Oorlog, migratie en kokend bloed: dit was het Europees verkiezings­debat

Minos, de provincie Vlaams-Brabant en KU Leuven Fonds involvEU organiseerden woensdag het Europees verkiezingsdebat. Studenten van het vak European Politics kozen de thema’s van de avond. 

Een grondige kennis van die Europese Unie zag moderator Steven Van Hecke met een kwinkslag als vereiste: ‘Alleen wie het verschil kent tussen de Raad van Europa, de Europese Raad en de Raad van Ministers, zit hier op zijn plaats’, klonk het.

De uitgenodigde politici werden geordend volgens de positie van hun fracties in het Europese parlement, van Groen tot Vlaams Belang. Zij zorgden voor een avond zonder overdosis aan oneliners. Er was opvallend veel oog voor inhoud. PVDA kreeg, net als andere partijen zonder Europese zetel, geen uitnodiging. 

Een Europees leger?

Door de oorlog op Europees grondgebied in Oekraïne is het idee van een Europees leger opnieuw actueel. De sprekers kregen de vraag of zo'n Europees leger werkelijk aan de orde is, en waarom de EU vandaag militair achterloopt op de Verenigde Staten, Rusland en vooral China. 

Hilde Vautmans (Open VLD) uitte zich als een sterke voorstander van zo'n gezamenlijk leger. 'De 27 lidstaten geven opgeteld 270 miljard euro uit aan defensie. Dat is evenveel als China en drie keer zoveel als Rusland, maar toch staan we nergens.'

Volgens Vautmans moet het overigens niet bij een Europees leger blijven: ‘Het is tijd voor een gezamenlijke inlichtingendienst en een officiële commissaris voor defensie.’

Ook Jeroen Overmeer (N-VA) bepleitte meer militaire samenwerking tussen de lidstaten. 'Voorlopig werken veel EU-landen met verschillende wapens, die niet compatibel zijn. Zo kunnen we niet samen optreden bij een conflict.' Gezamenlijke bestellingen zijn volgens hem cruciaal: 'Die aankopen moeten er meer zijn bij Europese bedrijven, niet in de Verenigde Staten.'

Daar kon Wouter Beke (cd&v) zich in vinden: 'Investeren in defensie is een zaak van economische return. Nu bestellen Europese landen te vaak in de VS, wat de economie niet ten goede komt.'

Ook Sara Matthieu (Groen) wilde voor defensie minder 'aan het handje lopen van de Verenigde Staten.' Toch uitte ze haar bedenkingen bij een Europees leger: 'We kunnen al maanden niet tot een gemeenschappelijk standpunt komen over de oorlog in Gaza. Voor meer militaire samenwerking is consensus nodig.'

Dat benadrukte ook Bruno Tobback (Vooruit). 'Op dit moment heeft de EU voor buitenlands beleid een unanieme meerderheid van de lidstaten nodig. Dat leidt tot trage beslissingen. We moeten van die unanimiteit af.'

Meer of minder Europa?

Naast defensie brengt de oorlog in Oekraïne ook het uitbreidingsthema terug op tafel. De Europese Unie kende geen grote uitbreidingsronde meer sinds 2004. Nu kloppen Oost-Europese landen steeds harder op de deur van de EU. 'Vijf jaar geleden stond dit thema nog niet op onze radar', zei Van Hecke. 

Wouter Beke (cd&v) leek zich wel te kunnen vinden in een uitbreiding. Toch bracht hij enige nuance: 'Charles Michel sprak van tien nieuwe lidstaten in 2030. Daar geloof ik niet in.'

Ook Bruno Tobback (Vooruit) wil werk maken van een uitbreiding van de Unie. 'Maar dat zal minder snel lukken er misschien wordt gedacht.'

'We kunnen de landen die lid willen worden niet eindeloos afwijzen. Het is onze verantwoordelijkheid hun aanvraag ooit te aanvaarden. Anders is de Europese Unie straks omringd met landen die niet meer met ons willen samenwerken.'

Zowel Beke als Tobback erkennen echter dat een uitbreiding ook gepaard moet gaan met een aanpassing van de structuren van de EU: 'We kunnen niet naar een commissie met 40 eurocommissarissen.' 

Tom Vandendriessche (Vlaams Belang) benadrukte dat Vlaams Belang een pro-Europese partij is, die bereid is tot uitbreiding, maar dat ze niet houdt van de Unie zoals die vandaag bestaat. 'Vlaams Belang pro-Europees? Dat is fake news', reageerde Vautmans.

Gesloten grenzen?

Migratie is één van de belangrijkste thema's voor de verkiezingen van 9 juni op federaal vlak, maar ook op Europees niveau. Van Hecke vroeg de politici hoe ze het nieuw migratie- en asielpact van de huidige legislatuur evalueren.

Tom Vandendriessche (Vlaams Belang) mocht de spits afbijten bij het thema. Zijn partij is ontevreden over het huidige Europese migratiebeleid. 'Vlaams Belang wil die aanpak fundamenteel veranderen', stelde Vandendriessche. 'Als dat niet lukt, dan gaan we voor een ophoud zoals in Denemarken.' 

Dat Deense model is echter onlangs herzien. Denemarken wilde minder migratie, maar moest op die beslissing terugkomen. Door een tekort aan hoogopgeleide arbeidskrachten, mikt het opnieuw op buitenlandse studenten. 

Verder wees hij op het belang van asielopvang buiten de Europese Unie. 'Vlaams Belang vindt het recht op asiel waardevol en wil dat beschermen, maar tolereert illegale migratie niet.'

'Mijn bloed kookt als ik Vandendriessche hoor spreken', antwoordde Hilde Vautmans (Open VLD). 'Als ik in een land zou wonen waar vrouwen gediscrimineerd worden, dan zou ik ook vluchten. We moeten samenwerken binnen dit dossier, en daarom is het nieuw migratie- en asielpact noodzakelijk.' 

Toch wees ze op ruimte voor verbetering: 'Er moet meer aandacht gaan naar de migratie van minderjarige, onbegeleide kinderen. Tienduizend van hen zijn op dit moment vermist.'

Wouter Beke (CD&V) was het grotendeels eens met Vautmans. 'Er worden voortdurend arbeiders gezocht, en daarom is gecontroleerde migratie nodig', vulde hij aan. 'De omvolkingstheorieën van Vlaams Belang zijn er enkel om de mensen angst aan te jagen.'

Europees examen

Moderator Van Hecke greep bewust weinig in tijdens de redevoeringen van de politici. 'Als u een moderator wil die zijn panelleden onderbreekt, kijk dan naar televisie', klonk het. Daardoor verliep het debat sterk gestructureerd, maar ontbrak op bepaalde momenten interactie tussen de sprekers. 

Over slechts één ding waren de sprekers het zeker eens: China bleek de gemeenschappelijke vijand van alle partijen. De opmars van dat land vormde de basis voor uitspraken over de noodzaak van een sterkere of hervormde Europese Unie.

Uiteindelijk wist Hilde Vautmans (Open VLD) het sterkst te overtuigen. Wouter Beke (CD&V) en Bruno Tobback (Vooruit) volgden in haar kielzog. 

Tijd voor 9 juni, wanneer alle stemgerechtigden ouder dan zestien jaar naar de Europese stembus moeten. 'Dan krijgen de panelleden hun examen, en zijn jullie de examinatoren', aldus Van Hecke.