In Turkije kiest de president de rector

Begin dit jaar installeerde president Recep Tayyip Erdogan, die na een decennium als eerste minister in 2014 de presidentsverkiezingen van Turkije won, Melih Bulu als nieuwe rector van de Boğaziçi Universiteit in Istanboel. Bulu is een academicus zonder voorgaande verbintenis aan Boğaziçi en onderhoudt nauwe banden met de regerende partij van Erdogan, de AK-partij.

De universiteit is een van de meest prestigieuze van Turkije, en staat bekend om haar liberale ideeën, de hoge kwaliteit van het onderwijs en de seculiere gemeenschap van studenten en personeel. Volgens de universiteit is Bulu de eerste niet-democratisch verkozen rector sinds de militaire coup in 1980.

Aanhoudend protest

De benoeming stuit op aanhoudend protest. Sinds de aankondiging van de nieuwe rector laten studenten en personeel van de universiteit dagelijks hun onvrede horen, via sociale media en fysiek op de campus. In het begin maakte Bulu er grapjes over en nam hij de protesten niet serieus, vertelt Ilayda, een Turkse geneeskundestudent in Brussel die de ontwikkelingen op de voet volgt. In een maand van vreedzame protesten, waaronder een tentoonstelling van beeldende kunst, hebben al meer dan 600 arrestaties plaatsgevonden.

'Een van de redenen dat iemand werd gearresteerd was het maken van een WhatsApp-groep', meent Ilayda. Hun mensenrechten werden niet gerespecteerd. Ze kregen geen water of zeep, werden met velen in kleine cellen gestopt, en een advocaat werd verboden een veganistische student veganistisch eten te geven. De meeste gearresteerde studenten zijn inmiddels vrijgelaten. Een aantal van hen wordt met een enkelband binnenshuis gehouden.

Ook ver buiten Turkije is er protest tegen de aanstelling van Melih Bulu. Suat, een alumnus van Boğaziçi Universiteit en een van de woordvoerders tijdens het protest op het Luxemburgplein in Brussel van 6 februari, vertelt dat het probleem groter is dan de universiteit. Daarom is het volgens hem noodzakelijk dat er ook buiten Turkije over gepraat wordt. 'Deze aanstelling gaat tegen alles waar we voor staan in. We hadden een gevestigde cultuur van verkiezingen, autonomie en democratie.'

Verreikende problematiek

Volgens Suat is het een politieke zet tegen niet alleen vrije academische activiteit, maar ook tegen mensenrechten. Een van de eerste veranderingen die Bulu doorvoerde was het sluiten van de LGBTQ+-club van de universiteit. De regering van Erdogan, die beweert dat LGBTQ+ niet bestaat in Turkije, steunt Bulu in deze daad. De LGBTQ+-gemeenschap van Turkije wordt nu aangewezen als de aanstichter van onrust, zelfs als terroristen, verklaart Ilayda. 'Het werd een heksenjacht.'

De zorgen over de toekomst van de universiteit onder Melih Bulu als rector zijn groot. Suat verwacht nog meer verwaarlozing van mensenrechten, waarvan het sluiten van de LGBTQ+-club een eerste vertoon was. Ook zijn professoren die petities tegen bijvoorbeeld de oorlog in Syrië hebben ondertekend, op inactief gesteld.

Wat betreft academisch beleid beschouwen de protestanten Bulu als incompetent. Zo heeft de rector twee nieuwe faculteiten geopend, iets wat in de afgelopen eeuw nooit werd overwogen omdat het financieel niet haalbaar is voor de universiteit. Suat merkt op dat de nieuwe faculteiten zijn geopend zodat Bulu de nieuwe posities kan opvullen met mensen die hem steunen als rector.

Bovendien is een van de nieuwe faculteiten een rechtenfaculteit. Dit is problematisch, omdat Boğaziçi tot nu toe uit principe geen rechtenfaculteit heeft gehad, legt Ilayda uit. Het rechtssysteem van Turkije komt niet overeen met de principes van de universiteit: 'De professoren die zouden worden aangenomen in de rechtenfaculteit zouden tegen alles zijn waar de studenten voor staan.'

De positie van Boğaziçi Universiteit in de internationale academische wereld loopt ook gevaar. Tot nu toe was het een gerespecteerde universiteit die studenten naar prestigieuze instituten als de London School of Economics en de universiteit van Oxford stuurt, maar Ilayda vreest dat dit door het beleid van Bulu zal veranderen vanwege de dalende kwaliteit van het onderwijs.

Bang voor de toekomst

Volgens Suat zien studenten en personeel Bulu als 'iemand die is bezeten door macht'. Suat verklaart: 'Hij kan doen wat hij wil – de president staat achter hem – dus we kunnen autonomie, democratie en rechten vergeten.'

Het probleem reikt ver voorbij de universiteit, en maakt deel uit van een langdurige uitbreiding van de macht van de president van het land. Ilayda: 'Erdogan laat zien dat hij, als mensen niet aan zijn kant staan, zijn eigen mensen in hun plaats zet. Het gebeurt van binnenuit.'

Ilayda is niet de enige die bang is om terug te gaan naar Turkije, en ze vreest voor een braindrain: 'Studenten zijn de toekomst. Als iedereen hun land achterlaat is er over een paar jaar niets meer van over. Er zal geen vooruitgang meer zijn.' Dat maakt het verlaten van Turkije een triest dilemma voor vele studenten. 'Sommige van mijn vrienden die zijn vertrokken uit Turkije hebben spijt, omdat ze gelukkig waren met hun familie daar. Maar als je het grotere plaatje bekijkt was het zo'n negatieve omgeving. Je weet niet wat er met je kan gebeuren.'

'Ik wil niet zeggen dat alle hoop verloren is, maar ze proberen het tot zwijgen te brengen.'