‘Er is geen enkel rijk dat eeuwig heeft bestaan’

Professor Goddeeris is een historicus, ‘dus ik zeg niet graag dingen over de toekomst.’ Wel is het duidelijk voor hem dat Europa heel wat uitdagingen te wachten staan, hij spreekt niet over dreigingen. De wereld verandert voortdurend, ook al leek het in 2016 harder dan ooit tevoren te gaan. De ontwikkelingen in het Midden-Oosten, de Verenigde Staten, Rusland en Groot-Brittannië kregen heel wat aandacht.

Al denkt professor Goddeeris dat het de EU goed zou doen als zij wat media-aandacht krijgt. ‘Mensen weten niet wat er in Europa gebeurt, kennen het belang van Europa niet, kennen geen politici. De EU is een groep van bureaucraten geworden die zonder veel democratische controle heel veel beslissingen neemt. Die democratische controle bestaat op papier, want er is een Europees Parlement, maar de bevolking weet niet wat het doet. Stel jezelf eens de vraag: Hoeveel Europarlementariërs ken je bij naam? Weinig wellicht, zeker niet van buiten België.’

Het democratisch deficit is een groot probleem naast het feit dat Europa een nieuwe plaats moet vinden. ‘Dat is een andere, misschien zelfs nog grotere dreiging: dat Europa het contact met de burger verliest. Dat democratisch deficit kan weggeholpen worden door een gemeenschappelijke identiteit en gemeenschappelijke media, maar dat is er allemaal niet’, aldus professor Goddeeris.

Meer verdeeld dan verenigd

Of dat allemaal mogelijk is? ‘Alles is mogelijk’, vindt hij. Al zal het veel tijd vragen en op dit moment heeft Europa zowat alles tegen zich. ‘Als dat van bovenaf wordt opgelegd, gaat dat nooit aanslaan. Je kan ook kleiner beginnen door bijvoorbeeld de nationale media meer aandacht te laten geven aan Europa. Europa moet zich beter verkopen en werken aan zijn achterban.’

Ook de Europese identiteit bestaat al volgens professor Goddeeris, ‘maar die wordt niet vereenzelvigd met de Europese Unie. We voelen ons ergens Europeaan op een ander continent, zeker als ze je land niet kennen. Die identiteit zal groeien als Europa meer contact heeft met de rest van de wereld.’ Zo kunnen we onszelf contrasteren tegenover andere identiteiten.

‘Het is ook erg moeilijk om te definiëren. Sommigen gaan dat vereenzelvigen met het Christendom, anderen met de democratie of met mensenrechten. Ik denk dat de beste definitie voor een Europese identiteit er een is van gedeelde ervaringen. We hebben allemaal elementen van Griekenland, Rome, de Verlichting, het Christendom in ons. En je hoeft niet al die elementen in je te dragen om Europeaan te zijn. Het is een heel flexibele invulling van de Europese identiteit.’ Al relativeert hij meteen: ‘Het is een illusie dat er plots een Europees identiteitsgevoel zou komen. Alles wijst net erop dat een omgekeerde beweging aan de gang is.’

Het klinkt dramatisch maar dat zal het volgens professor Goddeeris niet echt zijn, maar ‘een einde van Europa is zeker mogelijk. Er is geen enkel rijk dat eeuwig heeft bestaan en Europa is in de geschiedenis meer verdeeld dan verenigd geweest. Dat wil niet zeggen dat de Europese Unie helemaal uit elkaar zal vallen. Wat zou kunnen is bijvoorbeeld dat zij wordt vervangen door een kleiner Europa.

'Er wordt al decennialang gesproken over een Europa in twee snelheden. Groot-Brittannië zal nog steeds samenwerken met de EU, 'maar dat zal een ander soort samenwerking zijn’, vertelt professor Goddeeris. ‘Dramatisch hoeft dat niet te zijn. Integendeel, het zou een oplossing kunnen bieden voor een aantal problemen. Er zullen altijd problemen zijn die dan weer opgelost zullen worden.’