Nagorno-Karabach: over dansende soldaten in een compromisloos conflict

Een recentelijk geforceerd staakt-het-vuren zorgt voor heel wat onvrede bij Armeniërs wereldwijd. De autochtone Armeense bevolking, die tot voor kort Nagorno-Karabach bewoonde, trekt massaal weg uit de regio. Het eeuwig aanslepende conflict staat met deze ontwikkelingen weer even in de schijnwerpers. Beroemdheden als Cher en Kim Kardashian zijn het gezicht van talloze initiatieven en de Armeens-Amerikaanse metalband System of a Down maakt na vijftien jaar weer muziek, politieke boodschap incluis. Eén ding is duidelijk: de Armeense kwestie doet veel stof opwaaien.

Ongeloof

Op 10 november werd een akkoord bereikt over een nieuw staakt-het-vuren in de regio Nagorno-Karabach (ook wel Artsakh genoemd). De leiders van Armenië (Nikol Pasjinian) en Azerbeidzjan (Ilham Aliyev) zetten hun handtekening onder het verdrag. Ook Vladimir Poetin, in een bemiddelende rol, deed hetzelfde. Een nieuwe fase in het aanhoudende conflict wordt zo ingeluid. Het is dan ook niet de eerste keer dat het tot een bestand komt. De vraag is maar hoe lang deze periode van relatieve kalmte zal duren.

Concreet betekent het verdrag dat Azerbeidzjan de controle over het leeuwendeel van Nagorno-Karabach verkrijgt. De Armeniërs daarentegen moeten hun veroverde gebieden buiten Nagorno-Karabach inleveren. Het verdrag stootte op heel wat ongeloof bij de Armeense gemeenschap. Nadat het nieuws bekendgemaakt was, bestormden demonstranten het Armeense parlement.

Belangen

Armenië is een uniek land in de regio rond de Kaukasus. Het onderscheidt zich ten eerste op vlak van religie. Armenië wordt grotendeels omringd door islamitische landen (Iran, Turkije, Azerbeidzjan). Voorts staat ook het politieke systeem loodrecht tegenover dat van nabijgelegen landen, die hellen naar autoritarisme.

Daarenboven spelen bodemrijkdommen ook een aanzienlijke rol. Azerbeidzjan beschikt over ontzettend veel olie. Armenië is daarentegen een relatief arm land.

Dan is er nog Erdogan. Die helpt de Azeri's in hun strijd om Nagorno-Karabach, wat zich onder meer uit in militaire steun. Toch lijkt het meer dan dat. 'Erdogan bedreigt de identiteit van het Armeense volk', meent een student. Zo wordt de Armeense genocide tot op heden nog steeds ontkend door Turkije.

Oplossing

Een definitieve oplossing, waarin beide partijen zich kunnen vinden, lijkt er (nog) niet aan te komen. Armenië wil dat Nagorno-Karabach, waar voornamelijk Armeniërs wonen, onafhankelijk wordt verklaard. De Azeri's willen de controle over het gebied behouden. Kortom, alle pogingen tot een bilateraal compromis vangen bot.

Drie studenten van Armeense afkomst, Ashot (student biologie), Avo (student geneeskunde) en Louisa (studente toegepaste psychologie), reflecteren over hun thuisland.

De populaire Amerikaans-Armeense band System of a Down heeft zich met de nummers 'Genocidal Humanoidz' en 'Protect The Land' voor het eerst expliciet uitgesproken voor de Armeense zaak. Wat kan dit betekenen?
Avo: 'Ik geloof dat ze met hun fanbase een grote invloed hebben en heel wat kunnen teweegbrengen wanneer het bijvoorbeeld gaat om inzamelingsacties.'
Louisa: 'Ik heb als kind vaak naar hen geluisterd. Hun engagement is mooi, maar ik vind dat het nogal laat komt. Dit conflict speelt al jaren.'

Krijgt de Armeense kwestie genoeg aandacht?
Ashot: 'Er moet sowieso meer aandacht komen voor de kwestie. Europese landen moeten concrete acties ondernemen, zoals Turkije of Azerbeidzjan sanctioneren. Burgers kunnen daarbij druk zetten op hun regering. Verder stellen onze media het voor als een simpel territoriaal conflict, maar het gaat om veel meer dan dat. Voor mij is het dan weer wel een zwart-wit conflict, met een duidelijke agressor. Zo bestaan er bewijzen van oorlogsmisdaden langs Azerbeidzjaanse en Turkse kant.'
Louisa: 'Neen. Daarom is het belangrijk om zo vaak mogelijk dingen te delen op sociale media, zodat mensen zich bewust worden van het conflict. Onze media maken immers geen goede beurt. Voor hen lijkt het enige nieuws zich in de Verenigde Staten en corona te situeren.'

Heb je nog familie in Armenië?
Ashot: 'Mijn grootouders en tante wonen er. Momenteel is het er zeer onrustig omwille van het recent ondertekende verdrag.'
Avo: 'Ik heb nog familie in Armenië. Stress, angst en woede heersen er momenteel onder het volk. Veel woede.'
Louisa: 'Er woont wel wat familie van mij. Mijn neven zijn er soldaat. Het leger bestaat voornamelijk uit tieners en jongvolwassenen. Het is dus altijd bang afwachten op nieuws.'

Wat vind je van de demonstraties die het staakt-het-vuren veroorzaakte?
Ashot: 'Door het verdrag zijn een aantal betogers het regeringsgebouw in Jerevan kort en klein beginnen slaan. Dat is natuurlijk makkelijk in deze onzekere situatie. De betogers zijn immers aanhangers van onze voormalige corrupte leiders. Die profiteren van deze chaos. Toch staat de grote meerderheid van de Armeniërs nog steeds achter premier Pasjinian. Dertig jaar heeft dat oude regime ons kapot gemaakt. Pasjinian heeft ons gered.'

Hoe zal het conflict nog evolueren?
Ashot: 'Ik geloof niet in de voortzetting van het conflict nu Russische 'peacekeepers' 'de vrede' bewaren. Het verdrag was eenzijdig en Armenië is flink benadeeld. Nu wil Poetin van Armenië een marionettenstaat maken zoals zijn voorgangers dat ook hebben gedaan.'
Avo: 'Het conflict zal eerder vroeg dan laat terug opflakkeren.'

Welke rol spelen Aliyev en Erdogan in het conflict?
Ashot: 'Aliyev is een marionet van Erdogan. Zo heeft Erdogan bepaalde delen van het Azerbeidzjaanse leger in handen. De Turkse leider is een fascistische dictator. Daarom geloof ik ook niet echt dat het hier gaat om een religieus conflict, eerder om doorgedreven Turks nationalisme.'
Louisa: (over Erdogan): 'Ik kan niet vatten hoe zeer je fundamentele mensenrechten kunt schenden om er vervolgens ongestraft mee weg te komen. Ook roept hij religie in als argument om moslims op te zetten tegen christenen.'

Voelen Armeniërs zich, door het conflict, wereldwijd verenigd?
Avo: 'Onze solidariteit stijgt hier hoe dan ook door, niet enkel naar ons eigen volk toe. Ons solidaire karakter kenmerkt ons. Daardoor ben ik ook trots op mijn volk en trots op wie ik ben. Ik sprak voordien nauwelijks over Armenië, maar door het conflict gedraag ik me anders. Mijn vrienden merken dat. Fysiek ben ik hier, maar mentaal ben ik dag en nacht in Armenië.'
Louisa: 'We hebben ons altijd verenigd gevoel, nu des te meer. We zijn een zeer oud volk. We zijn sterk en optimistisch. Onlangs zag ik beelden van dansende Armeense soldaten. Dat is heel mooi in deze verschrikkelijke tijden.'

De genocide, die Turken in 1915 tegen het Armeense volk voerden, blijft de zwartste pagina uit de Armeense geschiedenis. Is daar genoeg aandacht voor, in het licht van de recente gebeurtenissen?
Ashot: 'Op school heb ik over deze gebeurtenis nooit iets te horen gekregen. Dat is jammer. Het gaat hier immers om de eerste moderne genocide, die diende als model voor de Holocaust.'
Louisa: 'De Armeense genocide is op mijn middelbare school zeer oppervlakkig besproken, eerder opsommend.'