'Wat Israël nu nodig heeft, is reanimatie'

Vanuit zijn studentenkamer in Jeruzalem steekt Thomas fervent van wal over het onrecht dat de huidige regering van Netanyahu in Israël teweegbrengt. Hij weet dat niet iedereen zijn mening deelt, maar zelf is hij kritisch voor het land waarin hij opgroeide.

Sinds de intrede van de extreemrechtse, radicaal-zionistische coalitieregering in november 2022 komen veel burgers wekelijks op straat. Beelden van duizenden demonstranten in rode gewaden uit The Handmaid's Tale, met LGBTQ+-vlaggen of 'Red de democratie'-borden, gaan intussen de wereld rond.

Hoe komt het dat net nu zoveel Israëlis op straat komen?
Thomas: 'Wel, er zijn veel problemen in de Israëlische politiek. Dat is niks nieuws. (lacht) Maar de aanleiding om nu te protesteren zijn vooral de justitiële hervormingen die de nieuwe regering wil doorvoeren. Daarmee overschrijden ze een grens. De gerechtelijke hervormingen zouden in feite elk mechanisme afschaffen dat de rechten van minderheden in Israël momenteel beschermt. Als het voorstel wordt aangenomen zoals het nu is opgesteld, zal het hoogstwaarschijnlijk beetje bij beetje de Israëlische democratie uithollen.'

'Ik geloof dat veel mensen dat beseffen en daarom komen ze op straat. (Op dreef) Als we onze democratie zelf niet kunnen verdedigen, verliezen we de hoeksteen om alle andere kwesties zoals de Palestijnse bezetting aan te pakken. Veel buitenlanders begrijpen niet dat het Hooggerechtshof en het gerechtelijk apparaat de enige mechanismen zijn die de Israëlische regering ter verantwoording kunnen roepen. We hebben geen formele grondwet of tweede wetgevende kamer.'

'Israël is erg verdeeld en gepolariseerd: je bent politiek rechts of links, seculier of religieus, tegen Netanyahu of pro Netanyahu: het is zo ver gekomen dat sommigen Netanyahu als een koning zien! Alle nuance is verdwenen: dat is alarmerend. Door deze protesten denk ik dat mensen eindelijk wakker worden en dat ze het gevaar inzien van simplistische verhalen en de toenemende macht van de regering.'

Je bent nog maar net terug van Erasmus. Wist je meteen dat je mee zou gaan protesteren?
'Ja, het was geen optie om aan de zijlijn te blijven staan. De democratie staat op het spel. Ik besef goed dat ik zelf bevoorrecht ben in deze situatie – ik ben een witte man met een Frans paspoort – maar de geplande hervormingen zouden het leven van veel andere mensen in Israël ingrijpend kunnen veranderen.'

En dan heb je je aangesloten bij de studentenprotesten.
'Ik heb besloten om de studentenprotesten in Jeruzalem te vervoegen, omdat ik mij bij deze groep het meest op mijn gemak voelde. Ik organiseer nu mee acties. We proberen ook interactie te hebben met mensen op straat om standpunten uit te wisselen.'

'De grootste protesten die de media halen, vinden wekelijks op zaterdag plaats, voornamelijk in Tel Aviv. Tijdens zulke protestdagen proberen we het dagelijkse leven te remmen door onder meer straten te blokkeren om de overheid te dwingen om iets aan de situatie te veranderen.'

'Een sleutelmoment was het publiekelijk verzet van de minister van Defensie Yoav Galant tegen de hervormingen, waarna hij door Netanyahu ontslagen werd (intussen is dat ontslag weer ongedaan gemaakt, red.). Toen werd er duidelijk een grens overschreden en zijn er spontaan protesten uitgebroken in het hele land. Toen verklaarde Netanyahu dat hij de justitiële hervorming zou uitstellen. En in die situatie zitten we nog steeds.'

'Maar dat is nog geen overwinning: een van de voorwaarden voor de pauze was een belofte aan de minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben-Gvir dat hij een gewapende macht onder zijn controle zou krijgen. Dat zou de oprichting betekenen van een particuliere militie: dat kan echt niet in een democratische samenleving.'

Zijn het vooral jongeren die protesteren? En hebben de meesten dezelfde politieke overtuiging?
'De meeste demonstranten die ik heb gezien komen uit de middenklasse. De meerderheid heeft een goede economische achtergrond of komt uit een familie met prestigieuze posities in het leger of de media. Dat geldt niet voor iedereen, natuurlijk. Ik wil zeker niet veralgemenen. Maar dat beeld vervormt de intentie van de demonstranten wel: de protesten worden afgeschilderd als de strijd tussen de bevoorrechten, de elitaire Asjkenazische Israëli's, "met de Rolexen" tegen de meer traditionele, conservatieve, Sefardische Joden.'

'In het begin van de protesten was de meerderheid van de betrokkenen afkomstig van de liberale linkervleugel van Israël uit Tel Aviv. Maar intussen ken ik ook personen met andere politieke overtuigingen die zich verzetten tegen de hervormingen. De situatie is niet zwart-wit. En het leeft niet enkel onder jongeren. Ook volwassenen hebben het gevoel dat het land waarin ze zijn opgegroeid, met al zijn problemen, verontrustend veel aan het veranderen is. De fundamenten brokkelen af.'

De protesten zijn gericht tegen de geplande justitiële hervormingen. Hoe zit het met de situatie in Palestina?
'Zelf denk ik dat de Palestijnse bezetting een van de grootste problemen – zoniet het grootste probleem – is in Israël. Zowel praktisch als moreel. Ik denk dat veel betogers tegen de bezetting zijn, maar het is ook belangrijk om de twee kwesties van elkaar te scheiden.'

'Laat ik het uitleggen met een metafoor: Israël ligt momenteel als een bloedende patiënt op tafel. Om de toekomst van de patiënt te redden, moeten we een operatie uitvoeren: we moeten de Israëlische bezetting van Palestijnse gebieden stopzetten. Maar wat de patiënt op dit moment nodig heeft, is reanimatie: als we geen basisniveau van democratie behouden, is het onmogelijk om later grotere problemen nog op te lossen. Als we democratie als een spectrum zien, scoort Israël nu misschien zwak, maar er is wel enige vorm van verantwoording aan het volk. De geplande hervormingen zouden zelfs dat verloren laten gaan.'

'In de strijd tegen Netanyahu's hervormingen hebben we – helaas – ook de steun nodig van mensen die de bezetting steunen. Als de protesten nu ook focussen op Palestina, zullen we veel medestanders verliezen. En we hebben iedereen nodig, als een eerste stap.'

Wat denk je dat er nu staat te gebeuren in Israël?
'Persoonlijk geloof ik niet in het doemscenario waar sommige mensen het over hebben: dat het Hooggerechtshof de hervorming niet zal accepteren en dat we in een constitutionele crisis terechtkomen waarin noch het leger noch de politie weet naar wie ze moeten luisteren als autoriteit. Ik hoop dat we zullen blijven protesteren zolang de hervorming op tafel ligt, en dat we een passend resultaat kunnen bereiken door naar de bevolking te luisteren waarbij ook het respect voor de regering behouden blijft.'

'Het is momenteel hoopgevend om te zien wat er gebeurt als mensen zich verenigen en hun stem verheffen. We mogen de kracht van het volk niet vergeten, vooral in deze onrustige tijden waarin wereldwijd veel democratieën met problemen kampen.'