostation, gemaskerde witte mannen die demonstranten, maar ook andere passanten in elkaar slaan met bamboestokken en matrakken. De politie duikt verrassend laat op om ze te arresteren. Na hevige clashes in de luchthaven op 12 augustus en weken van protest kondigde Beijing op 3 september aan dat er een noodtoestand zou worden afgekondigd. Onverwachts kondigt Lam echter de formele intrekking van de wet aan.

Nicolas Standaert, historicus en sinoloog aan de KU Leuven, ziet het als een markant feit: 'Zo'n beslissing is natuurlijk niet zonder Peking genomen en dat ze een wet begraven hebben is hoogst merkwaardig. Dat is wel echt iets nieuws, wat je niet mag onderschatten in het proces. Dan kan ik mij voorstellen dat er demonstranten zijn die zeggen: Nu is het met betogen genoeg geweest. En dus toch dat breekpunt hebben, wanneer de aanleiding voor de crisis - de uitleveringswet - is begraven.'

Youth for democracy

In 2014 sloeg de jeugd al toe in de 'Umbrella Movement', een 79 dagen durend protest. Als manifestatie van ongehoorzaamheid blokkeerden Hongkongers hoofdstraten en kleurden het landschap met verschillende formaten van paraplu's het straatbeeld. Studentenleiders als Joshua Wong en Alice Chow werden toen al bekend op het internationale forum voor hun moedig verzet.

Insta-stalemate

Apps zorgen er in Hong Kong voor dat demonstranten met elkaar in contact staan en zo uit de handen van de politie blijven in een stromende, maar onvoorspelbare waterbeweging ('Be water!'), maar geven ook aan waar en wanneer er wordt geprotesteerd. Standaert ziet het als volgt: 'De digitale ruimte kan je platleggen, zoals de Chinese Volksrepubliek dat doet. Je kan er ook massa's via gaan mobiliseren. Maar het belet om compromissen te sluiten. Als het nu over democratie in Hong Kong gaat en je zegt: "Het moet nu in één keer algemeen stemrecht zijn", dan ga je dat heel moeilijk halen. Waarover je moet proberen te onderhandelen is het aantal rechtsreeks verkozen zetels. Je moet die proberen te verhogen. Maar als iedereen gewoon met zijn gsm kan stemmen of zijn/haar mening uiten, dan heb je geen kleine delegatie die bereid is om compromissen te sluiten met de gezagsdragers om een einddoel te bereiken.'

What about China?

'Ik denk in ieder geval niet dat de Volksrepubliek grote stappen voorwaarts zal willen zetten op weg naar meer democratie. Ze vrezen dat de 'chaos' in Hong Kong over zal slaan naar het Chinese vasteland. Ik vind het wel belangrijk dat we niet spreken over Peking als één geheel, want je ziet dat je binnen de regering in Peking ook een variatie van standpunten hebt', aldus Standaert. 'Er zijn zeker beleidsmakers die radicale dingen willen en met andere woorden een machtsvertoon met behulp van troepen voorbereiden en eventueel zelfs een militair ingrijpen bepleiten. Maar er zijn ook anderen die veel gematigder zijn, zeker met de zeventigste verjaardag van de Volksrepubliek die er op 1 oktober aankomt. Je hebt de indruk dat voor het ogenblik de gematigden gewonnen hebben. Over meer democratie, ja, daar wordt in Peking niet over gesproken.'