Hoe protesten en politiek Columbia University deden wankelen

Afgelopen augustus rommelde het bij Columbia University, New York. Drie decanen werden er op non-actief geplaatst na het versturen van antisemitische tekstberichten. Niet veel later namen ze hun ontslag. Ook de rector van Columbia, Minouche Shafik, stapte enkele dagen later onverwachts op. Het is duidelijk dat de pro-Palestijnse protesten, waar de universiteit doorheen het academiejaar het toneel van was, nog lang blijven nazinderen.

Drie decanen én de rector

Omwille van politieke druk doet Columbia University haar best om de veiligheid van Joodse studenten te waarborgen. Tijdens de soms hevige pro-Palestijnse protesten was de angst voor antisemitische excessen immers tot een hoogtepunt gestegen. Als onderdeel van deze inspanningen werd er op 31 mei een panelgesprek georganiseerd onder de naam 'Jewish life on campus: Past, Present and Future'.

Het was tijdens dit panelgesprek dat enkele decanen in een privégroep beledigende berichten naar elkaar stuurden over de Joodse sprekers. Dat werd opgemerkt en gemeld. Enkele weken later werden de drie betrokken decanen op non-actief geplaatst. Begin augustus besloten ze de eer aan zichzelf te houden en namen ze ontslag.

Enkele dagen later, op 14 augustus, nam, als een donderslag bij heldere hemel, ook Columbia's rector Minouche Shafik ontslag. Zelf geeft ze aan dat ze 'na reflectie heeft besloten dat dit de beste manier is voor Columbia om de toekomstige uitdagingen het hoofd te bieden.' Verder is het raden naar haar redenen.

Shafik verlaat Columbia voor een nieuwe topjob in het Verenigd Koningrijk, waar ze het grootste deel van haar carrière reeds doorbracht. Ze zal voor Keir Starmer's nieuwe regering werken op het beleid omtrent ontwikkelingssamenwerking.

Angst voor antisemitisme

Al snel na de start van de oorlog in Gaza op 7 oktober 2023 staken er op campussen wereldwijd studentenprotesten de kop op. Overal weerklonk de eis om de samenwerkingen met Israëlische instellingen stop te zetten, zo ook in de Verenigde Staten. 'De hevigheid van de protestacties en de retoriek die gebruikt werd, zorgden bij vele Joodse studenten voor een reële angst voor antisemitisch geweld' zegt Bart Kerremans, professor Amerikaanse politiek aan de KU Leuven.

Amerikaanse politici, vooral Republikeinen, sprongen op het thema en riepen op tot het ontslag van verschillende universiteitsrectoren. Ze zouden immers niet krachtig genoeg reageren op de vermeende Jodenhaat op hun campussen. Volgens de studentenvertegenwoordigers van de protesten zelf, zou het gros van de beledigingen en bedreigingen aan het adres van Joodse studenten echter van buiten de universiteiten komen.

Two down, one to go

Republikeinse beleidsmakers haalden hun eerste slag thuis toen er een hoorzitting plaatsvond met de universiteitsrectoren van Harvard, MIT en University of Pennsylvania (UPenn). De vurige vraagstelling van Elise Stefanik, het Republikeinse commissielid dat zich misschien wel het hardst vastbeet in de aantijgingen over antisemitisme, dreef de drie rectoren in het nauw. Door ambigue en te legalistische antwoorden te geven schoten ze zichzelf in de voet. Zowel de rector van Harvard als UPenn namen niet veel later ontslag. 'Two down, one to go', postte Stefanik op X.

Minouche Shafik van Columbia zou ook op die hoorzitting aanwezig geweest zijn, ware het niet dat ze toen in het buitenland was. Op 17 april was het aan Shafik om zichzelf te verdedigen. Na het lot van haar collega's gezien te hebben had ze de extra voorbereidingstijd ter harte genomen, en kwam ze relatief onbeschadigd uit haar hoorzitting.

'Republikeinse politici proberen zeker en vast electoraal gewin te halen uit dit thema' legt Kerremans uit. 'Zo hopen ze gematigde Joodse en pro-Israëlische kiezers weg te halen van de Democraten. Die worden dan op hun beurt deels gedwongen om mee te gaan in de Republikeinse retoriek.' Zo veroordeelde ook president Biden 'de antisemitische protesten'.

Hotspot en inspiratie

De hoorzitting had dan misschien de politieke bezorgdheden enigszins bekoeld, dat bleek slechts van korte duur. Nog diezelfde dag werd de 'Gaza Solidarity Encampement' opgezet op de campus van Columbia University, een tentenkamp met tientallen studenten. Shafik vroeg de politie van New York om het tentenkamp te ontruimen. Meer dan honderd studenten werden gearresteerd.

Die interventie had geen kalmerend effect op de demonstranten, integendeel. Enkele dagen later stond er weer een tentenkamp, nog groter dan het vorige. Shafik zag haar universiteit met lede ogen de hotspot en inspiratie voor pro-Palestijnse studentenprotesten in heel de VS worden.

In de week die volgde escaleerde het protest nog verder en wisselde Columbia naar online lesmethoden voor de rest van het semester. De oproepen tot het ontslag van Shafik waren intussen opnieuw legio, met de (Republikeinse) Voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Mike Johnson als een van de politieke zwaargewichten achter deze eis.

Massa-arrestatie

Het hek ging helemaal van de dam toen Minouche Shafik op 29 april liet weten 'niet te desinvesteren in Israël'. De dag erop bestormden en bezetten honderden betogers Hamilton Hall, een hoofdzakelijk administratief gebouw dat door de bezetters werd omgedoopt tot Hind's Hall, naar het gelijknamige zesjarige meisje dat de dood vond in Gaza.

Shafik riep opnieuw hulp van de politie in, die binnenviel met koevoeten en stormrammen. Zo'n driehonderd bezetters werden geboeid met bussen weggevoerd. Uiteindelijk eindigde het jaar voor veel studenten in mineur, met een afgelaste diploma-uitreikingsceremonie.

Onder druk van alle kanten

Ook Minouche Shafik had zich het begin van de zomermaanden anders ingebeeld. 'De rector werd gedwongen een gulden middenweg te zoeken. Maar met zowel kritiek vanuit de universiteit als politici die steeds luider riepen om haar ontslag werd dat steeds moelijker', aldus Kerremans.

Toen ze tijdens haar hoorzitting ondervraagd werd over individuele professoren die antisemitische opmerkingen gemaakt zouden hebben, antwoordde ze onder meer dat er een onderzoek liep naar sommigen van hen, informatie die normaal niet gedeeld mag worden. Columbia's professoren beschuldigden haar vervolgens van hen 'voor de bus te gooien' en gefaald te hebben in het verdedigen van academische vrijheid.

De Faculteit van Kunst en Wetenschappen nam vervolgens met een overweldigende meerderheid een motie van wantrouwen tegen hun rector aan. De resolutie stelde dat ze 'ten onrechte had beweerd dat de studenten een gevaar vormden voor het functioneren van de universiteit, aangezien ze vreedzaam protesteerden'. Het tot tweemaal toe uitnodigen van politie op campus zou dus een buitenproportionele en onjuiste maatregel geweest zijn, argumenteerden de professors.

Al houdt zo'n motie van wantrouwen niet de verplichting tot ontslag in, in combinatie met politieke druk en algemene ontevredenheid met haar beleid werd het Shafik duidelijk dat haar leiderschap niet langer gewenst was. Nadat Shafik ontslag had genomen postte een ontstemde maar triomfantelijke professor op X: 'Rector Shafik gooide me voor de bus toen ze getuigde voor het Congress, maar ik werk nog steeds voor Columbia University. Zij niet.' Ook Stefanik liet opnieuw van zich horen: 'THREE DOWN. So many to go.'