'Huidige 'internationalisering' duwt afgestudeerde jongeren gewoon naar het buitenland'

Het begon als een artikel, maar al snel volgde een boek (terug te vinden op Limo). De Indische professor Kalyani Unkele pleit overtuigd voor een spirituele benadering van onderwijs en voor meer intense internationale uitwisselingen. Het intercultureel contact moet dieper gaan, en onze eigen ideeën moeten iets minder star.

U zegt dat we de gewoonte hebben het onbekende als irrationeel te labelen. Hoezo?
Kalyani Unkule: 'Veel studenten die naar India komen – voornamelijk westerse studenten – denken sterk vanuit hun eigen referentiekader. Wanneer de realiteit daar dan niet mee overeenstemt, geeft dat een heel bevreemdend gevoel. Dat is normaal: we dragen allemaal een soort interne weerstand met ons mee. Ik wil duidelijk maken dat dat een goed gevoel is. Dat verschil mag er gewoon zijn en moet niet meteen aanzetten tot een waardeoordeel. Het verschil omarmen is voldoende.'

Hebben veel westerse studenten een 'The-west-and-the-rest'-gevoel?
'In mijn universiteit hebben ze niet per se het gevoel dat ze uit een superieure wetenschappelijke traditie komen, maar ik denk wel dat er een soort ongemak is met de dagelijkse realiteit elders.'

'Er wordt niet voldoende nagedacht over het design van studieprogramma's in het buitenland. Want studenten gaan er niet enkel studeren, maar ook leven. Ik heb het gevoel dat we studenten niet uitrusten met de juiste verbeeldingskracht en de juiste woordenschat om een andere ervaring te benaderen. Voor vertrek worden westerse studenten gewaarschuwd: ''Wees voorbereid op een cultuurschok. En wees daar niet grof over."'

'De gastsamenleving wordt gestereotypeerd. Maar erger: het zadelt studenten op met een mentaliteit van verschil. Ze zullen focussen op alle verschillen. Studeren in het buitenland moet focussen op hoe we allemaal hetzelfde zijn en niet de nadruk leggen op cultureel verschil. Het is therapeutisch en bevrijdend om via anderen jezelf beter te begrijpen.'

'Het zou een goede eerste stap zijn om het negatieve concept van cultureel denken te vervangen met het meer open-ended idee van de cultuurschoktherapie, waarbij je als het ware al je culturele bagage van je afschud.'

Denkt u dat Aziatische studenten zich ongemakkelijk voelen wanneer ze naar Europa komen omdat onze westerse manier van denken zo dominant is?
'In geen geval, aangezien we ons dit westers perspectief allemaal eigen hebben gemaakt, vooral in India. Meer dan twee eeuwen lang werden we onderdrukt en dat heeft tot op de dag van vandaag nog steeds een grote impact op onze mentaliteit.'

'We zijn zo overtuigd van ons gebrek aan originaliteit, onzeker over onze bijdrage aan deze wereld en hebben het vaak moeilijk waarde te zien in onze eigen manier van aanpakken.'

U hebt het in uw werk uitdrukkelijk over het 'dekoloniseren van kennis'.
'Vandaag de dag definiëren we wetenschap heel eng. Bovendien zien we het als de enige manier om relevante kennis te ontwikkelen. Dat sluit een diversiteit aan denkmethodes uit en marginaliseert veel ondervindingen. Uiteindelijk verliezen we veel.'

'Zelfs binnen de wetenschap zijn we enger en enger geworden: we overspecialiseren. Toch beseffen we maar al te goed dat we geen echte antwoorden voor hedendaagse problemen zullen vinden in een enge benadering: geen enkele specialiteit is uitgerust om ons op zichzelf de antwoorden te bieden. Nu we het belang van interdisciplinariteit inzien, waarom breiden we dat dan niet uit naar andere vormen van kennisverwerving?'

Ziet u een evolutie aan de universiteiten die in die richting wijst?
'Ik zal het zo zeggen: er heerst veel fundamentalisme in de wetenschappen. Sommige religieus-fundamentalistische kenmerken verschijnen ook in wetenschap: de dogmatische benadering van wat juist of fout is bijvoorbeeld.'

'Veel ecofeministen hebben dit al aangehaald: wetenschap is niet enkel een veruitwendiging van hegemonische westerse perspectieven, maar ook van mannelijke dominantie. Eigenschappen waar vrouwen door sociologische of biologische redenen in uitblinken worden genegeerd. Een mooi voorbeeld is intuïtie.'

'Ik bedoel niet dat we wetenschap moeten afschaffen, maar ik geloof niet dat wetenschap alle antwoorden heeft.'

U kiest expliciet voor een spirituele benadering. Waarin verschilt die van de meer ideologische visie die u nu in wetenschap ziet?
'Ideologie maakt aanspraak op de waarheid. Spiritualiteit is veel dynamischer. Wanneer studenten in mijn lessen bijvoorbeeld al weten welke politieke groepering ze aanhangen, verbaast mij dat iedere keer: hoe kan je elke vraag beantwoorden vanuit een bepaalde lens? Ik heb er persoonlijk geen probleem mee om nu iets te vertellen en over twee minuten iets incompatibel te beweren: spiritualiteit is vrijer dan ideologie.'

'Tegenwoordig is religie een bezoedeld woord, maar we mogen niet vergeten dat sommige ideologisch-religieuze opvattingen de wetenschap binnengeslopen zijn. Het idee dat wetenschap het menselijk leven moet verbeteren weerspiegelt de bijbelse opvatting dat mensen aan de top van de wereld staan. Dat dat ons het recht geeft om de natuurlijke wereld te exploiteren voor onze eigen welvaart. Wetenschap heeft zich religie toegeëigend volgens haar belangen, hetzij door selectief gebruik van te maken, hetzij door afwijzing.'

'In contrast met wetenschappelijke en religieuze opvattingen betekent spiritualiteit "afleren". Nadat ik afstudeerde in economie in mijn thuisstad, ben ik naar Delhi gegaan om een master in sociaal werk te halen. In de praktijk kreeg ik een deel van mijn land te zien dat ik nog nooit had gezien. Het zette me aan het twijfelen over alle economische ideeën die mij waren aangeleerd.'

'Een spirituele benadering maakt ruimte voor het loslaten van opvattingen, om jezelf te bevrijden van conditionering. Dat is niet enkel in academische of professionele zin belangrijk, maar ook in persoonlijke zin. Het overkomt ons allemaal dat de ideeën waarmee we zijn opgegroeid niet stroken met onze ervaringen. De keuze is aan ons om aan die ideeën vast te houden of ze te herzien.'

U zegt dat een diploma geen middel moet zijn om elders te geraken. Wat moet het dan wel betekenen?
'Hoeveel tijd heb je? (lacht) Ik heb mijn eerste masterdiploma in het Indische publieke onderwijs behaald. Het systeem was duidelijk: je betaalt niet veel, en moet heel gemotiveerd – zelfs gepassioneerd – zijn om veel te kunnen leren. We moesten met andere woorden onze eigen kansen creëren. Dat is niet ideaal, maar door de privatisering moeten studenten vandaag hun financiële investering verantwoorden.'

'Hetzelfde gebeurt in de VS: studenten weten dat ze een enorme schuld zullen hebben opgebouwd tegen hun proclamatie. Dat veroorzaakt een instrumentalisering van het onderwijs: de universiteit als financiële investering. Maar op de universiteit moet je je niet voorbereiden op je eerste baan, je bereidt je voor om over veertig jaar nog steeds relevant te zijn.'

Hoe kan een universiteit ons daarop voorbereiden?

'Een universiteit moet een plaats zijn waar je jezelf vindt. Universiteiten zouden meer moeten investeren in persoonlijke ontwikkeling. In India is het heel duidelijk dat onderwijs geen verband houdt met het niveau van sociale verantwoordelijkheid: toewijding aan de samenleving, persoonlijk welzijn of gezonde persoonlijke relaties.'

'Dit toont dat universitair geschoolden niet steeds bijdragen aan de maatschappij op de manier waarop we dat van hen verwachten. Veel private en publieke middelen worden ingezet voor iets wat onze maatschappij suboptimaal opbrengt en individueel tot twijfelachtige resultaten leidt.'

U zegt dat in het Indische onderwijssysteem het proces van internationalisering te vroeg is gestart en dat het hierdoor haar eigen sterktes uit het oog is verloren.

'Het hoger onderwijssysteem in India is de afgelopen jaren een behoorlijke transformatie ondergaan. Het enige waar we helemaal niet over hebben nagedacht zijn onze eigen sterktes. We waren gefocust op internationale rankings, alsof ze een soort baanbrekende kritiek vormen op het hoger onderwijs.'

'Kijk waar de classificatiesystemen op zijn gebaseerd. Kijk of dat iets is waarin je wilt investeren. Heeft dat het beste maatschappelijke rendement voor jouw omgeving? Zullen we nummer één van de wereld zijn als we ons aan al deze regels houden? Het antwoord daarop is telkens neen. De regels zijn gemaakt door diegenen die de besten zijn in dat spel: zij hebben de regels gemaakt op basis van hun sterktes. Niemand anders heeft de kans om nummer één te zijn in dat spel.'

'We moeten inspelen op onze eigen sterktes en ze inzetten voor onze eigen doelstellingen. Die reflectie is heel belangrijk: nu hebben we enkel nagedacht over hoe we tot de wereldklasse kunnen behoren. Zo houden we enkel studenten over die na hun studies naar het buitenland trekken.'

Zou de spirituele benadering van internationaal hoger onderwijs een 'domino-effect' kunnen creëren waarbij afgestudeerde studenten voor een betere wereld kunnen zorgen?
'Veel conflicten in de wereld komen voort uit een gebrek aan zelfkennis. Als mensen elke ervaring zouden omzetten naar een innerlijke dialoog waarin ze zichzelf zoeken, zouden ze veel evenwichtiger in de wereld staan.'

'Een aantal jaren geleden begon ik met mediteren en yoga. Later, bij het begeleiden van een team, plukte ik hier de vruchten van. Ik maak geen overhaaste beslissingen meer: medidatie heeft mij geleerd om tijd te nemen om dingen te laten bezinken, ook wanneer dat niet vanzelfsprekend is. We kunnen niet alle conflicten de wereld uit helpen, maar de mate waarin ze escaleren, hebben we in zekere mate zelf in de hand.'

Dus eigenlijk zouden alle wereldleiders moeten mediteren?
'Zeker en vast! Dat is waar zelf-quarantaine goed voor is! (lacht)'