KU Leuven ontkent banden met controversieel Confuciusinstituut

Op de derde verdieping van Groep T huist sinds 2008 een Confucius-instituut, gericht op het promoten van de Chinese taal en cultuur. Gelijkaardig aan organisaties als de Alliance Française en de British Council, worden deze instituten wereldwijd opgericht om het land in het buitenland op de kaart te zetten. Beijing kiest er echter voor zijn instituut te midden van universitaire campussen in te planten.

Academische vrijheid

En daar is niet iedereen mee gediend. Toen in 2014 op een conferentie van sinologen in Portugal een bladzijde uit alle programmaboekjes was gescheurd, bleek dat het werk te zijn van het plaatselijke Confucius-instituut in een poging een vermelding van Taiwan te censureren. Het opende ogen naar de agenda van deze instituten en het daaruit volgende gevaar voor academische vrijheid. In de Verenigde Staten bracht de NAS (National Association of Scholars) in 2017 een rapport uit met case studies van twaalf Confucius instituten. Het bepleit de sluiting van Confucius instituten in alle Amerikaanse universiteiten, omwille van onderdrukking van academische vrijheid, gebrek aan transparantie, verwikkelingen met China, en uitoefening van soft power.

Onder andere omwille van die redenen stelde toenmalig vicerector van de KU Leuven Danny Pieters in 2016 in Veto: ‘Ik zou liever een zekere afstand houden tussen het Confucius Instituut en de universiteit’. Nochtans huist het oudste Confucius-instituut van België in Groep T, een gebouw van de KU Leuven. Het kantoor neemt een prominente plaats in op de hoek van de derde verdieping.

Het mysterieuze instituut

Als eerste Confucius-instituut in België, geopend in 2008, en gastheer van de eerste Europese conferentie van Confucius-instituten in 2009, is het Leuvense instituut in Groep T geen kleinigheid. Het blijkt echter niet eenvoudig info in te winnen over de werking van het instituut. De website is niet via Google te vinden en een onderhoud met directrice Xinhao Deng leverde weinig op, aangezien het volgens Chinese gebruiken onbeleefd is iemand te interviewen voor er sprake is van vriendschap (dixit).

Ook in Groep T is de onwetendheid vrij stuitend. ‘Ik heb geen idee wat dat Confuciusinstituut daar nu precies doet’, aldus een docent. En ook het bestuur lijkt weinig af te weten van een instituut waarmee ze nochtans een gebouw delen. Decaan industriële ingenieurswetenschappen Bert Lauwers weet dat het Confuciusinstituut zich in groep T bevindt, maar zegt er voor de rest heel weinig van af te weten. Campusvoorzitter Koen Eneman: ‘Af en toe zie ik op onze publieke valven wel eens affiches hangen om reclame te maken voor een bepaalde activiteit, maar het is een aparte organisatie waar we niet op structurele basis mee samenwerken.’

Group T Academy

Frank Baert, voormalig academisch beheerder van Campus Groep T, weet meer: ‘Het huidige Confucius-instituut is de resultante van een samenwerkingsakkoord tussen Group T Academy en de Beijing Jiaotong University.’ Die Group T Academy is een aparte vzw ontstaan met de integratie van de industriële ingenieursopleidingen in de KU Leuven. ‘Het belangrijkste doel daarvan was', volgens Baert, ‘te zorgen dat de internationale contacten die er waren binnen die hogeschool actief zouden blijven.’

Zo werd in 2016 een nieuw akkoord opgezet waardoor de vroegere band tussen Groep T en Beijing nu via Group T Academy behouden kon blijven. Group T Academy is dus verschillend van Campus Groep T, maar vormt, zoals op de site te lezen staat, ‘een nieuwe legale entiteit onder de paraplu van de KU Leuven’, die de verderzetting van het internationale netwerk voor Campus Groep T verzekert. Directrice Deng heeft de naam ‘Group T Academy’ echter nog niet horen vallen, nochtans de directe samenwerkingspartner. Haar is slechts bekend: Campus Groep T, afdeling van de KU Leuven.

Samenwerking met Campus Groep T en sinologie

Een totale afstand is er dus niet. Terwijl Eneman spreekt over een ‘zeer beperkte samenwerking’, in ‘zes sessies cultuur- en taalinitiatie voor de jaarlijkse studiereis naar China van de ingenieurs’, heeft voormalig directeur van Groep T Johan de Graeve het over ‘een actieve rol spelen in het uitbouwen van relaties in China, studenten of docenten begeleiden die naar China gaan of daar samenwerking willen realiseren.’

Dat gebeurt volgens hem in samenwerking met Campus Groep T, vanzelfsprekend, maar bijvoorbeeld ook met sinologie, ten behoeve van alle Chinese studenten in Leuven, of door participatie aan multiculturele activiteiten van de Stad Leuven.

Zorgen over druk op academische vrijheid, heeft hij niet: ‘Noch in het vroegere, noch in het huidige Confucius Institute hebben wij ooit ervaren dat dit het geval zou zijn. Het komt ons voor dat Confucius Institute Headquarters zich met het "academische" helemaal niet moeit.’

Ook sinologe Liesje Geyskens heeft het over ‘positieve ervaringen’ met de mensen van het Confuciusinstituut. ‘Ze bieden hun diensten aan en zijn soms nuttig voor ons’. Zo organiseert het instituut nascholingen waarin specialisten uit China komen om bij te leren over hoe je Chinees kunt doceren. 'Docenten Chinees van verschillende scholen in België en Nederland kunnen hier kennis komen vergaren. Ook voor hen is dat goed, want dan hebben zij een activiteit georganiseerd die ze aan China kunnen melden.’

Het blijft wel bij een samenwerking op projectbasis. ‘Ze doen hun job uit liefde voor hun land, een land waar ik ook van houd, en op dat punt vinden we elkaar. Ik laat het niet gaan over politieke zaken, omdat ik weet dat dat het alleszins niet productiever zal maken.’, aldus Geyskens.

‘Afstand’

Sinologe Carine Defoort noemt de houding van de KU Leuven in deze zaak enigszins hypocriet. ‘Men is zo kritisch over China en er zijn zoveel discussies over het Confuciusinstituut, maar de KU Leuven vindt het geen probleem dat de noodzakelijke uitwisselingsbeurzen voor het eerste Master jaar in sinologie door China betaald worden.’ Men is bang van Chinese invloed, terwijl de opleiding sinologie zelf afhankelijk is van China.

Of dat een vorm van zelfcensuur impliceert? 'Ja, ik voel me niet geroepen om grote uitspraken over China in de krant te zetten.’ Maar zelfcensuur is volgens Defoort relatief. Ik voel me soms meer gecensureerd door de KU Leuven dan door China. 'In mijn domein zeg en schrijf ik kritische dingen in het Chinees, maar daar ben ik nog nooit voor afgestraft.' Als de KU Leuven zelfcensuur ten opzichte van China problematisch vindt, dan moeten ze zelf maar financieren. 'Het labo van de chemicus wordt door de universiteit gefinancierd. Dat van de student sinologie - een verblijf in China tijdens het eerste Master jaar - door de Chinese overheid. Ons masterprogramma staat en valt met deze steun.’

Met professoren sinologie die uitspraken over het politieke mijden uit ‘cultuurgevoeligheid’, een directrice die niet wenst te antwoorden op vragen en een samenwerkingscontract met een vzw die wel en geen banden heeft met de KU Leuven, kan niet gestaafd worden dat het Confucius-instituut helemaal kosjer zou zijn. Een afstand voorwenden die er niet helemaal is, is daarbij een weinig geboden begin.