Oekraïense studen­ten na drie jaar oor­log: 'Idee om terug te keren naar Kiev ontsnapt me nooit'

In een drukke koffiebar spreken we af met Vladyslav Fedorenko (Vlad) en Maksym Rebryk, twee Oekraïense studenten die studeren aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte. Beiden kwamen een kleine drie jaar geleden aan in België.

Gemeenschap maakt sterk

De twee studenten ontmoetten elkaar per toeval aan hun faculteit. 'Leuven is een stad met veel samenhang', vertelt Maksym. 'Vanaf dat je één of twee mensen kent, ken je iedereen.' Daarnaast is de Leuvense Oekraïense gemeenschap bijzonder sterk. 'Er is onmiddellijk een band gebaseerd op een historische gebeurtenis, namelijk de oorlog met Rusland', verklaart Maksym. 'Je voelt je meteen verbonden.'

Zeker in het begin van de invasie voelden veel Oekraïeners zich gedesoriënteerd. Daardoor was er meer nood aan een gemeenschapsgevoel. 'Toen was er meer drang, passie en nood om samen te komen', zegt Maksym. 'We zochten elkaar echt op, hadden chatgroepen en deden ook verschillende feestjes met allemaal Oekraïeners', beaamt Vlad.

Omdat Leuven een studentenstad is, voelen Vlad en Maksym een innige connectie met al hun medestudenten: 'Je staat samen op, je gaat naar dezelfde cafés, deelt dezelfde doelen en zelfs dezelfde levensstijl.' Die connectie voelen ze vooral met andere internationale studenten.

Hoewel Vlad steeds meer Vlaamse studenten ontmoet, heeft hij toch het gevoel dat het moeilijker is om met hen in contact te komen. Vlaamse studenten komen soms arrogant over, vinden ze, waardoor het voor hen soms lijkt alsof ze geen internationale studenten willen leren kennen. Pas later hoorde Vlad van Vlaamse studenten dat zij omgekeerd vaak dezelfde indruk hebben.

'Er is sowieso een extra barrière om in aanraking te komen met Vlaamse studenten', legt Vlad uit. 'Aan onze faculteit is er bijvoorbeeld zowel een internationaal als een Nederlandstalig programma. Maar internationale en Vlaamse studenten communiceren niet echt met elkaar.'

Statuut vluchteling 

Voordat hij in België belandde, studeerde Maksym economie in Slowakije. In 2022 stond hij voor een moeilijke beslissing. 'Ik kwam aan het einde van mijn studies, de oorlog begon en ik stond voor een kruispunt', vertelt Maksym. 

Maksym was in zijn vrije tijd vaak bezig met filosofie en besloot om daar meer mee te doen. 'Op een bepaald moment had ik door dat ik mezelf academisch moest uitdagen', verklaart hij. 'KU Leuven heeft de beste faculteit Wijsbegeerte van Europa, dus ik dacht: "dat moeten we proberen".'

Hoewel de keuze om verder te studeren ook gebaseerd was op de escalatie van de oorlog, komt Maksym niet in aanmerking voor het statuut als vluchteling. Dat is omdat hij al enkele jaren in Slowakije had gewoond. Hij wordt wel financieel ondersteund door de KU Leuven. 'Ieder jaar neem ik contact met hen op en leg ik mijn situatie uit. De universiteit heeft nog nooit gefaald om mij de nodige hulp te voorzien.'

Vlad wordt wel officieel erkend als vluchteling. Hij is afkomstig uit Kiev en werd kort na de escalatie van de oorlog opgevangen door een gastgezin in Antwerpen, samen met zijn moeder. In het begin van zijn verblijf in België wilde hij helemaal niet beginnen met studeren. 'Ik wilde terug naar Kiev om daar te studeren, uit liefde voor mijn vaderland en angst voor de toekomst', vertelt hij. 

Zijn moeder en gastgezin hebben hem moeten overtuigen om te studeren aan de KU Leuven. 'Ik was tegen het idee, we hadden ruzies en ik liep zelf eens weg van huis', vertelt Vlad. 'Ik dacht dat het leven in Kiev beter zou zijn', voegt Vlad toe. 'Ik had het mis, maar ik was ook nog maar 17.'

'Het idee om terug te keren naar Kiev ontsnapt me nooit', vertelt Vlad. 'Al bevindt heel mijn leven zich intussen hier, zowel sociaal als academisch.' Ook Maksym uit een gelijkaardig sentiment: 'Realistisch gezien is het moeilijk om een terugkeer naar Oekraïne in te beelden.'

Academisch en beschaamd

Samen met het verlangen om terug te keren naar hun thuisland, ervaren ze beiden ook een gevoel van schaamte. 'Dat komt door de privileges die wij mogen ervaren', verklaart Vlad. Maksym knikt: 'Ik realiseer me, zelfs als ik niet in het leger zat, dat wat ik zou hebben in Oekraïne veel minder zou zijn dan wat ik nu heb.' 

Deze privileges uiten zich bij Vlad en Maksym ook op academisch niveau. 'Je praat met mensen van over heel de wereld en je realiseert je dat de wereld verder gaat', vertelt Maksym. 'Ook in Oekraïne gaat de politiek verder en je probeert dat te begrijpen als samenleving,' gaat Maksym verder. 'Je voelt je gelukkig dat je veilig bent in een relatief welvarend land, maar je erkent ook je privileges.'

Ook Vlad heeft het soms moeilijk om alles te relativeren: 'Het voelt af en toe alsof Leuven een retraite is van de hele wereld met haar geopolitieke spelletjes. Ik voel me geïsoleerd in een bubbel en als ik dat bekijk vanuit het perspectief van een buitenstaander, is dat best surreëel. Tegelijk voel ik me echt op mijn plaats hier.'

Maksym probeert dit gevoel over te brengen met een analogie. Hij vertelt dat het voelt alsof zijn hele leven zich in een kartonnen huisje bevindt. 'Het is comfortabel, maar het lijkt alsof je het in één keer kunt kapot slaan', verklaart hij.

'Alles speelt zich af als in een scène van een toneel', gaat hij verder. 'Maar tegelijkertijd heb ik hier de meest betekenisvolle momenten van mijn leven beleefd. Al mijn diepste vriendschappen en mooiste gesprekken hebben zich hier afgespeeld. Leuven voelt zeer hard aan als thuis', vat Maksym samen.