KU Leuven onderwerpt samenwerkingsverbanden voortaan aan mensenrechtentoets

Naar aanleiding van de Dag van de Mensenrechten (10 december), kondigt de KU Leuven aan dat samenwerkingsverbanden voortaan een mensenrechtentoets krijgen. 'De universiteit wil op die manier voorkomen dat ze samenwerkt met partijen die betrokken zijn bij recente, ernstige schendingen van de mensenrechten', staat te lezen in een persbericht. De toets zal een extra grendel zijn op de drie grootste luiken van het universitaire werk: onderwijs, onderzoek en dienstverlening.

Contactpunt Mensenrechten

Als een onderzoeker of instelling een samenwerking wil aangaan, moet eerst een vaste vragenlijst ingevuld worden. Bij twijfel buigt het hiervoor opgerichte Contactpunt Mensenrechten zich over het dossier. Die zal in geval van mogelijke schendingen beroep doen op een bindend advies van de Ethical Commission on Dual Use, Military Use & Misuse of Research(EC DMM), die vanaf heden ook een substantieel mensenrechtenluik zal verzorgen.

De aankondiging komt er een jaar nadat de Vlaamse rectoren in de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) een akkoord tekenden, waarin de krijtlijnen van een mensenrechtenbeleid voor de Vlaamse universiteiten werden uiteengezet.

De toets zal voornamelijk gebaseerd zijn op twee VN-verdragen, zijnde het Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en het Internationaal verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten. Het is het doel van de universiteit 'dat de mensenrechten goed verankerd zijn in het opzetten van internationale samenwerkingen', meent rector Luc Sels in een persbericht.

Belangrijk is dat zowel de partner als het project zelf de mensenrechtentoets doorstaan. Zo moet men zekerheid hebben over de afwezigheid van schendingen door de partnerinstelling, maar mag ook het project geen risico op schending hebben.

Boycot tegen Iran

Peter Lievens, vicerector Internationaal Beleid, waarschuwt ervoor dat we een partner niet gelijk mogen schakelen aan het land waarin het moet opereren. Desondanks heeft de VLIR, en dus ook de KU Leuven, uitzonderlijk een boycot uitgeroepen tegen Iran omwille van de nakende executie van VUB-gastprofessor Ahmadreza Djalali.

In mei van dit jaar was er al sprake van dat men de EC DMM wou uitbreiden met mensenrechtenexpertise. In 2019 waren er 37 aanvragen voor een uitgebreide mensenrechtentoets, wat een gestroomlijnde procedure noodzakelijk maakte.

Vooral voor onderzoek is het de bedoeling dat schendingen sneller opduiken. Voorheen moest men nog langsgaan bij de Dienst Onderzoekscoördinatie of Leuven Research & Development, die daarvoor niet de expertise hadden.

Niettemin blijft de vraag of zo'n mensenrechtentoets wel helemaal objectief kan zijn. De universiteit heeft er zelf belang bij om de samenwerking met bepaalde instellingen voort te zetten, hoewel hun reputatie niet altijd zo mensenlievend is. Een pregnant voorbeeld is Turkije, 'een land dat academisch voor de KU Leuven een heel andere betekenis heeft dan voor Gent', stelde Sels in mei. Gent heeft de samenwerking met Turkse instellingen stopgezet na signalen van staatsinmenging. Leuven zet partnerschappen voort omdat een stop vooral lokale gemeenschappen zou raken.