EVALUATIE INTERNATIONAAL BELEID - KU Leuven begint bij de wereld

'KU Leuven als organisatie staat sterk en blijft rustige degelijkheid uitstralen die internationaal gezien sterk gewaardeerd blijft', lezen we als antwoord op onze universiteitsbrede bevraging. Het is een goede beschrijving van de algemene teneur bij het personeel wat betreft het internationale beleid van de laatste vier jaar. Uit een personeelsenquête en gesprekken met tien betrokkenen, blijkt dat internationaal beleid als een van de speerpunten van Sels & Co wordt gezien: ambitieus én genereus.

Partnerschappen

Vorig jaar sloot de KU Leuven een akkoord af met de universiteit van Melbourne over dertig gedeelde doctoraten. Dit partnerschap is een goede indicatie voor het beleid van Sels en vicerector Peter Lievens: een hang naar het oosten. Samenwerking met Zuid-Oost-Aziatische universiteiten is uitgebreid en verdiept, en ook Australië mag in de KU Leuven een trouwe gemalin zien.

Naast bilaterale akkoorden is het huidige rectoraat fan van internationale netwerken; de KU Leuven is lid geworden van de Coimbra Group, Universitas 21, Europaeum, UNA Europa en LERU. Laatstgenoemde is een netwerk van onderzoeksuniversiteiten, met zijn zetel in Leuven en Kurt Deketelaere aan het hoofd. Hij is lovend over het bestuur: 'Vicerector Lievens is bijna omnipresent in alle leadership meetings van LERU.'

'Er zijn heel wat dossiers waarin KU Leuven een prominente rol speelt, waaronder artificiële intelligentie, en dat is inspirerend voor andere leden', voegt hij toe.

De aanpak is centraal en gestroomlijnd, wat voor meer slagkracht en onderhandelingspotentieel zorgt. Dat beantwoordt echter niet altijd aan de specifieke noden van faculteiten, voor wie een samenwerking met een bepaalde universiteit interessanter kan zijn dan voor de KU Leuven als geheel.

'Ik snap waarom de KU Leuven veel akkoorden centraal afsluit, maar het blijft belangrijk om daarnaast ook op facultair niveau samenwerkingsverbanden te sluiten', zegt Gerd Van Riel, decaan van het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte.

UNA Europa

Een van de stokpaardjes van de huidige ploeg is UNA Europa, een netwerk van acht universiteiten met als doel de eerste 'Europese campus' uit te bouwen. Een student zou bijvoorbeeld het ene jaar in Berlijn kunnen studeren, het volgende in Bologna en zijn bachelorproef in Leuven kunnen schrijven. Centraal in het programma staat de bachelor European Studies - volgens voorzitter van de Raad voor Internationaal Beleid Jan Wouters een 'game changer'.

De mooie utopische beelden daargelaten, voor velen klinkt het nog als toekomstmuziek. Studentenvertegenwoordigers spreken al jaren van een zwarte doos die niet valt te kraken. Toch 'begint het steeds meer vaart te krijgen', vindt ex-mandataris Internationaal van de Studentenraad Thor Deyaert.

En inderdaad, het accreditatiedossier en het eerste jaarrapport liggen al bijna klaar bij de drukker. Dat laatste ziet Lievens als 'het eerste initiatief om wat er al gerealiseerd is, breder bekend te maken'. Samen met hem, was Wouters zich ook bewust van de gebrekkige communicatie: 'Het is complexe materie, waardoor dan vaak een sfeertje van wantrouwen ontstaat.'

Wouters blijft onverbeten enthousiast: 'Dit is nog nooit gebeurd in Europa. We zijn grenzen aan het verleggen, letterlijk.'

Internationaal studentenbeleid

In 2018-2019 steeg het aantal inkomende internationale studenten aan de KU Leuven met 30%. Het is het resultaat van een ambitieus en succesvol rekruteringsbeleid. Maar deze fikse stijging bracht op zijn beurt wel wat moeilijkheden met zich mee.

Het voornaamste probleem is de behuizingscapaciteit: de universiteit en het stadsbestuur waren niet klaar voor zulke grote aantallen. 'Op dat vlak is men misschien wel slachtoffer van het eigen succes geworden, omdat men niet helemaal was voorbereid op zoveel internationale studenten', meent Ria Laenen, lid van de Raad voor Internationaal Beleid.

Een ander probleem is de kwaliteitscontrole van inkomende studenten. Vanwege uiteenlopende standaarden in het buitenland, is dat niet altijd zo eenvoudig. 'Daar moet nog wat expertise worden opgedaan', stelt Gerd Van Riel, decaan van het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte.

Een derde moeilijkheid is het onthaalbeleid. Dat blijkt op dit moment vooral op de Brusselse campus nog een werkpunt. An Descheemaeker, directeur van het International Office: 'In het bijzonder op de Brusselse campus is er nood aan meer ondersteuning bij het onthaal en de begeleiding van internationale studenten.'

De enorme groei van onze internationale gemeenschap impliceert volgens Thor Deyaert, ex-mandataris internationaal bij de Studentenraad, dat ze meer inspraak moeten krijgen. Het is de taak van studentenorganisaties om internationale studenten op te nemen, maar daar is nog werk. 'De universiteit kan daarin nog meer een ondersteunende rol spelen', meent Deyaert.

Het dossier dat misschien voor het meeste ongenoegen bij de studenten heeft gezorgd, was de verhoging van de inschrijvingsgelden voor studenten buiten de Europese Economische Ruimte. Deyaert stelt het resultaat nog steeds jammer te vinden. In 2020 maakte de KU Leuven dan toch bekend de inschrijvingsgelden niet te zullen centraliseren, maar aan de faculteiten over te laten.

Alle obstakels daargelaten, heeft de KU Leuven de afgelopen jaren reuzenstappen gezet wat betreft internationale rekrutering. Daaraan zijn onvermijdelijk problemen gekoppeld, en een virus doet daar geen goed aan, maar oplossingen vragen ook tijd. In de tussentijd zitten ze in het rectoraat niet stil: er wordt de laatste tijd hard ingezet op virtuele mobiliteit en blended mobility, een hybride van virtuele en fysieke mobiliteit.

Ontwikkelingssamenwerking

Sels solliciteert wel degelijk voor rector en niet voor heilige, maar in zijn visietekst van 2017 predikt hij 'grenzeloos altruïsme'. Dat is natuurlijk onzin - de KU Leuven is geen liefdadigheidsinstelling. Dat neemt niet weg dat er breed wordt ingezet op ontwikkelingssamenwerking en dat men er trots op mag zijn.

De spil van dit beleidsdomein is de Interfacultaire Raad voor Ontwikkelingssamenwerking (IRO), een advies- en selectieorgaan voor beurzen en projectmiddelen. Samen met de bevoegde vicerector Chris Van Geet is er de laatste jaren een genereus beleid uitgetekend, met de oprichting van nieuwe internationale chapters of projecten in Ethiopië en Azië. De hang naar het oosten die merkbaar is in het internationale beleid, trekt zich ook hier door: voor het eerst stond Latijns-Amerika niet meer centraal.

Jan Wouters, voorzitter van de Raad voor Internationaal Beleid, vindt dat het hoog tijd is om terug te investeren in die regio. Vicerector Van Geet begrijpt die bekommernis, maar beschouwt het eerder als een bijverschijnsel dan het resultaat van gericht beleid: 'De KU Leuven is wat betreft Zuidwerking vooral actief in low and lower-middle income countries.' Die landen bevinden zich nu vooral in Afrika en Azië, wat de focusverlegging verklaart.

De huidige rectorale ploeg heeft voor het eerst in de recente geschiedenis van de KU Leuven (bovenop overheidsfinanciering) eigen middelen uitgetrokken voor doctoraatsbeurzen in het Globale Zuiden. De teller staat nu op twintig beurzen, die volgens een medewerker 'echt een verschil maken'.

Doctoraten zijn niet zaligmakend. Dat weet ook een medewerker te zeggen: 'De focus ligt nu nog te veel op doctoraten, terwijl men ook meer naar centrale diensten moet kijken. Dat past in de tendens van de dekolonisering: het Noorden en het Zuiden werkelijk samen en op gelijke voet.' Een andere medewerker meent dat de niet-academische capaciteitsopbouw in het zuiden, waaronder tele- en informaticadiensten, nog beter kan.

Van Geet heeft daar een andere visie op: 'Ik ben er meer en meer van overtuigd dat de toekenning van doctoraatsbeurzen de beste resultaten geeft inzake capaciteitsversterking in het Globale Zuiden.' De vicerector werkt daarom aan een nieuw fonds voor doctoraatsbeurzen: Partners in Capaciteitsopbouw (PaCo).

Communicatie naar de studentenpopulatie toe blijkt niet altijd toereikend, dat weet ook Van Geet. Toch proberen ze hun werk steeds kenbaarder te maken, door initiatieven als Go Global en de Fairtrade week. Wat de studenten dan weer wel enorm bezighoudt, is de dekolonisering van onze universiteit. Een medewerker heeft het over een positieve evolutie, maar wijst op de grootste moeilijkheid: 'De universiteit moet zich dan ook kwetsbaar kunnen opstellen, want normaal gezien bepalen wij de agenda.'

Mensenrechtenbeleid

Na de deelname aan een Europees project waarbij de Israëlische politie als partner betrokken was, belandde de KU Leuven in een mediastorm. Het schandaal, dat onder het bewind van Rik Torfs gebeurde, legde bloot hoe beperkt het mensenrechtenbeleid was. Sinds zijn aantreden heeft Sels binnen de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) een werkgroep mensenrechten opgericht en aangestuurd op de opstelling van een charter en een mensenrechtentoets.

Die toets werd in december formeel bekendgemaakt, gekoppeld aan de oprichting van een Contactpunt Mensenrechten. Op die manier wil men vermijden dat men samenwerkingsverbanden aangaat met partners die mensenrechten schenden. Volgens vicerector Peter Lievens wordt de toets opgepikt door buitenlandse partners, wat gunstig zou zijn voor de internationale reputatie van onze universiteit.

Stephan Parmentier, voorzitter van de Interfacultaire Raad voor Ontwikkelingssamenwerking en verantwoordelijk voor de toets, legt uit wat de toets precies moet nagaan: 'Het gaat alleen over ernstige schendingen. Het is niet de bedoeling dat we elke mogelijke schending opsporen - dan zouden we veel werk hebben en ook snel in eigen boezem moeten kijken. Hier zijn er namelijk ook bedrijven en overheden die mensenrechten schenden.'

Er is, aldus Parmentier, uitdrukkelijk voor gekozen om geen politieke regimes te controleren. Niet iedereen onderschrijft die keuze. Volgens Ria Laenen, lid van de Raad voor Internationaal Beleid (RIB), mag de mensenrechtentoets 'nog wel wat verder gaan'.

Met de toets zendt de KU Leuven een duidelijk signaal naar de tirannen van deze wereld, maar echt politiek durft men zich nog niet te profileren. In tegenstelling tot Litouwse universiteiten die Wit-Russische studenten opnemen, of Hongkongse studenten die door Britse universiteiten met open armen ontvangen worden, is er vanuit Leuven nog geen dergelijk gebaar gekomen.

Vicerector Lievens legt uit: 'Onze aanpak inzake mensenrechten is eerder diplomatisch en aan de onderhandelingstafel, wat niet altijd spoort met heel zichtbare publieke standpunten.' Het klopt dat er achter de schermen wel degelijk heel wat gebeurt. Zo is de KU Leuven twee jaar geleden toegetreden tot het Scholars at Risk-netwerk, waarmee het samenwerkt om vervolgde onderzoekers in de academische wereld te herintegreren. Daarnaast wordt er momenteel hard gewerkt aan een grote beleidsnota voor een eenduidiger China-beleid.

'Met louter spierballengerol inzake mensenrechten bereiken we geen resultaten in het terrein', stelt Jan Wouters, voorzitter van de RIB. Een echo horen we bij Stephan Parmentier, voorzitter van de IRO: 'We moeten niet zomaar in het wilde weg beginnen schieten, maar heel selectief te werk gaan.'

Hoewel, weinig mensen hebben zich zo vurig verzet tegen de executie van VUB-gastprofessor Ahmadreza Djalali dan Sels. Hij heeft zich er meermaals expliciet over uitgesproken op Twitter, en in een interview voor deze evaluatiereeks vertelde hij via diverse kanalen druk te hebben gezet op de Iraanse regering.

Ranking-obsessie?

In zijn visietekst van 2017 verwijst Sels meermaals naar de gunstige positie van de KU Leuven op verschillende rankings van universiteiten. Zo schrijft hij: 'Rankings zuigen talenten aan of stoten ze af. Ze bepalen met wie je spreekt en wie met jou spreekt.' Ook de persdienst van onze alma mater faalt er niet in ons regelmatig te herinneren aan de goede rankingposities.

Zowel bij personeel als bij studenten stoot dat soms op irritatie en wekt het de indruk dat men zich meer met statistieken dan met mensen bezighoudt. Vicerector Internationaal Beleid Peter Lievens reageert begripvol: 'Dat zal misschien wel een perceptie zijn, maar een goede ranking is nooit een doel op zich.'

Ria Laenen en Jan Wouters, respectievelijk lid en voorzitter van de Raad voor Internationaal Beleid, vinden ook dat rankings met een korrel zout moeten genomen worden. Niettemin hebben ze ook hun functie. Wouters: 'Rankings verschaffen indicaties dat we goed bezig zijn en dat stimuleert.' Laenen meent dan weer dat het aanzet tot een zorgvuldige selectie wat betreft partnerschappen, wat vroeger veel slordiger gebeurde.

Verengelsing

Taalpuristen genoeg aan de KU Leuven, maar met Luc Sels aan het roer (en achter het toetsenbord) hebben we geen bewaker van de Nederlandse taal in ons midden. De rector is het slachtoffer van de verengelsing. Zijn visietekst uit 2017 staat vol Engelse termen en anglicismen. De KU Leuven is 'professor-driven ', hij spreekt over 'administratieve workflow ', 'transferable skills' en de UAntwerpen is - hou u vast - 'the new kid on the block '. Sels, die zich vaak de functie van motivatiecoach aanmeet, herhaalt ten slotte tot vervelens toe zijn adagium 'work smart, not hard '.

Dat taalgebruik staat diametraal tegenover een andere stelling in zijn visietekst: 'De KU Leuven is een Vlaamse universiteit en dat hoort ze te zijn.' Nog even verder: 'Ik ben geen voorstander van verengelsing, en al zeker niet in onze bachelors.' Als de rector werkelijk een uithangbord wilt zijn voor een Vlaamse universiteit, moet hij dat met de nodige discipline doen: laat de Engelse taal niet parasiteren op de Nederlandse.

Conclusie

Luc Sels stelde zich in 2017 nog 'vragen bij de onderbenutting van onze sterke positie'. Die vragen moeten nu amper nog gesteld worden; de KU Leuven is meer en meer een first choice university. Voor de aanstelling van Sels was het internationale beleid een augiasstal, maar 'nu is er echt sprake van een universiteitsbrede politiek', zegt Jan Wouters, voorzitter van de Raad voor Internationaal Beleid.

An Descheemaeker, directeur van het International Office, vat het goed samen: 'Je voelt dat het leeft in alle geledingen en dat iedereen erbij betrokken is.'