Krappe kotenmarkt werkt discriminatie van internationale studenten in de hand

Internationalisering is een belangrijk beleidspunt voor de KU Leuven, maar de steeds snellere saturatie van de kotenmarkt werkt mogelijke discrimatie van internationale studenten in de hand. Dat blijkt uit een rondvraag van Veto bij 45 internationale studenten. Slechts vijftien procent vindt dat ze gelijkwaardig behandeld worden aan Leuvense kandidaten.

Vooral voor niet-Europese studenten enerzijds en studenten met een beperkt budget anderzijds levert de kotenzoektocht heel wat kopzorgen op. 'Leuven lijkt zich haast te willen positioneren als de minst gastvriendelijke plek op aarde', hekelt een van de respondenten.

Bankrekeningen, breakdance en mental breakdowns

In een interview getuigt internationale student Sofia* dat ze zich niet comfortabel voelde met het idee om reeds een huurcontract te tekenen vanuit Egypte. Ze was immers nog nooit in België geweest. Bij haar aankomst in België had ze al afspraken gepland om koten te bezoeken, maar sommige afspraken werden last-minute verplaatst en vervolgens afgezegd. 

Ondertussen veranderde de stormloop aan breakdancers, die in september naar Leuven waren afgezakt voor het WK Breakdance, haar noodgedwongen hotelverblijf ook in een ware stoelendans: 'Alles was volgeboekt en ik moest op twee weken tijd in zes verschillende hotels verblijven.' 

Ze belandde vervolgens in een administratief doolhof: ze had een adres nodig alvorens ze een bankrekening kon openen. Dat terwijl de kotbazen geen huurcontract wilden tekenen totdat ze de huurwaarborg kon overschrijven vanop een Europese bankrekening. 

KU Leuven voert preventief beleid

Katrien Devillé, domeinverantwoordelijke huisvesting van Stuvo, erkent dat dat laatste zich vaker voordoet, maar ook dat oplossingen in de maak zijn: 'KBC is nu met een proefproject begonnen voor studenten van buiten de EER (Europese Economische Ruimte, red.) waarbij die toch een bankrekening kunnen openen zonder dat ze al een contract hebben. Dat kan eventueel mits positief evaluatie uitgebreid worden.'

De KU Leuven tracht internationale studenten op verschillende manieren te ondersteunen in hun zoektocht. Enerzijds informeert ze studenten via haar website, anderzijds worden standaardmails verzonden door de Dienst Communicatie vanaf de ontvangst van hun aanvragen. 

'Die mails bevatten de laatste jaren ook de waarschuwing dat het niet evident is om huisvesting te vinden in Leuven. Via een verwijzing naar de webpagina proberen we realistische verwachtingen te scheppen over het aanbod en de prijzen in Leuven', zegt Devillé. Eens toegelaten krijgen internationale studenten regelmatig nieuwsbrieven met stappenplannen omtrent hun verblijf en huisvesting.

Sneltrein richting Leuvense koten vertrekt steeds vroeger

Volgens Kathleen Lambié, afdelingshoofd bouwen en wonen van de stad Leuven, is de steeds vroegere zoektocht van Leuvense studenten naar hun volgende kot de centrale verklaring. Zo komen internationale studenten terecht op een huurmarkt die al quasi volzet is. Een kleine groep Erasmussers zou volgens Devillé zelfs terugkeren naar hun thuisuniversiteit omdat ze in Leuven geen kot vinden.

Hoewel Stad Leuven met praktijktesten werkt om discriminatie op de huurmarkt op te sporen, worden die testen niet voor internationale studenten toegepast. Lambié licht die beleidskeuze toe: 'Bij de stad is momenteel geen structurele discriminatie bekend van internationale studenten.'

Andere factoren, zoals de domiciliëringvereiste, kunnen ook de voor internationale studenten moeilijke toegang tot de kotenmarkt verklaren. 'Hun verblijf in Leuven duurt langer dan negentig dagen, waardoor wettelijk een inschrijving in het Vreemdelingenregister – en dus een domiciliëring of hoofdverblijfplaats – vereist is', aldus Lambié. 'Maar eigenaars van koten kunnen niet verplicht worden hun pand te verhuren als hoofdverblijfplaats in de plaats van een tweede verblijf.'

Discriminatie en valse advertenties

Anderzijds geven sommige respondenten toch aan zich gediscrimineerd te voelen, bijvoorbeeld op vlak van niet-economische factoren, zoals hun kledij of uiterlijk. Dat zou door kotbazen 'niet studieus' genoemd zijn geweest. Ook hun buitenlandse familienaam zou hen parten spelen. 

Stef Storms en Maarten Van Mol van de Wetswinkel, een studentenvereniging die gratis huuradvies geeft, benadrukken dat de afwijzingscriteria en selectievragen waarop kotbazen zich mogen baseren wettelijk zijn afgebakend. Zo mogen verhuurders normaalgezien niet vragen naar de etnische roots of burgerlijke stand van de kandidaten.

'Dat is inderdaad echt niet de bedoeling', zegt Devillé. 'Wanneer studenten vermoeden dat hun buitenlandse achternaam verklaart waarom ze geen reactie krijgen, laten we soms jobstudenten bellen naar kotbazen voor een soort praktijktest.' Ook werd al een Kotlabel van een verhuurder ingetrokken in de nasleep van meerdere klachten over diens gedrag en taalgebruik tegenover internationale huurders.

Een ander pijnpunt is dat die versnelde kotenmarktsaturatie internationale studenten indirect in de richting van Facebook-advertenties duwt. In Facebookgroepen moeten leden echter steevast opletten voor oplichters: bedriegers plaatsen veel valse advertenties op Facebook in de hoop onwetende studenten in de val te lokken. 

Internationale studenten zijn extra vatbaar voor zo'n oplichtingstechniek, omdat ze het kot vaak niet fysiek kunnen bezoeken op voorhand. Devillé raadt huren via Facebook daarom eerder af, maar snapt dat studenten door het capaciteitstekort studenten andere uitwegen zoeken. 

Uitbreiding naar de rand als redmiddel voor de middenstand

Lambié erkent dat de krapte op de huurmarkt discriminatie in de hand speelt. Zo werkt volgens haar de markt nu eenmaal: 'Hoe ruimer het kotenaanbod is tegenover de vraag, hoe minder keuzemogelijkheden een eigenaar heeft.'

'Mocht het aanbod voor alle woontypes toenemen, dan zou er waarschijnlijk geen ruimte overblijven voor discriminatie, maar de realiteit is anders', benadrukt Lambié. 'Die problemen gelden voor alle kwetsbare huurders en niet alleen voor internationale studenten.'

Daarnaast moet de stad met haar gewone bewoners rekening blijven houden: 'Het kotentekort kadert in een bredere stedenbouwkundige context. Naast studenten zijn er doelgroepen zoals sociale huurders waar we aan moeten denken en die evenwichtsoefening wordt steeds moeilijker.'

'Dat iedereen door democratisering toegang heeft tot het hoger onderwijs is positief, maar we botsen qua capaciteit op de letterlijke grenzen van onze stad,' gaat Lambié verder.

'Het grootste probleem in Leuven is en blijft betaalbaarheid,' stelt Lambié. Onze bevraging lijkt dit ook te bevestigen: minder dan tien procent van de getuigenissen meent dat studentenhuisvesting in Leuven goedkoper is dan die in hun thuisland. 

Structurele oplossingen

De aanpak van de stad en haar universiteit om het kotenaanbod uit te breiden is meerledig. Lambié licht toe dat om oppervlakte efficiënt te benutten, de focus ligt op grootschalige projecten, met een uitbreiding naar de rand.  Ook verklaarde burgemeester van Tienen Katrien Partyka begin dit jaar aan VRT NWS dat er verscheidene projecten in de pijplijn zitten om extra studentenhuisvesting in haar stad te creëren. 

Verder wordt in de universitaire residenties een vast percentage plaatsen voorbehouden voor internationale studenten. Ook in de samenwerkingsovereenkomsten tussen projectontwikkelaars en de universiteit zijn vergelijkbare voorwaarden opgenomen. 

Die overeenkomsten stipuleren hoeveel studentenkamers de gebouwen minstens moeten tellen, welk deel daarvan basiskamers moet voorzien versus comfortkamers en hoeveel ervan voor de studentenhuisvesting van internationale studenten moet dienen. 

'Het betreft (nog) geen reglementaire verplichting, maar in de praktijk kent het College enkel nog bouwvergunningen toe voor herbestemming als studentenhuisvesting of voor een sloop met nieuwbouw indien er een samenwerkingsovereenkomst is gesloten met de KU Leuven. Die vereiste is dan ook de enige manier om als stad garanties te stellen over de betaalbaarheid van de koten,' besluit Lambié.

Hoewel deze kleine steekproef slechts beperkt representatief is voor de tienduizend internationale studenten die de universiteit jaarlijks verwelkomt, ontving Veto via en in kader van onze enquête wel een aanzienlijk aantal persoonlijke getuigenissen die aangeven dat de benadeling van internationale studenten op de Leuvense kotenmarkt zich niet louter beperkt tot verklaarbare financiële redenen.

*Sofia is een gefingeerde naam.