'Ik hoef geen wraak, we willen zwarte mensen in de schijnwerpers zetten'

Wie een afkooksel verwacht van de Amerikaanse traditie, waar de focus veelal ligt op slavernij en kolonisatie, dwaalt: 'Wat wij doen is niet hetzelfde als wat er in de V.S. wordt georganiseerd', stelt Mohamed Barrie, die samen met Aminata Ndow Black History Month Belgium coördineert.

Uit de schaduw van het kolonialisme

Ndow en Barrie werken verder ook nauw samen met burgerorganisaties: 'Zo kunnen we wat de gewone zwarte man op straat bezighoudt als vertrekpunt nemen en verzekeren we dat elke spreker of kunstenaar de nodige narratieve ruimte krijgt.'

Sonia Mutaganzwa, cultuurverantwoordelijke van Karibu en een van de drie moderatoren van 'Being black in Academia', benadrukt dat voor haar deze maand vooral zichtbaarheid primeert. 'Ik hoef geen wraak, het gaat niet om Leopold II. We willen niet enkel focussen op wat witte mensen gedaan hebben, we willen juist zwarte mensen uit de geschiedenis in de schijnwerpers zetten.'

Ook doorheen het panelgesprek gaat dit aspect van visibiliteit niet aan de aanwezigen voorbij: doorheen de avond vallen dan ook de namen van Afro-Amerikaanse monumenten zoals Nobelprijswinnaar voor de Literatuur Toni Morrison en filosoof Tommy J. Curry.

Black 'Pride' Month

Verder staat deze maand voor Mutaganzwa enerzijds in het teken van het versterken van een gemeenschapsgevoel van black pride; trots zijn op je cultuur en afkomst. Anderzijds benadrukt ze het belang van het thema van (mentale) gezondheid.

Die thema’s kwamen steevast aan bod op de evenementen. Als cultuurverantwoordelijke leidde ze de Poetry & Wine-avond en droeg daarna twee gedichten voor: Phenomenal Woman van Maya Angelou en een tekst van Theresa the Songbird, een artieste die vorig jaar viraal ging op sociale media.

Waarom net die twee gedichten? 'Ook ik ben een Phenomenal Woman', vertelt Mutaganzwa. 'Ik denk dat dat een belangrijk ding is om te horen voor vrouwen en zéker voor zwarte vrouwen. Zij krijgen dat zelden op een niet-geseksualiseerde manier te horen. Je moet jezelf als zwarte vrouw niet zien als minder dan of jezelf veranderen om te passen in het beeld van de maatschappij.'

Safe space: welkom met respect

'Ik hoef geen white gaze op mijn ervaringen met racisme. Op elk evenement waar je deze maand binnenkomt, is onze visie dan ook black people first', aldus Mutaganzwa. Ze verduidelijkt: 'We willen via Black History Month namelijk zwarte mensen een platform geven om over hun ervaringen te kunnen praten. We zijn zeer blij dat Karibu een divers publiek aantrekt en iedereen is steeds welkom, maar met respect voor de ruimte die wij hebben gecreëerd.'

'We benadrukken doorheen onze events eveneens dat het safe spaces zijn. Karibu probeert een veilige ruimte te creëren, waar mensen zichzelf kunnen zijn en naar elkaar kunnen luisteren. Waar een aanwezige zich niet de enige zwarte persoon in de zaal voelt en ook een blanke persoon zich niet geviseerd voelt', stelt Mutaganzwa.

Racisme, aan ieder zelf de keuze hoe te antwoorden

Op de evenementen kregen de studenten en academici de kans om open te getuigen over hun ervaringen met racisme in het Vlaams hoger onderwijs.

Een studente in de zaal betreurt ook dat er continue van haar verwacht wordt om als zoekmachine telkens dezelfde vragen over racisme te beantwoorden. Een mede-studente vult aan dat het niet is dat omdat zij een zwarte studente is, zij zich daartoe verplicht moet voelen, benadrukkend dat het de eigen keuze van de studente moet blijven.

Ook Mutaganzwa ergert zich aan de vooroordelen waarmee ze als studente aan de KU Leuven werd geconfronteerd. 'Voor sommigen is het een hele grote schok dat ik studeer, bijvoorbeeld toen ik op een verderstudeerbeurs was en zei geïnteresseerd te zijn in een bepaalde master. Je krijgt ook altijd de vraag of je geadopteerd bent, alsof je dus alleen als zwarte student op de unief kan zitten als je witte adoptieouders hebt. Mijn moeder kan mij in hun ogen blijkbaar niet op dat niveau hebben gebracht', betreurt Mutaganzwa.

Wat kunnen zwarte studenten echter doen als ze met racisme worden geconfronteerd? 'Hoewel het protocol in Leuven misschien verschilt, zou ik op basis van mijn ervaringen aan mijn thuisuniversiteit aanraden om te praten met een vereniging zoals Karibu of met Undivided. Het ervaren van racisme is een moeilijk proces, maar zo'n support system was een enorme hulp', adviseert internationale studente Haddy Jeng, die zelf ook aanwezig was op Being Black in Academia.

'Zij kunnen ook samen met jou zoeken naar een oplossing waar jij je comfortabel bij voelt en helpen zoeken naar de juiste personen om dat aan te kaarten. Daarnaast denk ik dat het belangrijk is om een therapeut of psycholoog te vinden (met name iemand die zelf zwart is als je dan meer op je gemak bent). Zo kan je ook de emotionele en mentale aspecten van die situatie verwerken', aldus Jeng.

Mentale gezondheid

Voor vele zwarte studenten blijkt dat het helaas moeilijker te zijn dan voor hun witte medestudenten, legt Jeng uit: 'Mentale gezondheid is in de zwarte gemeenschap vaak nog een taboe. Bij velen die ermee worstelen, wordt dat helaas gewoon gezien als een vorm van luiheid of incompetentie.'

'Nu die attitude ook aan het veranderen is, staan mensen wel veel meer open voor het concept van een mentale gezondheid naast een fysieke. De ene hoort evenzeer een prioriteit te zijn als de andere. Dit betert vooral door over het topic te durven en blijven praten, zodat zo'n gesprekken ook worden genormaliseerd en mensen beseffen dat ze er niet alleen voor staan', vertelt Jeng.

Terugblik

In de nasleep van Black History Month blikken Mutaganzwa en Barrie terug. 'Wat ik het belangrijkste vond aan het debat, was dat het aantoont dat ideeën en ervaringen nooit identiek zijn, óók voor zwarte mensen. Iedere aanwezige heeft zijn eigen ervaringen binnen de black experience, wat laat zien dat het onmogelijk is om ons over één kam te scheren', aldus Mutaganzwa.

De samenwerking voor Being Black in Academia met de KU Leuven ging vlot. 'Er heerste kennelijk wel angst. We hadden er geen probleem mee om alles uit te leggen, maar hopen wel dat er nu wat meer vertrouwen gaat zijn. We waren wel positief verrast dat ze bij de KU Leuven zo open waren om te luisteren, hoewel dat natuurlijk kadert in hun diversiteitsbeleid', zegt Mutaganzwa.

De KU Leuven investeerde duizend euro in het event. Maar was dat voldoende? 'We hebben samen met de KU Leuven gekeken waarin zij wel en niet tegemoet kon komen qua financiering, maar op zich verliep het meeste wel vlot. De bereidwilligheid is er langs beide kanten ook wel om verder samen te werken', legt Barrie uit.

'Het klikte uiteindelijk en we hebben kunnen doen wat we wilden bereiken', besluit Mutaganzwa.