Is martelen efficiënt?

Vorige week werd de Frans-Palestijnse activist Salah Hamouri uitgenodigd in Leuven om te spreken over zijn ervaringen met foltering en willekeurige opsluiting door de Israëlische politie.

De Verenigde Naties (VN) definiëren foltering of martelen als ‘het toebrengen van ernstige lichamelijke of geestelijke pijn, door of in opdracht van de overheid, met als doel een bekentenis los te krijgen of om angst aan te jagen.’ Amnesty International rapporteerde de afgelopen vijf jaar maar liefst in 141 landen gevallen van foltering.

‘Gemarteld worden is pure horror, wellicht omdat je volledig herleid wordt tot lichamelijke pijn', aldus Lode Lauwaert, onderzoeker aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte en auteur van het boek Filosofie van geweld. 'Normaal gezien is dat niet zo, behalve dan bij hevige tandpijn. Probeer maar eens iets anders te doen of te bedenken wanneer je kies bijzonder pijn doet. Marteling is in die zin vergelijkbaar met tandpijn, maar dan duizend keer erger.'

Toch zijn er ook mensen, zoals de Amerikaanse president Donald Trump, sterk overtuigd van het feit dat folteren werkt, en dat waterboarding moet worden heringevoerd in de strijd tegen terrorisme.

Creatieve manieren

De geschiedenis van martelpraktijken gaat ver terug, wat niet wil zeggen dat de methoden zelf niet aan verandering onderhevig zijn. De schokkende onthullingen over de omstandigheden in Syrische gevangenissen tonen dat op een duistere manier aan.

Begin dit jaar bracht Amnesty International een rapport uit dat de gruwelijke folteringen in de Syrische Saydnaya gevangenis toont. Getuigen spraken over het ontzeggen van voedsel, slagen, verwondingen en het forceren van verkrachtingen tussen gevangenen. Ook waren er massale buitengerechtelijke executies: 13.000 gevangen werden op systematische wijze vermoord.

Naast meer traditionele fysieke martelingsmethoden duiken constant andere gewelddadige technieken op - elektrische schokken en waterboarding - waar men geen blijvend lichamelijk letsel aan overhoudt. Daarnaast speelt het psychologische aspect een belangrijke rol, bijvoorbeeld het ontzeggen van slaap of het bedreigen van de ondervraagde.

Of foltering tot gewenste resultaten leidt, is een ethische vraag waar professor Lauwaert een pasklaar antwoord op heeft: ‘Onderzoek wijst uit dat de gemartelde enkel informatie geeft om het martelen te laten stoppen, informatie die dus niet noodzakelijk waar is. Bovendien zou martelen het geheugen schaden, waardoor de verkregen informatie nog minder betrouwbaar wordt.’

Lees het interview met de gefolterde Palestijnse activist Salah Hamouri op veto.be