“We hebben geen prikkeldraad aan onze grenzen hé”

Professor Jan Van Hove is verbonden aan de onderzoeksgroepInternationale Economie van de KU Leuven. Hij acht een einde aan de Schengenzone ergonwaarschijnlijk: "Schengen heeft ook een aantal voordelen opgeleverd. Mengaat die ook niet overboord gooien voor een fenomeen dat relatief tijdelijk iszoals de vluchtelingenstroom. Het Verdrag van Schengen voorziet zelf eentijdelijke opheffing van het verdrag in principe voor extreme omstandigheden.In het verleden waren dat dan bijvoorbeeld voetbalwedstrijden, nu zitten we dannatuurlijk met heel de vluchtelingencrisis. Maar om fundamenteel heel Schengenonderuit te halen, daar geloof ik niet in. Schengen hangt samen met heel deEuropese interne markt, dat gaat men niet zomaar opgeven.”

Zou een mini-Schengendan een optie zijn?
Jan Van Hove: "Op zich zouden ze dat kunnen doen omdat niet alle EuropeseUnie-lidstaten lid zijn van Schengen. Je hebt het Verenigd Koninkrijk enIerland. Die zijn erbuiten, vooral omwille van de angst voor migratie, om overweldigd te worden door de migrantenstromen. Dan zijn er landen zoalsRoemenië en Bulgarije. Die mogen nog niet meedoen, omdat de instellingen nog nietklaar zijn om zich aan te passen aan Schengen. In principe zou je kunnen zeggendat een land uit de Schengenzone zou kunnen stappen, denk bijvoorbeeld aanGriekenland of Italië waar relatief veel vluchtelingen binnenkomen. Bijonderling akkoord zouden die landen tijdelijk uit de Schengenzone kunnen gezetworden. Nu anderzijds zou dat gezien worden als afgang."

Zijn er aleconomische gevolgen van de grenscontroles van Frankrijk te merken?
Van Hove: "Om België te bekijken nu, is natuurlijk een heel moeilijkmoment. We hebben ook extra veiligheidsmaatregelen naar aanleiding van deaanslagen in Brussel, dus die twee zaken vallen nu toevallig spijtig genoegsamen. Dan is het moeilijk om te zeggen welke controles met welkegebeurtenissen te maken hebben.

Er zijn een aantal studies lopende waarin deimplicaties van de gehele opheffing van Schengen wordt onderzocht. En dan krijgje een beetje het omgekeerde beeld van wat men vroeger altijd stelde van diestudies. De Schengenzone werd gecreëerd om de transactiekosten van mensen,goederen en diensten over de grenzen heen te verplaatsen in Europa te verlagen.

Die verlaging van de transactiekosten beïnvloedt op een positieve manier deeconomische welvaart. Nu kan je de redenering omdraaien als je zegt: kijk alsje die vrijheid opgeeft omwille van vluchtelingenproblematiek, omwille vanveiligheid of wat dan ook, dan ga je inderdaad terug meer transactiekosten inhet leven roepen."

"Praktisch gesproken, als we als individuen op reis gaan,gaan we tijd verliezen aan grenzen, zeker op luchthavens. Voor mensen die inbedrijfsomgeving werken, is dat tijdverlies voor een stuk. En tijd is geld.In die zin is er een economische kost. Ongetwijfeld."

Koffie, alcohol, sigaretten

Naast deze kosten,zou de lokale economie er ook wel bij kunnen varen?
Van Hove: "Men bewaakt op dit ogenblik de grote grensovergangen. Erzijn een sporadische controles langs de grenzen in het algemeen. We hebben geenprikkeldraad aan onze grenzen hé. Dat is nog een stap verder. Ik denk als jedat een beetje historisch bekijkt dat er altijd relatief veel grenshandel isgeweest. Het is een beetje goedkoper aan de andere kant voor de koffie, desigaretten, de alcohol of wat dan ook. Dat soort grenshandel is er altijdgeweest. Als je dat natuurlijk wat gaat afzwakken met meer controles, danvermindert de handel op die manier. Sommigen zullen daar van profiteren, anderezullen daar verlies door lijden. Je krijgt dus wel die dynamische effecten."

"Alsik denk aan grensdorpen in de Europese Unie, hebben ze natuurlijk een beetjedie bevoorrechte status als doorgeefluik. Als je het op langere termijn danbekijkt, kan ik me voorstellen dat een dorp als Schengen een negatieve dynamiekkunnen ondervinden als het Verdrag van Schengen eindigt."

"Aan de Belgisch-Nederlandse grens zijn er dedorpen Baarle-Nassau en Baarle-Hertog. Dat zijn eigenlijk twee dorpen die doorelkaar lopen. Sommige straten zijn Nederlands grondgebied, andere straten zijndan weer Belgisch grondgebied. Dat is ook altijd zo’n dorpsgemeenschap geweestdie geprofiteerd heeft van toeristen die aan twee kanten van de grens kwamenkopen. Je ziet dat dat effectief achteruit gegaan is vanaf er open grenzengekomen zijn."

Hoe belangrijk is hetSchengenakkoord in de Europese Unie?
Van Hove: " Zelfs als je Schengen opheft,blijven die landen nog wel in de Europese markt zitten. Het principe dat jegoederen mag transporteren naar andere landen toe, mag verkopen naar anderelanden, is een veel fundamenteler principe dat niet zomaar onderuit gehaaldzal worden. Dan zou je echt de kern van de Europese integratie uithollen.Schengen heeft uiteindelijk puur en alleen te maken met grenscontroles op zich,identiteitscontroles, de vlotheid van de transacties aan de grenzen. EnSchengen is een heel praktisch akkoord maar met een serieuze positieve impact.Ik denk dat we dat moeten beseffen."

Zouden er ookpositieve gevolgen zijn aan het einde van de Schengenzone?
Van Hove: "Uiteindelijk is het veel belangrijker om te kijken naar dehele maatschappij. Het negatieve zal altijd doorwegen. Het heeft economischeerder een negatief effect dan een positief effect. Kun je natuurlijk de kostvan migratie becijferen? De kost van potentiële aanslagen? Dat is natuurlijkeen heel andere dimensie. Misschien een belangrijke les die we geleerd hebben.Je kunt alleen een Schengenzone hebben die werkt als je de buitengrenzenbewaakt. Daar komt het heel essentieel op neer. Als je open deuren hebt aan jegrenzen dan krijg je natuurlijk een doorstroom van alles en iedereen. Dat isnooit de bedoeling geweest van de Schengenzone."