Tegen de Stroom in: Tussen twee werelden

Vier dagen verblijf ik bij de familie Suliman in hetdorp Jugenheim. Alaa Eddin is 21 en stelt zichzelf meestal voor als “Alladin”.Sinds eind 2014 woont hij in een klein appartement met zijn broer Mohamad, zijnzus Fatima en zijn ouders Mahmoud en Amira.

Hoewel ik de familie niet ken, word ik ontvangen als eenbroer. Alaa Eddin zegt dat ik in zijn bed mag slapen en dat hij op de zetelslaapt. Hij staat erop: “Syrische gastvrijheid.” Ik slaap in het bed vanAlladin, maar dit is geen sprookje. Het is een onderdompeling in het alledaagseleven en de toekomstdromen van een Syrisch gezin in Europa.

Vergelding

’s Ochtends heb ik een lang gesprek met de goedlachse vadervan het gezin. Mahmoud is de trotse opa van negen kleinkinderen. In Syriëmaakte hij carrière bij een luchtvaartmaatschappij. Hij was rijk, maar in 2011vloog hij plots in de gevangenis.

In de lente van dat jaar ging er een revolutiegolf over deArabische wereld. In Syrië werd de opstand bloedig onderdrukt door het regimevan Bashar al-Assad. “Ik werd zomaar opgesloten in een cel van 1,70 op 3 metermet tien personen,” vertelt Mahmoud. “Slapen was onmogelijk. Gelukkig kon ik naeen week vrijkomen, omdat mijn broer connecties had.”

Kort daarna besloot Mahmoud ontslag te nemen als manager opde luchthaven van Damascus. Het leek hem beter om thuis af te wachten hoe desituatie zou evolueren. “Aan een controlepunt werd iemand drie uur langgeslagen met stokken en een riem. Een vermoeden van betrokkenheid bij derevolutie was daarvoor voldoende. We waren bang om buiten te komen.”

Een afsplitsing van het leger van Assad begon zich in dieperiode te organiseren als het Vrij Syrisch Leger. Na een nederlaag van datopstandig leger in juli 2012 volgde een vergelding in de stadswijk van Mahmoud.“De troepen van Assad trokken de stad in en vermoordden in een paar uur tijdiedereen op straat. Van acht tot tachtig jaar oud, iedereen. Met mijn gezin konik gelukkig tijdig vluchten.”

Een maand later gebeurde opnieuw iets soortgelijks. “Nadien legde hetleger de lijken op een hoop, gooide er benzine over en stak ze inbrand. Tussen de lijken lagen echter ook gewonde mensen die nog niet doodwaren.” Terwijl Mahmoud mij die gruweldaden vertelt, bakt zijn vrouw Amiraomelet voor het ontbijt.

Olijven

“Daarna plaatste het leger scherpschutters op de daken. Elkedag schoten ze een paar mensen neer. Een vrouw droeg een baby van één jaar.Eerst werd de baby doodgeschoten en dan de moeder. In die periode dacht ik: watmoet ik toch doen?” Mahmoud zag twee opties: zich aansluiten bij het VrijSyrisch Leger of naar het buitenland gaan. “Bij die eerste optie was de kansgroot dat mijn zonen zouden sneuvelen, dus besloot ik om naar Egypte te gaan.”

In Egypte werkten Alaa Eddin en Mohamad twaalf uur per dagvoor zeer weinig geld, als ze geluk hadden. “Daar was geen toekomst voor mijnzonen,” denkt Mahmoud terug aan die zware jaren in Caïro. Eind 2014 kon hetgezin naar Duitsland komen.

Amira maakt duidelijk dat we bijna kunnen eten en dus legtMahmoud zijn monoloog neer. Hij gaat naar de badkamer en ik kijk nog even waarMohamad mee bezig is. Vaak kijkt hij voetbalfilmpjes met de kunsten vanCristiano Ronaldo op zijn laptop, maar nu speelt een nieuwsverslag met Engelseonderschriften. Hij vraagt mij om het te vertalen naar het Duits. Het gaat overde paus die een vluchtelingenkamp op Lesbos bezoekt. Mahmoud komt uit debadkamer en kijkt mee. De 62-jarige man kan zijn tranen niet meer onderdrukken.Ik geef hem een schouderklopje om toch iets te doen.

“Elke nacht droom ik van Syrië, maar ik verplicht mezelf omer overdag niet aan te denken,” zegt hij tijdens het ontbijt. Toch blijkt datmoeilijk. Ook in de olijven op tafel zit zowel de warme herinnering aan zijnvooroorlogse thuisland, als de oorlog zelf.

“Eeuwenoude olijfbomen stonden erop mijn landgoed. Ik gaf daar vaak feesten met lam aan het spit. Veelolijfgaarden branden nu af door vatenbommen. Of ze worden gekapt tijdens destrenge winters als brandhout. Mensen eten nu ratten en gras.” Het lijkt alsofik naar mijn opa luister, die jeugdherinneringen aan de Tweede Wereldoorlogvertelt. Maar ik zit aan een Syrisch ontbijt in een Duits dorp en deherinneringen zijn vers.

Endoscopie

Vijftig dagen na hun aankomst in Jugenheim gaf Alaa Eddineen speech op een dorpsfeest om in naam van de vluchtelingen het dorp tebedanken. Iemand had zijn Arabische tekst omgezet naar fonetisch Duits. Meerdan een jaar later spreekt Alaa Eddin goed Duits én Engels. Samen metMohamad volgt hij elke dag vijf uur Duitse les en Engels leerde hij door veel popmuziekte luisteren.

Ook papa Mahmoud wil Duits leren, maar een uur les per weekvan een lieve man in het dorp volstaat niet. “Ik zoek een Duitse vriend omdagelijks mee te oefenen, maar die is moeilijk te vinden...” Hij kijkt veelDuitse natuurdocumentaires en start binnenkort met een intensievere cursus.Maar op zijn leeftijd is een nieuwe taal leren moeilijk en dat frustreert hem.

De twee jongste zonen van Mahmoud volgen naast hun Duitseles ook rijlessen en hebben een betaalde stage beet. Alaa Eddin werkt alscomputerhersteller, Mohamad werkt in de auto-elektronica. Het zijn lange dagen,maar ze zijn heel blij dat ze een klein inkomen hebben. Hun zus Fatima werkt inde kinderopvang.

“Alleen Amira en ik hebben geen job. Niemand wil ons,” lachtMahmoud. Samen met zijn vrouw hoopt hij een krantenwinkel te beginnen.Stilzitten is niets voor hem, maar er zit niets anders op. Voorlopig leeft hij tussentwee werelden: Syrië en Duitsland. Het recente verleden en de mogelijketoekomst. Dinsdag moet Mahmoud een endoscopie ondergaan. Maar eigenlijk weethij de uitkomst al. Met een halve bulderlach wijst hij eerst naar zijn buik endan naar zijn hoofd: “Het probleem zit niet hier, maar hier.”

“Zoals veel Syriërs heb ik stress,” zegt Mahmoud. Hijherhaalt het woord stress een paar keer, maakt met zijn handen wilde gebarenrond zijn hoofd en legt dan uit wat hij bedoelt: “We zijn constant bezig methoe het met onze vrienden en familie in Syrië of elders gaat. In Caïro was ikacht uur per dag het nieuws over de revolutie aan het volgen op het internet ofaan het bellen. Dat stopt nooit.”

Vrienden

Die stress kan een van de oorzaken zijn waarom sommigeSyriërs niet voldoende initiatief nemen om iets te maken van hun leven inDuitsland of om de taal te leren. “Daaraan erger ik mij soms bij Syrischevrienden,” vertelt Alaa Eddin. “Ze zeggen wel dat ze iets gaan doen, maar hetgebeurt niet. Ik spoor hen soms aan om meer te proberen, maar dat is eenmoeilijke boodschap.”

Alaa Eddin is een open persoon en doet wel veel moeite. Tochblijkt écht contact maken met Duitsers moeilijk. “Mensen zijn meestal heelvriendelijk, maar ik voel toch een afstand. Verder dan vriendelijk zijn, gaathet niet. Soms word ik ook genegeerd, dat is echt pijnlijk. Als je “hallo” zegttegen iemand en die doet gewoon alsof je niet bestaat; daar kan ik niet bij.”

“Mijn collega’s van de computerreparatie zijn gewoon collega’szonder meer. Na het werk iets gaan drinken zit er niet in. Ik heb wel veelvrienden van andere landen, buitenlandse studenten bijvoorbeeld. Maar metDuitsers ligt dat blijkbaar moeilijker. Hoe kan ik de Duitse cultuur lerenbegrijpen zonder Duitse vrienden? Tja, het zal wel komen...”

Desondanks bouwt Alaa Eddin hier een leven op en hoopt hijeen universitair diploma te halen. Waar uiteindelijk zijn toekomst ligt, weethij nog niet. “Enerzijds wil ik na de oorlog zeker terug naar Syrië, want hetis mijn land. Anderzijds zal ik tegen dan hier iets hebben opgebouwd. Het zalsowieso een moeilijke beslissing worden.”

Voetbal

Op zaterdagavond komt er altijd familie over de vloer bij deSulimans. Adnan is een andere broer van Alaa Eddin en woont al langer inDuitsland. Dankzij hem zijn ze naar hier kunnen komen. Hij zet plastiek zakkenvol met groenten en fruit op tafel. Adnan weet dat zijn vader het krap heeftmet het geld dat hij krijgt van de Duitse overheid. Ik vraag me af hoe hetvoelt om als voormalig manager eten van je zoon te moeten krijgen en geld vande overheid. Mahmoud is ontzettend dankbaar, maar heeft wellicht al vaak zijntrots moeten inslikken.

Na de heerlijke kookkunsten van Amira blijft het vuur nogeven opstaan. Er worden kooltjes op verhit voor de waterpijp. Adnan steltondertussen wat vragen over mijn reis. “Ah, je vlucht met de fiets voor hetterrorisme in België? En dan kom je bij ons terecht...” grapt hij. “En hoeveelkost je fiets? Die ga ik straks pikken!” We lachen samen de vooroordelen over vluchtelingenweg, maar hij lacht wat groen. Kort daarna zegt hij even ernstig hoe erg hijhet vindt dat zijn godsdienst en moslims geassocieerd worden met dieterreurdaden. Dan kijken we wat grappige filmpjes op YouTube, drinkenalcoholvrij bier en de Sulimans lurken aan de shisha.

Na een nacht slaap betekent zondag ook in Jugenheim voetbal.“Ik had me aangesloten bij de lokale club hier, maar dat werkte echt niet. Zelieten mij vooral alleen spelen en veel interactie was er niet. Dan ben ik ermeegestopt,” vertelt Alaa Eddin. “Nu kan ik veel beter Duits dan toen, dus misschien probeer ik hetopnieuw bij een andere club.”

Voorlopig speelt hij voetbal met zijn Syrischevrienden en familie op het veld naast die club. Vandaag speel ik mee en er isook nog één jonge Duitser. Op ons na is de situatie helder: op het ene veldspelen twee Duitse ploegen en op het andere twee Syrische. Zo gaat het eraantoe op een zondag in Jugenheim in 2016.