'We zouden nooit een platform geven aan iemand zoals Poetin, why the fuck should we?'

Het eerste kanaal waar Denis Leven voor schrijft is Novaya Gazeta Europe. Dat is de Europese afdeling van de onafhankelijk Russische krant en een oppositiekanaal voor de tegenhangers van Poetin. In 2021 won de hoofdredacteur de Nobelprijs voor Vrede.

Als politicoloog analyseert Denis het internationaal buitenlands beleid en de Europese politiek. Daarover schrijft hij long reads. Deze zomer erkende Rusland Novaya Gazeta als een ongewenste organisatie. Dat is de officiële status die de Russische autoriteiten geven aan organisaties zoals ngo’s, media, politieke partijen of bewegingen. 

Daarnaast schrijft hij ook voor DOXA Magazine, dat als 'ongewenst werd erkend in januari. Ook freelancet Denis soms voor andere entiteiten. 

Hoe ben je bij DOXA en de rest van die entiteiten beland?
Denis: 'Ik ken DOXA sinds mijn bachelor aan de Higher School of Economics in Moskou. Bij haar oprichting in 2017 was het een blad over studentenzaken en wetenschap. In 2018 participeerde ik voor de eerste keer bij een activiteit van DOXA.'

'In 2019 waren er grootschalige protestcampagnes in Moskou rond de gemeenteraadsverkiezingen. DOXA schreef over de protesten en het politiegeweld. Zo besloot onze universiteit om DOXA's financieringen te stoppen. Zelf werkte ik op dat moment voor iemand uit Navalny's team.'

'DOXA bleef, zonder status van officiële studentenorganisatie, schrijven. Zo schreef DOXA hoe een student van onze universiteit werd opgepakt, nadat hij zich verkiesbaar stelde in de oppositie.'

'Toen Navalny in 2021 terugkeerde naar Rusland na zijn vergiftiging, werd hij gearresteerd. Dat zorgde opnieuw voor enorme protesten. DOXA bracht toen een video uit met de boodschap dat er geen angst moest zijn. De Russische autoriteiten beschouwden de video als een schending van de wet die zegt dat kinderen niet bij de politiek betrokken mogen worden. Zo werden vier leden van DOXA zeven maanden onder huisarrest geplaatst. Ze slaagden erin, net zoals ik, Rusland te ontvluchten toen de oorlog met Oekraïne begon.'

Waar staat DOXA nu?

'We hebben geen hoofdkantoor meer. Ik gok dat er nu ongeveer zo'n veertig à vijftig mensen voor DOXA werken. Ondanks onze geschiedenis zijn er veel medewerkers actief in Rusland. We waarschuwen onze schrijvers over onze status en stellen voor dat we hun mening anoniem publiceren, maar uiteindelijk is het hun eigen keuze.'

'Bij DOXA halen we informatie uit artikelen, interviews en repertoires van verschillende bronnen. Meestal herschrijven we dan van verschillende kleinere regionale bladen. Daarnaast hebben we onze eigen journalisten in Rusland en Europa. Ook krijgen we van ngo's en politieke bewegingen onderwerpen, opinies en andere dingen binnen, waarvan ze willen dat we die publiceren. Als we akkoord gaan, publiceren we het.'

Hoe schrijven jullie anoniem en veilig?

'We hebben superstrenge cyberbeveiligingsregels. Toen ik opnieuw voor DOXA begon te werken, moest ik wel tachtig pagina's beveiligingsprotocol doorstaan. Mijn laptop is op dit moment de best beveiligde in dit gebouw!' (lacht)

Is het mogelijk om Russen, die in een propagandabubbel leven, te bereiken?

'We maken gebruik van verschillende bronnen op het internet. Onze website is in Rusland geblokkeerd, maar onze technici hebben daar een mirror (een kopie van een website onder een andere domeinnaam, zodat de blokkade omzeild wordt, red.) voor kunnen ontwikkelen. Links naar die mirror proberen we te verspreiden.'

'Het is hier misschien iets minder populair, maar we delen ons nieuws ook via Telegram. Dat is misschien één van de populairste sociale mediaplatformen in Rusland. Er zijn wat geruchten dat de staat daar ook controle over heeft, maar het blijft mogelijk om informatie te verspreiden. Onze berichten worden nog steeds veel bekeken, waardoor het ons veilig lijkt.'

Wat is de kracht van nieuwskanalen zoals DOXA?

'Het is belangrijk dat we die nieuwskanalen houden. Het zijn bronnen om mensen te bereiken en te informeren. Toch geloof ik dat dat niet het belangrijkste is, aangezien vooral nu in Rusland de meeste media – vooral degenen die vertrokken zijn – zich vasthouden aan het idee dat ze niet op één lijn zitten met de Russische overheid. Ze zijn onafhankelijk. Ze zijn journalistiek.'

'Persoonlijk geloof ik dat journalistiek ideologisch moet zijn. Wanneer media zegt dat ze geen ideologie hebben, worden ze beïnvloed en geregeerd door iemand van bovenaf. Eigenlijk heeft de media een objectieve ideologie; media zouden niet mogen liegen.'

'Zo zou DOXA nooit een platform geven aan iemand zoals Poetin, of een nazi, of een oorlogvoorstander. Why the fuck should we? We zouden hun ideologieën niet moeten verspreiden. En op die manier zijn we in onze ideologie redelijk objectief.' (lacht)

Russische politiek

We praten op een donkere dag voor de Russische oppositie, Navalny wordt vandaag begraven. Wat was zijn invloed?
'Navalny is een man die heeft veranderd hoe de politiek in Rusland werd gedaan. Hij had heel veel invloed en dan vooral op mijn generatie. Zo kent bijna iedereen hem in Rusland. Zijn politieke carrière is lang: hij begon in de rechtse vleugel en was toen al een gevaar voor de staat.'

'Daarna is hij steeds meer afstand gaan nemen van zijn rechts kantje. Hij werd super populair in Rusland als deel van de liberale gemeenschap en werd bekend via een Russische livejournal-blog. Hij participeerde in protesten en na 2013 begon hij de politiek te veranderen.'

'Zijn campagne begon in Moskou, maar trok verder tot in alle lokale dorpen. Hij voerde campagne op een heel andere manier dan dat we in Rusland gewoon waren. We kenden vooral de 'Europese manier', waar posters op de muren hangen en we de kandidaten voor de eerste keer zagen rond de verkiezingen.'

'Navalny ging in het veld, hij praatte met de mensen en begreep dat hij niet kon vertrouwen op de Russische media. Hij maakte zijn eigen media en de kern van zijn boodschappen was anticorruptie.'

Werd Navalny door de meeste Russen gesteund?
'Daar bestaan natuurlijk geen cijfers over, dus je kan dat nooit echt weten. Ondanks wat ik zie uit de bevolking, geloof ik dat Navalny veel mensen heeft geraakt. Het duidelijkste voorbeeld is natuurlijk de duizenden mensen die hem opwachtten aan de luchthaven nadat hij uit Duitsland terug kwam en de landsbrede protesten nadat hij daar werd opgepakt.'

'Zelfs in Kazan, waar ik me op dat moment bevond, waren er protesten. Kazan is redelijk patriarchaal en heeft een vrij conservatieve cultuur. De stad staat bekend om het feit dat ze bijna nooit oppositie uitoefenen en dat er geen protesten plaatsvinden. Toch organiseerden zij zelfs protesten in 2021 na de arrestatie van Navalny. Dat vertelt me dat Navalny toch iets had, dat hij iemand belangrijk was. Mensen kenden hem.'

Een Rusland na Poetin

Zie je de situatie in Rusland verslechteren na Poetin? 
'Geen idee, het hangt er een beetje vanaf. Ik vrees dat als er iets gaat veranderen, het een terugkeer zal zijn naar het tijdperk voor Poetin. Dus er is wel een grote kans dat het zal verslechteren. De verandering zal dan waarschijnlijk ook komen van het establishment, al hoop ik dat het vanuit het volk gebeurt.'

Heeft u het gevoel dat het Westen maar toekijkt? 
'Poetin kwam niet gisteren aan de macht. Hij was er al in de jaren '90 en toen deed hij al shit. Hij vermoordde toen al journalisten. Jaren geleden schudde hij nog handjes met Mark Rutte op de Nord Stream. Merkel was daar ook. Het Westen was toen blij met een comfortabel, autoritair regime. "Hou de Russen veilig en kalm, en we zullen vrienden worden." Dat zie ik opnieuw gebeuren.'

'Russen verwachten en hopen niet op het Westen. Daarnaast krijgen ze veel anti-Westerse propaganda. Maar ook het Westen is niet altijd de held en spookt soms shit uit, zoals tijdens de bombardementen op Belgrado of de Irakoorlog.'

Heeft Poetin iets om voor te vrezen bij de toekomstige verkiezingen? 
'Neen. Het is gewoon een manier om zichzelf te legitimeren. Dan kan hij zeggen: "Kijk, wat ik doe is oké. Het volk heeft voor mij gekozen."'