'Ik geloof dat het geduld van Europa met Spanje steeds kleiner wordt'

Of Tony Comin wat om handen heeft nu er een gat van zo'n 1250 kilometer tussen hem en zijn opgesloten regering gaapt? Ja hoor. Alleen al in de aanloop naar dit interview gooide de Catalaan zijn volgeboekte agenda maar liefst acht keer om. Maar uiteindelijk daagt hij op. Stevige handdruk, vriendelijke glimlach en een schouderklopje zo nu en dan. De geestdrift waarmee Comin handelt is tekenend voor het Catalaans optimisme, zelfs in tijden van ballingschap.

Slaagt u erin om te functioneren als minister vanuit Leuven?

'We proberen in ieder geval. Op 25 oktober hebben we de onafhankelijkheid verklaard, en op dezelfde dag activeerde de Spaanse regering artikel 155 van de grondwet. Wij erkennen zelf de legaliteit van het ontslag van onze regering niet. In 1978 sprak de meerderheid van de partijen die de grondwet opstelden zich tegen de mogelijkheid uit dat de Spaanse regering op die manier lokale regeringen zou kunnen ontslaan. 40 jaar later doen ze exact dat.'

'Daarop hebben wij besloten om in ballingschap te gaan, maar wel nog steeds als regeringsleden. Het zullen wij zijn die de overdracht van de macht verzorgen als er een nieuwe regering verkozen wordt in Catalonië. Volgens de Spaanse regering zullen zij dat doen, maar volgens ons niet. Dat is symbolisch, maar voor de geschiedenisboeken is het van belang dat de Catalaanse regering nooit verdwenen is. Ze is er steeds geweest, ook al was het vanuit ballingschap.'

Geert Noels, een Belgische econoom, zei tijdens ‘De Afspraak’ aan Carles Puidgemont dat het laf was om hier in België te blijven. Volgens Noels laten jullie je Catalaanse broeders in de steek.

'Dat is een onwaardige opmerking. Hij kent de situatie niet. Wij zijn in een strijd met de Spaanse regering en dat is makkelijker als je niet in de gevangenis zit. Eerst hadden we besloten gezamenlijk in ballingschap te gaan. Dat was de politieke beslissing. Daarna waren er allerlei persoonlijke of familiale redenen die mensen dwongen terug te keren of te blijven. Die hebben we ook gerespecteerd. Maar het is smakeloos om te zeggen dat we onze broeders hebben achtergelaten.'

Wat is hun mening over jullie ballingschap?

'Ze begrijpen zeer goed dat onze aanwezigheid hier noodzakelijk is. Dat het zaken zijn zoals onze juridische overwinning op Europees niveau die de onrechtvaardigheden in Spanje kunnen aantonen.'

De ballingschap biedt jullie dus opportuniteiten op het Europees niveau?

'We redeneren dat wij dezelfde rechten hebben als Schotland of Québec, waar referenda zijn georganiseerd. We geloven ook in ons recht op zelfbepaling. Er is vaak geprobeerd om de Spaanse regering te overtuigen om een referendum te installeren. Die vraag is telkens afgewezen. Op dat moment was ons dilemma duidelijk. Het was of de status quo aanvaarden, of een referendum opstarten zonder goedkeuring van Spanje. Uiteindelijk hebben we dat laatste gekozen. De strafrechtelijke vervolging die de Spaanse staat is gestart tegen ons, gaat simpelweg over het feit dat we een referendum hebben georganiseerd.'

'Het Verenigd Koninkrijk en Canada hebben begrepen dat je moet kiezen voor de weg van de onderhandeling. Het is maar Spanje dat, door zijn franquistisch verleden, weigert te onderhandelen en de weg van de onderdrukking kiest. Die is incompatibel met een democratie. Dus zijn we Europa in getrokken om die onderdrukking aan te kaarten.'

U ziet op dit moment geen mogelijkheid tot dialoog met de Spaanse regering?

'We zoeken uiteraard steeds de dialoog op – we waren jarenlang voorvechters van die piste. Het probleem is dat het antwoord telkens ‘nee, nee, nee’ was. Daarnaast is het ook moeilijk omdat het Catalaanse probleem al meer dan honderd jaar aansleept. De drive naar zelfbepaling is heel sterk. Die zal ook niet zomaar afsterven – Franco heeft 40 jaar lang geprobeerd het catalanisme uit te roeien, maar tevergeefs.'

Professor Bart Maddens stelde een pacifistische mars op Madrid voor. Is dat een optie?

'Het is een goed idee. We zullen waarschijnlijk iets in die aard doen. Daar sta ik zelf achter. Het is zelfs al voorzien om manifestaties te gaan doen in Madrid. Maar daarmee alleen raken we er niet – het is nog niet voldoende.'

Bent u ontgoocheld in de reactie van de Europese Unie? De Spaanse politie heeft bij momenten hard opgetreden, maar Europa hield zich erg stil.

'Op regeringsniveau zijn we wel wat ontgoocheld. We kunnen niet alle regeringen over één kam scheren, maar over het algemeen hadden we gehoopt op een meer publieke kritiek op de acties van de Spaanse regering. Onze voornaamste overwinning kwam er op gerechtelijk niveau. De Belgische en Europese rechters hebben bevestigd dat het niet om een act van rebellie of een dagdroom ging, maar dat onze argumentatie over het legale luik wel degelijk hout snijdt.'

'Wat betreft de publieke opinie is de balans volgens mij positief. Na die bewuste 25 oktober en onze ballingschap is de publieke opinie ons probleem gaan kennen. De meerderheid kiest ook onze kant. Wanneer je uitlegt dat de helft van je collega’s in de gevangenis zit wegens het organiseren van een referendum, zijn de Europese burgers, democratisch als ze zijn, geschoffeerd.'

De Belgische steun kwam voornamelijk uit de hoek van de N-VA. Misschien zijn niet alle Belgen solidair met de Catalaanse zaak.

'De steun kwam uit meerdere hoeken. Het is waar dat de steun van de N-VA het meest evident en zichtbaar was, maar in Duitsland kwam de grootste steun uit extreem-linkse hoek. We vinden steun doorheen heel Europa, hetgeen enkel aantoont dat ons probleem voornamelijk draait rond democratische waarden en burgerrechten. Daarom kunnen links en rechts ons beiden ondersteunen.'

U heeft niet de indruk dat de N-VA jullie problematiek recycleert voor haar eigen agenda?

'Dat zou kunnen – daarvoor ken ik de Belgische politiek niet voldoende. In mijn thuisland ben ik centrumlinks, maar ik aanvaard alle democratische steun die we krijgen. Wie het Spaanse franquisme veroordeelt en ons wil helpen, krijgt onze dank. Dat is ook een kwestie van beleefdheid.'

Kunt u zich een oplossing inbeelden waarbij Catalonië niet onafhankelijk zou worden?

'De Catalaanse separatistische beweging is geen identitaire beweging. Het is een beweging tegen een politiek systeem. Een federaal systeem, maar ook een totalitair systeem dat de macht van de Catalaanse regering niet erkent. De Spaanse regering respecteert de pluraliteit niet, en er is een federalisme nodig dat dat wel doet. Dat is de reden waarom we onafhankelijkheid willen. Het Schotse systeem werkt wel. Het Belgische systeem werkt ook.'

Maar als u zegt dat het Belgische systeem werkt, waarom bent u dan solidair met de N-VA?

'Hun ideaal is er een van langere termijn. Nu zit de N-VA in de federale regering, en dus is het geen objectief dat meteen bereikt moet worden. Bij ons is de federale regering gecentraliseerd op een plaats waar geen Catalanen zijn. Het is dus dringender. Het Vlaamse onafhankelijkheidsgevoel is ook eerder nationalistisch en identitair. Het gaat meer over de taal ook, geloof ik. Bij ons gaat het niet om nationalisme, maar om democratie. Als die democratie niet mogelijk is in Spanje, dan doen we het zonder Spanje.'

Met andere woorden, een onafhankelijk Catalonië binnen de Europese Unie?

'Ja, want het zijn wij die de Europese waarden respecteren! Het is Spanje dat eerder de Europese Unie zou moeten verlaten. Peumans heeft dat ook gezegd. Het gaat dan om waarden als respect voor het politiek recht en de pluraliteit van een land. Turkije kreeg een njet omwille van problemen met de mensenrechten. Spanje zit al in de EU, maar er zijn vergelijkbare problemen. Er zit wel een regering in de gevangenis hé!'

De reactie van Europa is dus des te vreemder?

'Zeer vreemd. Maar ik geloof dat het geduld van Europa met Spanje steeds kleiner wordt. Er groeit een besef dat wat in Spanje gebeurt niet strookt met de Europese waarden.'

Hoopt u binnenkort terug te kunnen keren?

'In januari wordt er een oordeel geveld in Straatsburg. Voor die datum is het moeilijk om me een terugkeer in te beelden. We moeten blijven strijden voor onze vrijheid. Strijden tegen het franquistische regime.'