Radboud Universiteit niet langer 'katholiek' na conflict met bisschoppen

Een 'schisma', 'excommunicatie' of een 'interdict'? Wat er concreet gebeurd is tussen de Radboud Universiteit en de Nederlandse Bisschoppenconferentie is niet meteen in één woord samen te vatten. Wat wel duidelijk is, is dat de Nijmeegse universiteit niet langer het predicaat 'Katholiek' mag dragen na een aanslepende machtsstrijd met de Nederlandse katholieke Kerk.

Radboud lag al langer op ramkoers met de clerus. De universiteit, in 1923 gesticht als de Roomsch Katholieke Universiteit Nijmegen, was het kroonjuweel van de katholieke emancipatie in het calvinistische Nederland. Om dat juweel te beschermen hielden de Nederlandse bisschoppen decennialang een stevige vinger in de pap.

Dat was in ieder geval steeds minder naar de zin van de universiteit zelf, die al snel meeging met maatschappelijke trends van ontkerkelijking. In 2004 viel het woord ‘katholiek’ al uit de naam van de instelling. De nieuwe Radboud Universiteit werd vernoemd naar de heilige Radboud, een tiende-eeuwse bisschop wiens naam in het buitenland niet uit te spreken was.

De leer van de Kerk

Achter de schermen hield de clerus evenwel de touwtjes strak in de handen. Als vanouds behielden de bisschoppen immers het voorrecht bestuurders voor de universiteit en het bijhorende ziekenhuis te benoemen. De Bisschoppenconferentie maakte van die bevoegdheid een erezaak en weigerde iedere bestuurder die 'de leer van de Kerk' niet onderschreef. Een jaar geleden werd om die reden een bestuurder die niet voor de Kerk getrouwd was, geweigerd.

Het leidde tot zulke excessen dat de Radboud Universiteit geen bestuurders meer benoemd kreeg. Momenteel voeren drie bestuurders een noodgedwongen derde termijn uit, bij gebrek aan opvolging. Nadat een rechtbank de bisschoppelijke volharding op de vingers tikte, weigerde de clerus te buigen. Met een droge persmededeling maakte de Katholieke Kerk een einde aan een net geen honderdjarig huwelijk: de Radboud Universiteit mocht zich niet langer katholiek noemen.

In een antwoord aan Veto verduidelijkt de Bisschoppenconferentie haar standpunt: 'Wanneer een universiteit door katholieke bestuurders wordt geleid, zal het beleid van de universiteit worden gekenmerkt door een herkenbare katholieke identiteit. Van belang hierbij is ook dat een bestuurder van een katholieke universiteit zelf actief het geloof belijdt en zijn of haar leven vormgeeft volgens de leer van de Rooms-Katholieke Kerk.'

Volgens de Bisschoppenconferentie moeten bestuurders van een katholieke universiteit 'de katholieke identiteit van de universiteit bewaken en bevorderen.' Dat heeft ook een invloed op de praktijken van het aan de universiteit verbonden ziekenhuis RadboudUMC: 'We verwachten dat een bestuur het belang onderstreept en verdedigt van handelen volgens ethische waarden zoals de beschermwaardigheid van het menselijk leven.'

Steen des aanstoots

Critici beweren dan ook dat de intrekking van het predicaat niet enkel het gevolg is van het conflict rond de bestuurders. Een optelsom van discussies rond euthanasie, abortus, ivf en vooral het nieuwe transgendercentrum in het ziekenhuis verziekten de relaties al langer: 'Dat transgendercentrum was voor de Nederlandse bisschoppen de laatste steen des aanstoots', getuigde Wim van der Meeren, een nieuwe bestuurder bij de toezichtsraad, in de lokale pers. 'De bisschoppen hadden gehoopt het transgendercentrum te kunnen tegenhouden via ons.'

Na het geloofsverlies van de Radboud Universiteit blijft Tilburg University de enige Nederlandse universiteit die het woord katholiek in haar naam mag dragen. Ook de KU Leuven beschikt nog over dat predicaat. De vier Vlaamse bisschoppen die nog in haar Inrichtende Overheid zetelen beschikken wel enkel over een raadgevende stem.