Nederland, het land waar studenten moesten lenen om te studeren

'Geld lenen kost geld', hoort iedereen die een lening wilt aangaan, behalve de studenten die aankloppen bij de Nederlandse Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Nederlandse leenstelselstudenten ontvangen sinds 2015 geen financiële steun meer van de overheid, dus leenden zij massaal. Volgens studentenorganisaties in Nederland werden lenende studenten niet adequaat gewaarschuwd voor de risico's en gevolgen van het afsluiten van hun studielening. Het protest is inmiddels luid.

Inmiddels kampen de Nederlands studenten met torenhoge schulden waar nu ook een aanzienlijke rente bovenop komt. 'Frustraties onder deze generatie jongeren zijn volkomen terecht', stelt Young United, de Nederlandse vakbond van jonge mensen, en ook het Nederlands interstedelijk studentenoverleg (ISO) volgt hen in die stelling.

De geschiedenis van de beurs

In september 2015 werd de Nederlandse basisbeurs afgeschaft. Die beurs was een vergoeding voor Nederlandse studenten die aan het MBO, het HBO of de universiteit studeerden. Daarmee stond de Nederlandse overheid haar studenten financieel bij tijdens hun studietijd. Het geld dat na die stopzetting vrij kwam, was volgens de overheid voor een investering in verbeterd onderwijs.

Uit onderzoek van het centraal planbureau blijkt dat de leenstelselstudenten minimaal 13.000 euro misliepen door de afschaffing. Studenten die de studie niet zelfstandig konden financieren zonder de basisbeurs, hadden de optie om geld te lenen bij DUO. Destijds was het mogelijk om te lenen tegen een rentetarief van nul procent.

De situatie is veranderd. Hoewel de basisbeurs is heringevoerd, was in 2022 de rente op studieschulden toegenomen van 0 naar 0,46 procent. Inmiddels staat die rente op 2,5 procent. Daarnaast heeft de Nederlandse politiek erkend dat het leenstelselsysteem niet evident was en dat de onderwijskwaliteit niet significant is verbeterd. 

Leenstelselstudenten ontvangen momenteel ongeveer 1.400 euro als compensatie. Volgens Frank Lemmers, bestuurslid bij Young United, is dit bedrag verwaarloosbaar in vergelijking met het geld dat deze studenten zijn misgelopen, zeker nu dat de rente is gestegen.

Jongeren hebben ook een stem

Eind oktober vond in Den Haag een studentenprotest plaats tegen de toegenomen rente, waar vele honderden jongeren zich bij aansloten. Ook Ilse Meijer, studente en opiniemaker, was aanwezig. 'Het voelde goed om een grote groep mensen gezamenlijk boos te zien,' zegt ze. 'Het gaat ons allemaal iets aan.' 

Meijer beschouwt de gestegen rente als onderdeel van een optelsom van onrechtvaardigheid. ‘Eerst wordt bekend dat we geen recht hebben op een eerlijke compensatie, vervolgens wordt er misvattend gedaan alsof we gewoon ‘pech’ hebben terwijl de overheid heeft gefaald, en nu dit.’

'Geen enkele lening is gratis, net zomin deze lening,' stelde DUO, nadat ze de rentetoename bekend maakten. Volgens Young United legt deze uitspraak de kern van het probleem bloot: 'Er wordt veel te weinig naar de jongeren zelf geluisterd.'

'Het klopt dat geld lenen geld kost, maar destijds werd dat zeker niet zo geframed,' vertelt Lemmers. Jorgen Blom, de vicevoorzitter van het interstedelijk studentenoverleg, is het daarmee eens. 'Jongeren voelden zich aangemoedigd om geld te lenen, omdat de rente toch nul procent was,' argumenteert hij. 

Verantwoordelijkheid nemen

Economen reageerden ook op de situatie. Zij stellen dat studenten in principe niet meer gaan betalen, omdat de rente met de inflatie meebeweegt. Dit houdt in dat studenten meer gaan verdienen en economisch gezien dus ook meer rente kunnen betalen.

Volgens Blom is dit echter niet de kern van het probleem. Hij is en blijft van mening dat het probleem te wijten is aan ontoereikende voorlichting over de risico's van lenen. 'Alle andere commerciële instellingen in Nederland zijn wel verplicht om die van tevoren te vermelden', voegt hij toe.

Blom benadrukt bovendien dat nationaal onderzoek heeft aangetoond dat vier op de vijf studenten niet of minder had willen lenen, als ze geweten hadden dat de rente ging stijgen. ‘En de situatie is echt geen lachertje', benadrukt Blom. Hij wijst op dat studenten met een studielening van 60.000 euro, bij het huidige rentepercentage, meer dan de helft van dat bedrag aan rentekosten moeten terugbetalen over een periode van 35 jaar.

Wat nu?

Op 7 november is in de tweede kamer de motie aangenomen dat de rente omlaag moet. Hoe dat er in de praktijk zal worden uitgerold is echter nog niet bekend. Deze onduidelijkheid raakt de belangen van alle jongeren volgens Lemmers. 'Dat is terug te zien in de toename van het aantal vakbondsleden.' 

Young United blijft daarom actief met hun 'Niet Mijn Schuld'-campagne, gericht op het overtuigen van beleidsmakers dat studenten onrechtvaardig behandeld worden. Ze lobbyen in de Sociaal-Economische Raad en voeren gezamenlijk actie met andere jongerenpartijen, zoals het ISO. 'Het doel is om rente op 0 procent te krijgen', stelt Lemmers. 'Want voor velen was het of lenen en studeren of niet studeren.'