'Eurosceptici hebben gewoon een punt'

Wie de afgelopen weken de kranten opensloeg lijkt het haast te vergeten, maar in de schaduw van de nationale verkiezingen vinden komende mei ook verkiezingen plaats voor het Europese parlement. Nu de Unie met het Brexitweer in haar meest existentiële storm lijkt beland, dreigen europsceptische en populistische partijen de Europese poort binnen te beuken. Nochtans krijgt de anti-Europese boodschap evenzeer tegenwind: de pan-Europese partij Volt hoopt straks met een liefdesboodschap aan het Europese project de harten van burgers in elf Unielanden te veroveren. In Vlaanderen trekt moraalfilosoof Christophe Calis de lijst, gesteund door lijstduwer Jan-Baptist Lemaire, doctoraatsstudent aan de KU Leuven. Donderdag presenteren zij hun programma op het Erasmusplein in Leuven.

We leven in een tijd van euroscepsis, wat maakte dat jullie je desondanks inzetten voor zulk pro-Europees project?

Christophe Calis: ‘We gaan inderdaad wat tegen de tijdsgeest in. Ik ben er echter van overtuigd dat als je kijkt naar de uitdagingen waar we wereldwijd voor staan, deze allemaal uitdagingen zijn die grenzen overschrijden. Denk maar eens aan digitalisering, robotisering, artificiële intelligentie, migratie, klimaatverandering, de groeiende ongelijkheid en internationale conflicten: het is weinig simpel om dat met een nationale agenda aan te pakken.

Een grote invloed voor die visie waren, voor mij, de boeken van Yuval Harari, auteur van boeken als Sapiens en Homo Deus. Ik ben op zoek gegaan naar een beweging die bij die ideeën aansloot, en anderzijds de trend naar polarisering, nationalisme en onverdraagzaamheid niet uitdroeg. Die ideeën kwamen samen bij Volt, een beweging waar ik mezelf dan ook meteen thuis voelde. Daarvoor, en ik ben 47 jaar, voelde ik me politiek dakloos.'

Jan-Baptist Lemaire: ‘Ik wil anderzijds toch nuanceren dat we tegen de tijdsgeest ingaan. Ik vraag mij af of dat euroscepticisme soms ook niet overroepen is. Er zijn toch Europawijde peilingen waaruit blijkt dat het vertrouwen in Europese instellingen steeds hoger is dan in de eigen parlementen. Wat dan ook nog speelt is dat heel wat zaken - klimaat, economie, migratie - niet stoppen bij de grenzen en we moeten die problemen nu eenmaal samen tackelen; nochtans zijn de debatten daarrond nog steeds nationaal.

Een volgende stap in zo’n Europees debat is de vorming van Europese partijen. Dat is voor mij de basisintentie geweest om bij Volt te gaan. Laat mij wel benadrukken: Volt is veel meer dan enkel een Europese partij, anders zou ik denk ik niet in het project zijn gestapt. Het is immers ook een partij die burgers centraal wil stellen, met participatieve elementen die de representatieve democratie wilt versterken.

Wij proberen daarbij niet meer te denken in links-rechts, wat de meeste mensen in de straat trouwens ook niet meer doen. Er zijn nu eenmaal een aantal zaken die inherent deel moeten uitmaken van de politieke mainstream: klimaatprioriteiten, innovatie, iedereen meenemen, en ga zo maar verder.’

Natuurlijk, ‘meer Europa’ is wel een thema waar wel meer politieke partijen voor gewonnen zijn. Waar hopen jullie dan het verschil te maken?

Jan-Baptist Lemaire: ‘In de politiek vind je inderdaad zelden het warm water uit, maar wat ons wel doet verschillen is de mix van prioriteiten en waarden die we stellen. Wij willen niet zomaar meer Europa, maar vooral ook een ander Europa. Een Europa dat de burgers niet langer negeert. Symptomatisch voor de huidige Unie vond ik de reactie van Herman Van Rompuy na de uitslag van het Brexitreferendum. Hij meende destijds, heel goed bedoeld overigens, dat Europa meer zou moeten focussen op output. Maar daar ligt het probleem helemaal niet, je moet net proberen te voelen waar die onvrede vandaan komt!

Wat ons dan doet verschillen van andere partijen is dat zij altijd veranderingen in stapjes voorstaan. Wij denken dat dat nu niet meer voldoende is, we moeten nu handelen met grote stappen en drastische hervormingen.’

Christophe Calis: ‘We staan ook niet per se voor 'meer Europa'. We willen wel een nieuw, democratischer, wendbaarder en sterker Europa. Een heel belangrijk punt vind ik bijvoorbeeld dat het Europees Parlement geen wetsvoorstellen kan indienen. Dat is toch absurd? In elke gezonde democratie kan een parlement toch minstens wetten voorstellen? Er zitten een aantal fouten in dat systeem.’

Evenzeer is er een groot segment van de bevolking dat niet langer in het Europees project gelooft. Wat is dan jullie antwoord voor de mensen waaraan de Unie gewoonweg helemaal voorbijgaat?

Christophe Calis: ‘Eurosceptici maken, naast de desinformatie, ook soms een valabel punt en dat moeten we ook erkennen. Volt probeert in de eerste plaats te luisteren naar de burgers en hen toch te overtuigen dat de zaken waarvan zij wakker liggen, vaak ook wel die problemen zijn waarvoor we Europa nodig hebben om duurzame oplossingen te vinden. Als je echt in gesprek gaat, zie je ook wel dat mensen dat begrijpen.’

Jan-Baptist Lemaire: ‘Euroscepticisme getuigt anderzijds ook wel van de kloof die er gaapt tussen de Unie en de burger. Anderzijds is het interessant om te zien dat zelfs dé eurosceptici, Marine Le Pen op kop, ook niet meer spreken van een afschaffen van Europa, maar eerder een andere aanpak. Zij zijn eigenlijk zelfs constant aan het spreken over pan-Europese oplossingen, bijvoorbeeld in het migratievraagstuk. Als mensen tegen Europa zijn, is dat naar mijn mening dan toch voornamelijk omdat de Unie te weinig luistert.’

Met slechts elf zetels op het spel is het in Vlaanderen natuurlijk niet evident om een plekje in het Europees parlement te veroveren. Zou het een teleurstelling zijn als die Europese zetel voor Volt uitblijft?

Christophe Calis: ‘We gaan er alleszins voor gaan! Maar we zijn een heel jonge partij en staan eigenlijk nog niet helemaal op de kaart. Anderzijds hebben we inhoudelijk echt wel sterke standpunten en de basis is er zeker. Ik voel ook dat als je in gesprek gaat met mensen dat zij meteen begrijpen dat we nieuw en anders zijn. Ik denk dat we daarom een enorm potentieel hebben, zeker gezien we werken met nul euro budget.’

Jan-Baptist Lemaire: ‘Dat klopt wel; we denken echt op een manier die probeert de klassieke problemen te overstijgen. Het strategisch doel is 25 parlementairen over zeven landen. Dan kunnen we de eerste pan-Europese partij zijn die haar eigen fractie kan vormen. Maar we zijn ook veel meer dan een partij; een echte beweging! Politiek hoeft volgens ons immers geen opgave te zijn, je mag meebeslissen. Dat gaat niet alleen over abstracte zaken zoals wetgeving, maar ook, en vooral, lokale aangelegenheden zoals de veiligheid in het verkeer en de opvang van je kinderen, waar iedereen wel een mening over heeft.’

Christophe Calis: ‘Dat is inderdaad een belangrijk punt. We willen politiek terugbrengen naar de mensen. Ik merk bijvoorbeeld dat als je je vandaag de dag als burger engageert in een organisatie, je meteen wordt weggezet als ‘de politiek’. Dat is voor ons echt een uitdaging: we zijn namelijk zelf ook gewoon burgers! Dat is jammer want politiek is dan wel gereduceerd tot partijen, eigenlijk is het iets dat ons dagelijks denken overheerst. Wij willen die politiek weer van ons maken. We kunnen de mensen dus maar aanmoedigen naar ons programma te kijken, want als burgers echt gaan nadenken over problemen kunnen we echt tot constructieve oplossingen komen.’