Westersgezinde rector opgepakt in Kirgizië: academische vrijheid op til

Ophef in Kirgizië: rector Andrew Kuchins werd op 24 april ontboden op het Kirgizische Ministerie van Binnenlandse Zaken en ondervraagd over de import van verboden geneesmiddelen. Aziatische media berichtten eerder ook al over een incident tussen Kuchins en een zwangere vrouw. Zowel Aziatische als Europese bronnen vermoeden dat er meer aan de hand is.

Universiteit naar het Amerikaanse model

De American University of Central Asia (AUCA) werd in 1997 opgericht in Bisjkek, de hoofdstad van Kirgizië, en is - zoals haar naam al verraadt - gevormd naar het Amerikaanse onderwijsmodel. Vanwege haar internationale allures is de universiteit de Euraziatische trekpleister voor internationalisering, des te meer omdat uitgereikte diploma's volledig erkend worden in de Verenigde Staten.

De AUCA promoot dan ook de Westerse waarden binnen haar beleid: academische vrijheid, kritisch denken, democratische waarden en vrijheid van meningsuiting. Expert Russische politiek Andrew Kuchins werd in 2019 benoemd als rector aan de universiteit in de Centraal-Aziatische post-Sovjetstaat. Te midden van conservatieve tendensen is de universiteit te Bisjkek een brandpunt geworden voor liberaal en progressief activisme.

Rector in diskrediet

Midden april onderschepte de Kirgizische douane een pakketje vanuit Dubai dat geadresseerd was aan rector Andrew Kuchins. Volgens de overheid bevatte dat postpakket illegale narcotica. David Lakhdir, voorzitter van de raad van bestuur van de AUCA, verklaarde dat Kuchins' geneesmiddelen volledig legaal zijn in de VS en dat ze besteld waren op voorschrift van een Amerikaanse dokter.

Het Ministerie van Binnenlandse Zaken nodigde de Amerikaanse rector uit om een verklaring te doen omtrent het voorval. Na de ondervraging werd Kuchins vrijgelaten op persoonlijke borgtocht. Ondanks dat het enkel zou gaan om wetshandhaving vreest men buiten Kirgizische grenzen voor erger: om de brede verspreiding van Westerse waarden tegen te gaan, probeert Kirgizië de Amerikaanse invloeden in toom te houden. Zo lijkt de Kirgizische Republiek het voorbeeld te volgen van grote broer Rusland.

Dat Kirgizië sterke politieke en economische banden heeft met Rusland, komt niet als een verrassing: als voormalige Sovjetstaat maakt Kirgizië deel uit van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS), een los verbond onder Russisch voorzitterschap. In 1993, twee jaar na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, zette de Kirgizische Republiek haar eerste stappen in de richting van een democratisch bestuur.

Het regime van president Sadyr Zjaparov wordt echter vaak als hybride beschouwd vanwege de vele autoritaire politieke elementen. In 2020 kreeg het land nog een score van 39 op 100 van Freedom House, waarmee het in de categorie 'deels vrij' belandde. De meest recente Democracy Index van The Economist plaatste het 'hybride regime' op plaats 107, waarmee het zes plaatsen zakte tegenover 2019.

Academische vrijheid in het gedrang

Hoewel het Kirgizische Ministerie van Onderwijs de Amerika-gezinde universiteit erkent, vrezen verschillende bronnen voor de academische integriteit. PONARS Eurazia, een Euraziatisch onderzoeksorgaan, en de onafhankelijke nieuwswebsite Eurazianet vermoeden dat de Kirgizische overheid de AUCA in een kwaad daglicht wil stellen. Ze menen dat de beschuldigingen aan het adres van Kuchins passen binnen een breder patroon om de liberale waarden van de universiteit te schaden.

In een persbericht dat PONARS Eurasia op 3 mei publiceerde, dringt de organisatie erop aan dat de beschuldigingen tegen Kuchins teruggetrokken worden. Kirgizië wordt als pionier beschouwd in Centraal-Azië als het op academische vrijheid aankomt. 'We hopen op een spoedige ommekeer in de onrustwekkende tendens', besluit het bericht.