Internationale politiek schudt studenten wakker: 'We zijn een softe generatie geworden'

'Door het beleid van Trump en Poetin worden we als Europeanen steeds meer naar elkaar getrokken', vatte Thomas Huttinga (Universiteit Utrecht) aan bij het Europa­debat van deze woensdag. Op uitnodiging van Europa Direct Vlaams-Brabant, het Fonds InvolvEU en de studentenvereniging Minos Leuven, bespraken vier panelleden er in het auditorium van het Provinciehuis de actuele wereldpolitiek. 

Daarbij werd vooral gefocust op de rol die de Europese Unie moet opnemen nu het steeds minder kan rekenen op bescherming door de Verenigde Staten. 'Trump kijkt naar Europa zoals Leopold II naar Congo keek', zei Europees parlementslid Bruno Tobback (Vooruit) daarover. 'Hij denkt enkel: what's in it for me.' Professor Europese politiek Steven Van Hecke (KU Leuven) leidde het debat in goede banen. 

Wake-up call

Aan de tafel kregen ook Diederik Cops van het Vlaams Vredesinstituut en doctoraat­student Michelle Haas (UGent) een plekje. Zij wezen erop dat de grootschalige invasie van Oekraïne door Rusland in 2022 en de verkiezing van Trump een wake-up call zijn voor Europa. 'Nu pas, door de dreiging van een doorgeknipte band met de Verenigde Staten, is er een overvloed aan informeel en formeel Europese overleg over defensie', aldus Haas. 'Maar we moeten ook niet doordraaien: de VS zijn nog steeds onze bondgenoot, we heb­ben nu eenmaal gemeenschappelijke economische en industriële belangen.' 

Door de afnemende bescherming van de Verenigde Staten moeten de lidstaten van de EU meer investeren in defensie, klinkt het volmondig. Maar vooral de manier waarop dat gebeurt, is voor de panelleden van belang. Het invoeren van een dienstplicht in België zou volgens Tobback bijvoorbeeld geen goede investering zijn. 'De dienstplicht die wij ooit in België hadden, leidde niet meteen tot een strategisch inzetbaar leger. Daarop moeten we inzetten.' 

Haas zet daar het voorbeeld van een maatschappelijke dienstplicht tegenover. Daarbij mogen jongeren kiezen tussen een verplichte militaire opleiding, of maat­schappelijk engagement. 'Dan neem je de mentale weerbaarheid van jongeren mee in het verhaal.' Een idee dat ook achteraf omarmd werd door de meeste eerste­jaarsstudenten Europese Politiek, die het debat mee volgden. 'Vandaag is er te weinig gemeenschapsgevoel', zegt student Marvin. 'Een maatschappelijke dienstplicht kan daar zeker wel bij helpen.' 

Ook studenten Siebe en Luca zijn er zeker voor gewon­nen: 'Iedereen moet bijdragen aan de maatschappij', zegt Luca. 'We zijn opge­groeid met het idee dat alles goed komt, maar dat kan niemand meer met zekerheid zeggen. We moeten niet bang, maar realistisch zijn.' Dat is ook bij een groepje geschiedenisstudenten doorgedrongen. 'De jeugd mag wat wakkerder worden. Ik ben me daar zelf wel van bewust, maar op sociale media merk ik daar nog vrij weinig van.' 

Siebe treedt hem bij: 'We zijn een softe gene­ratie: we hebben nood aan wat meer survival instincts. Wat er nu allemaal gebeurt, is de zoveelste wake-up call.' Maar wie is er echt bereid om te sterven? 'Als ze me nu de vraag stellen om te gaan vechten in Oekraïne, zou ik volmondig ja zeggen', zegt student Marvin. 'Ik ben opgegroeid met de uitbrei­ding van de Europese Unie. Dus ja, ik zou vechten voor Europa.' 

Ook panellid Haas wil actief haar steentje bijdragen. Ondanks haar Nederlandse natio­naliteit werd ze kandidaat reserve-officier bij het Belgische leger. 'Ik kan een meerwaarde zijn door mijn kennis over de internationale politiek. Ondertussen bieden ook andere specialisten zich aan, zoals dokters en advocaten.' 

Europese identiteit

Het conflict houdt de studenten duidelijk bezig. 'Maar die groep is niet representatief voor de gehele Vlaamse jeugd', zegt Van Hecke. 'Het gaat om studenten die dagelijks met de actualiteit in aanraking komen. Toch merk je aan alles dat deze oorlog op de gehele jeugd een diepe indruk nalaat. Het besef dat defensie zo'n acuut probleem is, was er een paar jaar geleden nog niet.' 

Een grote voorstander van een maatschap­pelijke dienstplicht is Van Hecke echter niet: 'Bij veel studenten staat het water nu al aan de lippen. Een verplichte maatschappelijke bijdrage daarbij nemen, zou zo niet bij iedereen voor een positief verhaal zorgen.'

De wil om die maatschappelijke bijdrage ook voor Europese defensie te leveren, blijft de mate waarin jongeren zich als Europeaan identificeren. 'Je hebt een samenlevingsmodel nodig waarvoor het de moeite is om te sterven', zegt Van Hecke. 'Maar zo'n Europese identiteit zal er wel komen. Als je begint met een Europees leger, dan volgt die identiteit vanzelf.' 

Toch ligt daarbij ook een verantwoordelijk­heid bij (Europese) politici, vinden de jongeren. 'Het is aan de Europese instel­lingen om die identiteit actief te promoten', vindt Marvin. 'Anders gaat het nooit gebeuren.' Dat zegt ook mede-organisator Diederik Dujardin, praeses van Minos Leuven: 'Als er iets fout loopt, dan wijzen heel wat politici naar Europa. Dan kan je niets gemeenschappelijks opbouwen.' 

Vertrouwen in het Europese project en soli­dariteit tussen de lidstaten is in ieder geval cruciaal voor een goed defensiebeleid, zegt Van Hecke. 'Weerbaarheid wil ook zeggen dat we de investeringen in defensie inzetten voor zij die ze het meest nodig hebben. Als er ooit een Europees leger komt, dan moet dat er in de eerste plaats een zijn voor de Bal­tische Staten en Polen, die dat het meest nodig hebben. Dan maken wij ons zelfred­zaam, en helpen we bij de weer­baarheid van wie het nodig heeft.'

'Die weerbaarheid moet niet enkel militair zijn', besluit panellid Cops. 'Het beschermen van onze rechtsstaat hoort daar ook bij: dan maak je de samenleving weerbaar voor antidemocratische dreigingen.'