Future of Europe lecture: Michel Barnier goes to Leuven

Een enkele blik op de krantenkoppen is tegenwoordig genoeg om de stemming te vangen. Europa zou verzwakken, zowel op economisch en technisch vlak, als op politiek gebied. Waar de VS en China zich steeds meer als de nieuwe supermachten manifesteren, daar blijft Europa achter, geketend als het is door populisme en fragmentatie. Een wereld van egocentrisch belangennajaging ligt op de loer. In die context had Barnier duidelijk besloten elke Brexitpraat tijdelijk on hold te zetten.

Een Europa dat beschermt

Barnier hing zijn verhaal op aan drie grote thema’s: urgentie, determinatie en hoop. De tijd dat Europa naïef kon denken dat het einde van de geschiedenis is aangebroken zou achter ons liggen. Volgens Barnier is het met andere woorden tijd om ook de eigen economische en politieke belangen te beschermen, voordat andere, hardere spelers (China, de VS) ermee aan de haal gaan. Het beter screenen van buitenlandse investeringen, maar ook het opbouwen en integreren van de Europese defensie, het verbeteren van de relaties met Afrika en het uitbouwen van AI-onderzoek (artificiële intelligentie) zou daarbij essentieel en urgent zijn.

Een realistisch buitenlandbeleid is mooi, maar als de eigen politieke fundamenten van Europa eroderen, heeft niemand er wat aan. Barnier besteedde dan ook heel wat tijd aan het opkomend populisme, onder de noemer van ‘determinatie’. Europa heeft volgens Barnier daarin een essentiële rol te spelen. Zo moest de in Amerikaanse politiek voorgestelde ‘Green New Deal’ ook hier geïmplementeerd worden, om zowel de onvrede onder burgers als de klimaatverandering en de verminderde biodiversiteit aan te pakken. Dit alles moest deel uitmaken van een nieuw sociaal contract.

Concrete maatregelen

Barnier blonk dus uit in vergezichten. Qua concrete zaken liet hij helaas wat prangende vragen onbeantwoord. Brexit kwam dus nauwelijks ter sprake, maar ook onbenoemd bleven de kwesties die ervoor zorgen dat een gezamenlijk defensiebeleid en verdere economische integratie niet van de grond komen. Daarnaast wilde hij niet speculeren over de uitbreiding van de EU naar de Westelijke Balkan, zoals Juncker eerder voorstelde.

Barnier leek dus meer geïnteresseerd in het maken van statements dan in het delen van concrete inzichten en haarscherpe analyses. Ondanks de belofte van professor Steven Van Hecke dat dit geen politieke campagne zou worden stond hier een politicus, geen ambtenaar.