Geen serieus verhaal tegen 'the powers that be'

"Gisteren kwam de koning hier langs, sterk en machtig als hij was. Een jongen zei 'maar de koning is naakt.' Meteen werd hij in elkaar geslagen en naar de gevangenis gestuurd." - Splean, Geef dit door aan Harry Potter als je hem ooit tegenkomt

In het vorige deel van deze reeks praatte mijn collega over hoe hij gelooft dat de vrije pers in België nog steeds het vuur aan de schenen kan leggen van de politiek.

Ik, persoonlijk, ben niet van deze overtuiging.

De pers, zoals wij die kennen, is op sterven na dood. In een wereld van clickbaits en artikels die je vertellen hoeveel minuten het gemiddeld duurt om het online door te nemen, is er geen plaats meer voor de media om nog zo onafhankelijk, brutaal en zo politiek geëngageerd te zijn als vroeger.

De media - hoe vrij ook - moeten, uiteindelijk, geld zien op te brengen. De media, dat zijn ondernemingen zoals alle anderen; en het wordt moeilijk zaken doen wanneer politici en grote/middelgrote bedrijven zich afwenden, omdat uw medium als enige kritiek levert op de manier waarop zij zaken doen.

Verder is het nu eenmaal zo dat de gemiddelde man of vrouw die de Standaard of de Tijd leest hoogopgeleid is en uit de middenklasse komt. De lezer/kijker/luisteraar aanschouwt de status quo – na een lange werkdag achter de computer te hebben gezeten in een glazen gebouw ergens in Brussel - bij de welverdiende kop koffie. Dan denken ze na over de problemen in de wereld, om nadien zelfgenoegzaam de maandelijkse bijdrage te kunnen leveren aan Oxfam.

Een kritisch ingestelde pers, die hun informeert over de mogelijke misdrijven die worden gepleegd - mogelijks zelfs door het bedrijf waarvoor men werkzaam is –, is vandaag nog lang niet aan de orde.

De burger van de middenklasse willen dat niet zien, zelfs als hij/zij ervan afweet. En dus is het beter als alles gewoon onvermeld blijft. Van zodra het verdokene aan het licht komt, zijn er excuses bij de vleet of staat men klaar met een antwoord waarom hetgeen onthuld werd wel acceptabel zou zijn. Zo niet, zet de lezer het abonnement stop of wisselt de lezer/luisteraar naar een andere zender dan diegene die de affaire aan het licht bracht.

In sommige landen gaat het nog een stap verder en wordt het je gewoon verboden erover te schrijven of te publiceren. Zo wordt de pers gemuilkorfd tot een spreekbuis van de hoofdredactie of de politici die er nog boven staan. Zelfs in opiniestukken worden journalisten meegesleurd in de heersende ideologie die ze al sinds hun jeugd meekrijgen. En dat is niet meteen slecht.

Waarom?

Het laat een speelveld onbenut dat andere kunnen vullen. Zo kan de kritische boodschap gebracht worden via middelen die de mainstream media niet willen - of kunnen - integreren in hun berichtgeving. Omdat er nu, meer dan ooit, de mogelijk bestaat voor een nieuwe, alternatieve vierde macht. We leven in een eeuw van User Generated Content, van Twitter en van Youtube.

Natuurlijk zijn die makkelijk te controleren, tot op een zeker niveau. Maar het voordeel is dat iedereen een sociaal medium zelf kan lanceren, met de nodige connecties en het juiste materiaal.

Het goed kunnen functioneren van een 'nieuwe vierde macht' staat al een tijdje niet meer ter discussie. Kijk maar naar Rusland waar de onafhankelijke media bijvoorbeeld volledig online haar kwalitatief werk kan doen. Als we de machtsstructuren voortdurend kunnen blijven bekritiseren zonder angstig te moeten zijn, zoals de jongen in de eerste zin van dit betoog, dan moeten we durven de grenzen van het papier te overstijgen; durven het oude model achter ons te laten en te kijken naar het nieuwe.