Schuldenberg voor de pechgeneratie: 'Het is echt noodzakelijk dat ik een bijbaan heb'

Tot het studiejaar 2015 ontving elke Nederlandse student een maandelijkse studiebeurs. Het precieze bedrag hing af van bepaalde factoren: de inkomsten van je ouders, of je al dan niet op kot zat enzovoort. Om meer geld vrij te maken om in het onderwijs te investeren, voerde de Nederlandse regering het leenstelsel in. Dat zou studenten toelaten om aan een lage rente en onder goede voorwaarden te lenen. Al draaide dat in de praktijk niet zo uit.

Torenhoge schuldenberg

Onder het beruchte leenstelsel namen de studieschulden fors toe. Veel studenten studeerden af met torenhoge schulden. Begin 2021 bedroeg de gemiddelde studieschuld 15.200 euro. Bedragen tot 50.000 euro zijn ook al lang geen uitzondering meer. Op dit moment hebben meer dan 1,6 miljoen Nederlanders samen een uitstaande studieschuld van 24,4 miljard euro.

Dat soort bedragen zorgt voor veel stress bij studenten. Het kan namelijk jaren duren vooraleer je zo’n schuld hebt terugbetaald. Daarbovenop wordt je uitstaande studieschuld bijvoorbeeld ook mee in rekening genomen wanneer je later een hypotheek wilt aanvragen, terwijl er aanvankelijk beloofd was dat de lening daar geen invloed op zou hebben. 'Dat maakt me echt heel erg boos', zegt Tessa, een Nederlandse KU Leuven-student, daarover.

Dat het leenstelsel voor veel stress kan zorgen, beaamt ook Eveline. Ze studeert in Tilburg. 'Als ik nadenk over mijn toekomst, baal ik enorm van het leenstelsel. Nu leen ik maximaal, wat neerkomt op duizend euro per maand.' Rianne studeert net zoals Tessa in Leuven: 'Het is jammer dat er één generatie is die zoveel pech heeft.'

'Momenteel durf ik eigenlijk ook niet eens meer de site te openen waarop je je totale studieschuld kunt zien', voegt Eveline toe. Ook Tessa kent een gelijkaardig verhaal: 'Ik open de app van DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs, app waarop je onder andere kan zien wat je studieschuld bedraagt, red.) echt nooit, want ik vind het heel demotiverend.'

Nieuw systeem

Bij de Nederlandse verkiezingen van vorig jaar was het leenstelsel een hot topic. Studenten lieten hun afkeur voor het systeem vaak horen. Met succes dus: de nieuwe regering heeft voorgenomen om vanaf studiejaar 2023 weer een basisbeurs te introduceren. De grootte van die basisbeurs is evenwel nog niet bekend, al worden er sommen van ongeveer 300 euro genoemd.

Goed nieuws voor de nieuwe studenten dus. De studenten die onder het leenstelsel grote schulden hebben opgebouwd, zijn daar echter niets mee. De vraagt rijst hoe de zogenaamde 'pechgeneratie' gecompenseerd kan worden. De nieuwe Nederlandse regering liet weten dat ze studenten van de pechgeneratie de keuze willen bieden tussen korting op hun studieschuld of korting op een volgende studie.

Voorlopig heeft de Nederlandse regering die compensatievergoeding per student voorzien op duizend euro. 'Ik zou het eerlijker vinden als ze uitrekenen hoeveel geld we gemist hebben door geen basisbeurs te krijgen, en dat bedrag dan van onze schuld aftrekken', stelt Tessa als alternatief voor.

Als de basisbeurs inderdaad 300 euro zal bedragen, leert een eenvoudige rekensom dat een student die vijf jaar studeert, 18.000 euro aan studiebeurs zou ontvangen. De pechgeneratie is logischerwijs misnoegd over haar duizend euro compensatievergoeding. Eveline is erg ontgoocheld daarover: 'Die 1000 euro is natuurlijk niets in vergelijking met mijn totale studieschuld.'

Lege beloftes

'Daarenboven is het ook zo dat het leenstelsel werd ingevoerd met het idee om het vrijgekomen geld in beter onderwijs te investeren', weet Eveline. 'Nu heeft het al jaren geduurd voordat de overheid de plannen daarvoor überhaupt indiende. Tegen het moment dat ik afgestudeerd ben, zal ik van dat verbeterde onderwijs ook niet eens hebben kunnen profiteren.'

Toen het leenstelsel werd ingevoerd, beloofde de regering dat het weinig impact zou hebben op studenten. Zo zouden ze hun schuld kunnen afbetalen op een termijn van 35 jaar en enkel vanaf het moment dat hun inkomen voldoende hoog was. Én, zo beloofde men, een studielening zou geen invloed hebben op een eventuele latere hypotheek. Op die belofte kwam de regering evenwel terug.

Daar zijn zowel Rianne als Tessa erg bezorgd over. 'Doordat ik maar een lage hypotheek zal kunnen krijgen door mijn studieschuld, zal ik veel langer moeten cohousen of huren', zegt Rianne. 'Aangezien de huizenmarkt steeds duurder wordt, vraag ik me echt af hoe ik het allemaal financieel ga kunnen combineren', voegt Tessa toe.

Aan het werk

Om te voorkomen dat ze een te hoge lening moeten aangaan, doen heel wat Nederlanders studentenwerk. 'Het is wel echt noodzakelijk dat ik werk. Als ik ermee stop, krijg ik mijn huur niet betaald', weet Rianne. Ze werkt 21 uur per week. 'Ik vind het niet erg om te werken, ik vind het zelfs leuk, maar de noodzaak die eraan vasthangt is wel spijtig.'

Tessa zit in hetzelfde schuitje: 'Ik moet ook wel echt elke maand een paar honderd euro verdienen omdat ik anders mijn leven niet kan betalen hier. In België is het redelijk normaal dat je ouders je hele studie betalen, maar in Nederland is die cultuur gewoonweg niet zo.'

Om haar studentenleven te kunnen financieren, moet Tessa dus zowel lenen als een studentenjob doen naast haar studie. 'Hoewel ik het leuk vind, voelt het aan als een noodzaak. Dat is gewoon heel erg stressvol', zegt Tessa nog. Toen Rianne in Leuven kwam studeren, deed ze eerst een hele tijd vrijwilligerswerk. 'In augustus 2020 ben ik echt weer beginnen te werken uit noodzaak, omdat zo’n lening heel confronterend is.'

Een nieuw compensatieplan

'Ik studeer dan nog in België, dus voor mij is het nog redelijk goedkoop. Mijn vrienden in Nederland hebben nog veel meer schulden dan ik, en ze zijn ook veel gefrustreerder', aldus Tessa. Op 5 februari trokken duizenden studenten uit de pechgeneratie naar het Amsterdams Museumplein om daar te protesteren tegen het compensatievoorstel van duizend euro per student.

In de tussentijd heeft de Nederlandse senaat zich ook al uitgesproken tegen de huidige compensatieplannen van de regering. Een meerderheid keurde een motie goed die de regering verzoekt om 'andere mogelijkheden voor compensatie voor deze studenten te onderzoeken en daarover de Kamer binnen drie maanden te informeren.'